چگونه از نوزاد مراقبت کنیم؟

مراقبت از نوزاد (Child Care) معمولا پر از سوالات و نگرانی‌ها برای والدین و حتی پرستاران کودک است. نوزادان در 24 ساعت شبانه‌روز نیازمند توجه و رسیدگی ویژه‌ای هستند. در ابتدا ممکن است هماهنگ کردن زندگی با این مسئولیت‌ها برایتان دشوار باشد. اگر می‌خواهید بدانید مراقبت از نوزاد شامل چه نکاتی می‌شود، تا پایان همراه ما بمانید. با این راهنما، نگهداری از کودک برایتان آسان‌تر خواهد شد. همینطور اگر میتوانید نگهداری از نوزاد در منزل را به پرستاری حرفه ای بسپارید تا با بهترین شرایط حرفه ای، مراحل رشد فرزندتان را به دقت زیر نظر داشته باشد.

مراقبت‌های اولیه نوزاد

مراقبت‌های اولیه نوزاد بلافاصله بعد از تولد و در هفته‌های ابتدایی زندگی او انجام می‌شود تا سلامت و رفاهش تضمین گردد. این اقدامات از وظایف اصلی پرستار کودک نیز محسوب می‌شود. در ادامه به مهم‌ترین موارد اشاره می‌کنیم.

درسایت whattoexpect  میخوانیم:

اگر از مراقبت از نوزاد شکننده خود وحشت دارید، تنها نیستید. این نکات را برای مراقبت ایمن از نوزاد دنبال کنید و قبل از اینکه متوجه شوید، احساس حرفه‌ای بودن خواهید کرد.

“نوزاد من خیلی شکننده به نظر می‌رسد – آن سر و گردن لرزان، آن دست‌ها و پاهای کوچک – هر بار که او را لباس می‌پوشانم یا بلندش می‌کنم، می‌ترسم چیزی بشکند. چگونه مطمئن شوم که به او آسیبی نمی‌رسانم؟”

همه والدین جدید نگرانند که وقتی برای اولین بار آن نوزاد کوچک، شل و ول و بسیار شکننده را از بیمارستان به خانه می‌آورند، به نوعی او را بشکنند – و هر کسی که خلاف این را بگوید، اعتماد به نفس بسیار خوبی از خود نشان می‌دهد. بنابراین شما واقعاً در نگرانی‌های خود تنها نیستید.

شیر دادن به نوزاد و توجه به شیردهی

مراقبت از نوزاد تازه متولد شده و تغذیه او مراحلی دارد:

• ابتدا زمان گرسنگی نوزاد را تشخیص دهید و پیش از هر بار شیر دادن، دست‌هایتان را بشویید.
• در زمان بی‌قراری، او را در موقعیت درست شیردهی قرار دهید.
• با قرار دادن شست دست بالای سینه و بقیه انگشتان زیر آن، به نوزاد کمک کنید راحت‌تر شیر بخورد.
• نوک پستان را به لب‌های کودک بزنید تا دهانش کاملاً باز شود.
• سپس نوک پستان را به‌طور کامل داخل دهان او قرار دهید و کودک را به خود نزدیک کنید تا فک او تحت فشار قرار نگیرد.

تقویت شیردهی مادر

شیر مادر برای رشد نوزاد حیاتی است. بسیاری از مادران با کمبود شیر مواجه می‌شوند. مادر در دوران شیردهی روزانه به حدود 2500 کالری نیاز دارد. اگر این کالری از غذاهای مغذی تأمین نشود، تولید شیر دشوار شده و با کاهش آن روبرو می‌شوید. نوشیدن آب و مایعات مناسب بسیار اهمیت دارد. حتی می‌توانید از مکمل‌های مخصوص شیردهی استفاده کنید. به‌طور میانگین مادران در این دوره حدود 2 کیلوگرم وزن کم می‌کنند.

خواباندن نوزاد و مراقبت‌های هنگام خواب

ترفندهایی وجود دارد که باعث می‌شود نوزاد سریع‌تر و بهتر بخوابد:

• بازی کردن با نوزاد او را خسته کرده و میل به خوابیدن را در او بیشتر می‌کند.
• دمای اتاق مناسب باشد. این کار علاوه‌بر خواب راحت‌تر، خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را هم کاهش می‌دهد و به تقویت خواب نوزاد کمک می‌کند.
• خواباندن نوزاد به پشت بهترین حالت است. می‌توانید پاها و پهلوی او را به آرامی ماساژ دهید و از روغن‌های مخصوص کمک بگیرید.
• نور اتاق را کم کنید تا کودک متوجه شود وقت خواب است. گاهی مکان‌های مختلف را امتحان کنید تا ببینید در کدام‌جا راحت‌تر می‌خوابد.
• اگر نوزاد به خوابیدن در آغوش شما عادت دارد، این نیاز او را دریغ نکنید.
• یادتان باشد خفگی نوزاد در خواب اتفاقی بسیار خطرناک است که باید شدیداً مراقب باشید.

مراقبت از بند ناف نوزاد

مراقبت از بند ناف نوزاد بخش مهمی از نگهداری اوست. ریشه بند ناف باید تمیز و خشک نگه داشته شود و نیازی به مواد ضدعفونی‌کننده نیست. پوشک را زیر ناف ببندید تا به بند ناف برخورد نکند. برای شستشو از تماس مستقیم آب زیاد بپرهیزید. بهتر است نوزاد را با اسفنج مخصوص پاک کنید. در روزهای گرم، از لباس‌های آزاد و پوشک مناسب استفاده کنید تا جریان هوا برقرار باشد.

قنداق کردن نوزاد

قنداق کردن شاید کمی دلهره‌آور به نظر برسد، ولی به‌راحتی می‌توان آن را انجام داد:

• کودک را روی سطحی صاف بگذارید، به‌طوری که سر او بالای لبه تا شده پتو قرار بگیرد.
• سمت چپ پتو را روی بازو و سینه او بپیچید و زیر بازوی راست و پشت او محکم کنید.
• حالا دست چپ نوزاد پوشیده می‌شود و دست راست آزاد می‌ماند.
• سپس سمت راست پتو را روی بدن او بکشید و زیر پهلوی چپ قرار دهید.
• در پایان، پایین پتو را کمی جمع کرده و زیر بدن نوزاد قرار دهید.

کمک به آروغ زدن نوزاد

برای کمک به آروغ زدن، نوزاد را روی شانه‌تان بگذارید. سر او را روی شانه نگه دارید، با کف دست به‌نرمی به پشتش ضربه بزنید. راه رفتن در این حالت، احتمال آروغ زدن را بیشتر می‌کند. این کار از دل درد نوزادان جلوگیری خواهد کرد.

تغذیه نوزاد بعد از شش ماهگی

حالا  که رشد نوزاد سه ماهه اول و دوم زندگی را با مراقبت ها زیر نظر داشته اید،  بعد از حدود شش ماه می‌توانید کنار شیر مادر، غذاهای کمکی بدهید. سوپ‌های غلات مثل برنج که هضم ساده‌ای دارند، مناسب هستند. ابتدا با 1 تا 3 قاشق مرباخوری شروع کنید و به‌مرور مقدار را افزایش دهید. غذاهایی مثل فرنی و شیربرنج نیز برای رشد او مفیدند. همچنین وزن‌گیری نوزاد را زیر نظر داشته باشید.

ماساژ نوزاد

محلی آرام و با دمای معتدل برای ماساژ انتخاب کنید. کودک را روی حوله یا پتو قرار دهید. روغن‌های مخصوص نوزاد یا روغن‌های طبیعی مانند نارگیل و زیتون گزینه‌های خوبی هستند. از روغن‌هایی که احتمال حساسیت دارند پرهیز کنید.

آرام کردن گریه‌های نوزاد

اگرچه گاهی گریه‌های نوزاد بی‌دلیل به نظر می‌رسند، اما این ترفندها می‌توانند کمک کنند:

• او را در آغوش گرفته و کمی قدم بزنید.
• مکیدن سینه مادر به تثبیت ضربان قلب کمک می‌کند.
• موسیقی ملایم یا لالایی پخش کنید.
• قنداق کردن نیز برای آرام شدن نوزاد موثر است.
• پنجره‌ها را باز کنید یا کودک را بیرون ببرید تا هوای تازه بخورد.

کوتاه کردن ناخن‌ها

بهترین زمان برای کوتاه کردن ناخن‌ها وقتی است که نوزاد خواب باشد. همچنین پس از حمام که ناخن‌ها نرم‌تر هستند، این کار راحت‌تر است. اگر کودک بیدار است، مطمئن شوید آرام است و با اسباب‌بازی یا موسیقی آرامش‌بخش سرگرمش کنید. لبه ناخن‌ها را با سوهان نرم صاف کنید.

تعویض پوشک و لباس

برای تعویض پوشک، سطحی تمیز انتخاب کنید. ناحیه تناسلی و پشت کودک را با دستمال مرطوب تمیز کنید. سپس آن را با پارچه نرم خشک کنید و پوشک جدید را بگذارید. مطمئن شوید پوشک فشار زیادی به پاهای کودک وارد نمی‌کند.

مراقبت از پوست نوزاد

نوزاد دو تا سه بار در هفته با آب ولرم و صابون مخصوص شسته شود. شست‌وشوی بیش‌ از حد باعث خشکی پوست خواهد شد. در حمام از دستمال نرم و فشار آب کم استفاده کنید.

مراقبت از نقاط نرم سر

نقاط نرم سر (فونتانل‌ها) جایی است که استخوان‌های جمجمه هنوز کامل بسته نشده‌اند. فونتانل پشت سر معمولا بعد از چند ماه بسته می‌شود، ولی فونتانل جلویی حدود یک سال باز می‌ماند که طبیعی است.

برقراری ارتباط با نوزاد

برای برقراری ارتباط بهتر:

• او را زیاد در آغوش بگیرید و نوازش کنید.
• به گریه‌هایش سریع پاسخ دهید.
• او را در حالت ایمن قرار دهید.
• با صدای آرام با او صحبت کنید یا لالایی بخوانید.

معنی انواع گریه‌های نوزاد

گریه‌های نوزاد معانی متفاوتی دارند:

• نهه (Neh): گرسنگی
• اوه (Owh): خواب‌آلودگی
• اه (Eh): نیاز به آروغ
• هه (Heh): ناراحتی
• ایرره (Eairh): درد گاز معده

برنامه واکسیناسیون نوزاد

برنامه واکسیناسیون نوزاد بخش بسیار مهمی از حفظ سلامت اوست. با اجرای دقیق و به موقع این واکسیناسیون‌ها، می‌توان از بسیاری بیماری‌های خطرناک پیشگیری کرد. در ادامه جدول کامل برنامه واکسیناسیون نوزاد در ایران را مشاهده می‌کنید.

 همیشه کارت واکسن کودک را همراه داشته باشید و مطابق دستور مرکز بهداشت عمل کنید.

علائم هشداردهنده که باید به پزشک مراجعه شود

گاهی علائم ظاهری ساده می‌توانند نشان از مشکلی جدی باشند. این نشانه‌ها را جدی بگیرید و در صورت مشاهده، بدون تعلل به پزشک مراجعه کنید:

• تب بالاتر از 38 درجه سانتی‌گراد
• تنفس سریع یا دشوار، خس‌خس سینه
• زرد شدن شدید پوست و چشم‌ها (زردی پیش‌رونده)
• کاهش یا افزایش ناگهانی وزن
• بی‌حالی، خواب‌آلودگی غیرعادی یا عدم بیدار شدن برای شیر خوردن
• استفراغ پیاپی، یا استفراغ سبز رنگ
• عدم دفع ادرار در 6-8 ساعت
• گریه‌های مداوم و غیرقابل آرام کردن

راهکارهای ساده برای کولیک و نفخ

کولیک و نفخ در ماه‌های اول طبیعی‌ است اما بسیار آزاردهنده. این کارها می‌تواند کمک کند:

• شکم نوزاد را به آرامی ماساژ دهید یا با دست حرکات دایره‌ای ایجاد کنید.
• نوزاد را روی شکم روی ساعدتان بخوابانید و به آرامی پشت او را بمالید.
• بعد از هر وعده شیر، حتما آروغ او را بگیرید.
• مادر می‌تواند از خوردن حبوبات، لبنیات زیاد، کلم و نوشابه‌های گازدار در دوران شیردهی پرهیز کند.
• حمام آب ولرم یا حوله کمی گرم روی شکم، آرامش‌بخش است.

نکاتی برای مراقبت در فصل‌های مختلف

برای مراقبت از نوزاد در شرایط گوناگون آب و هوایی توجه به این نکته‌ها ضروری است:

در هوای گرم

• لباس‌های نخی، سبک و ترجیحاً رنگ روشن بپوشانید.
• هر دو ساعت کمی آب جوشیده خنک‌شده (در کنار شیر مادر) بدهید فقط با مشورت پزشک.
• از مستقیم قرار دادن نوزاد در معرض آفتاب پرهیز کنید.
• در صورت تعریق زیاد، بدن نوزاد را با یک دستمال نرم مرطوب تمیز کنید.

در هوای سرد

• لباس‌ها را لایه‌لایه بپوشانید (ترجیحاً پنبه‌ای).
• دمای اتاق بین 20 تا 22 درجه باشد.
• از پتوهای سنگین و پرزدار که احتمال خفگی دارند خودداری کنید.
• دست و پاهای نوزاد را گهگاهی لمس کنید که خیلی سرد نشوند.

چک لیست وسایل ضروری مراقبت از نوزاد

داشتن وسایل مناسب و آماده‌سازی محیط مراقبت از نوزاد، گام مهمی در تضمین راحتی و سلامت اوست. در جدول زیر فهرستی از وسایل ضروری برای مراقبت بهتر از نوزاد آورده شده است.

مراقبت و بررسی شنوایی نوزاد

شنوایی از مهم‌ترین حواس نوزاد است که نقش بزرگی در رشد گفتار، یادگیری و ارتباط او با محیط دارد. شنوایی نوزاد از همان بدو تولد فعال است و او می‌تواند صدای مادر، ضربان قلب یا حتی صداهای آشنا را تشخیص دهد. بنابراین مراقبت از سلامت گوش و بررسی شنوایی در ماه‌های ابتدایی زندگی اهمیت زیادی دارد.

غربالگری شنوایی نوزاد

در بیشتر بیمارستان‌ها، غربالگری شنوایی نوزاد در همان روزهای اول تولد انجام می‌شود. این تست ساده و بدون درد است و معمولاً با دستگاه‌های مخصوصی انجام می‌شود که واکنش گوش نوزاد به صدا را اندازه‌گیری می‌کنند. اگر نتیجه‌ی غربالگری مشکوک باشد، لازم است در چند هفته بعد مجدداً بررسی تکرار شود تا از سلامت کامل شنوایی اطمینان حاصل گردد.

نوزادان معمولاً از هفته‌های اول تولد، با شنیدن صدای بلند یا ناگهانی، پلک می‌زنند، بدنشان می‌لرزد یا حتی مکیدن را برای لحظه‌ای متوقف می‌کنند. اگر نوزاد شما به صداهای محیطی واکنشی نشان نمی‌دهد یا تنها نسبت به برخی فرکانس‌ها حساس است، این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.

مراقبت از گوش نوزاد

گوش نوزاد را تمیز نگه دارید، اما هرگز از گوش‌پاک‌کن یا اشیای نوک‌تیز استفاده نکنید. در صورت مشاهده ترشح، بوی نامطبوع یا واکنش غیرعادی کودک به صداها، حتماً به پزشک متخصص اطفال یا گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. از قرار دادن نوزاد در معرض صداهای بلند، مانند تلویزیون یا وسایل برقی، خودداری کنید؛ چون گوش نوزاد بسیار حساس است.

صدای یکنواخت وسایلی مثل سشوار یا جاروبرقی گاهی می‌تواند برای نوزاد آرامش‌بخش باشد، زیرا شبیه صداهایی است که در رحم مادر شنیده است. با این حال، اگر شدت صدا زیاد یا فاصله بسیار کم باشد، ممکن است به پرده‌ گوش آسیب برساند یا باعث تحریک بیش از حد سیستم عصبی نوزاد شود. بنابراین اگر می‌خواهید از تاثیر صدای سشوار بر نوزاد برای آرام کردنش استفاده کنید، حتماً فاصله و مدت زمان را محدود کنید و بلندی صدا را در حدی امن نگه دارید.

سلامت نوزاد شما با سفیر آرامش

در این مطلب تلاش کردیم مهم‌ترین نکات مراقبت از نوزاد را مرور کنیم. نوزادان در روزها و هفته‌های نخست زندگی بیش از هر زمان دیگری به توجه و رسیدگی نیاز دارند. معاینات منظم، واکسیناسیون، آشنایی با علائم هشداردهنده و حتی مراقبت‌های ساده روزمره می‌تواند سلامت و رشد طبیعی نوزاد شما را تضمین کند.
اگر در این مسیر به همراهی بیشتر نیاز داشتید، می‌توانید از تجربه و مهارت پرستاران حرفه‌ای مرکز سفیر آرامش بهره‌مند شوید. آن‌ها با دانش تخصصی و دلسوزی مثال‌زدنی، در مراقبت از نوزادان و آسودگی خاطر خانواده‌ها در کنار شما هستند.
با کمی دقت، آگاهی و البته تکیه بر همراهان مطمئن، می‌توانید این دوران شیرین و حساس را با خیالی آسوده‌تر سپری کنید و از هر لحظه آن لذت ببرید

سوالات متداول

هر چند وقت یک‌بار باید به نوزاد شیر داد؟

نوزادان معمولا هر 2 تا 3 ساعت به شیر نیاز دارند. شیر خشک هر 3 تا 4 ساعت یک‌بار باید داده شود.

چطور پوشک نوزاد را تعویض کنیم؟

او را روی سطحی تمیز قرار داده، پوشک کثیف را باز کنید، ناحیه تناسلی را تمیز کرده و سپس خشک نمایید. در پایان پوشک جدید را ببندید.

هر چند وقت نوزاد را حمام ببریم؟

معمولا 2 تا 3 بار در هفته کافی است. حمام کردن بیش از حد باعث خشکی پوست می‌شود.

آیا تقویت شیردهی ضروری است؟

بله. اغلب مادران با کمبود شیر مواجه می‌شوند، بنابراین توجه به رژیم غذایی و مایعات از ارکان اصلی مراقبت از نوزاد به شمار می‌آید.