سندروم گیلن باره Gillen Barre نوعی اختلال نادر است که در آن سیستم ایمنی بدن به اعصاب محیطی حمله میکند. این وضعیت باعث بروز ضعف عضلانی و حس گزگز در اندامها میشود و در صورت پیشرفت، ممکن است به فلج شدن کل بدن بینجامد. علائم معمولا از دستها و پاها آغاز میشوند و به سرعت گسترش پیدا میکنند. افراد مبتلا اغلب به دلیل شدت علائم، نیاز به بستری شدن در بیمارستان پیدا میکنند. با وجود اینکه دلیل اصلی بروز این بیماری به طور دقیق شناخته نشده، واکنشهای خودایمنی علت اصلی آن محسوب میشود.
اگرچه درمان کاملا موثری برای بیماری گیلن باره وجود ندارد اما برخی روشهای درمانی میتوانند به کاهش علائم و کوتاه کردن دوره بیماری کمک کنند. از جمله این روشها میتوان به تعویض پلاسما و استفاده از ایمونوگلوبولینهای تزریقی اشاره کرد که روند بهبودی را تسریع میبخشند. اکثر بیماران پس از مدتی بهبود مییابند اما در برخی موارد ممکن است دوره درمان طولانیتر شود و بهبودی کامل زمانبر باشد.
به دلیل ماهیت جدی این بیماری، بسیاری از مبتلایان نیاز به مراقبتهای تخصصی دارند. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به استفاده از دستگاههای کمک تنفسی باشد تا عملکرد بدن به طور موقت حفظ شود. در این مواقع، نظارت و حمایت پرستار بیمار میتواند نقش حیاتی در بهبود و جلوگیری از عوارض سندروم گیلن باره بیشتر داشته باشد.
سندروم گیلن باره چیست؟
سندروم گیلن باره یک بیماری خودایمنی نادر است که بر سیستم عصبی محیطی، یعنی بخشی از سیستم عصبی که خارج از مغز و نخاع قرار دارد، تاثیر میگذارد. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غلاف میلین که اعصاب محیطی را پوشش میدهد و به انتقال پیامها بین اعصاب و مغز کمک میکند حمله میکند. این حمله منجر به مختل شدن سیگنالهای عصبی و ایجاد علائمی مانند بیحسی و ضعف عضلانی میشود.
این مریضی یک بیماری خودایمنی است که باعث حمله سیستم ایمنی به اعصاب محیطی میشود و عملکرد آنها را مختل میکند. این بیماری در چند نوع مختلف طبقهبندی شده است که هرکدام دارای ویژگیها و علائم خاصی هستند. با وجود اینکه بیماران مبتلا به این سندرم اغلب علائم مشابهی را تجربه میکنند، این تفاوتهای جزئی باعث ایجاد انواع مختلفی از این بیماری شده است. در ادامه به معرفی انواع اصلی این سندرم میپردازیم.
پلی رادیکولونوروپاتی دمیلینه کننده التهابی حاد
این نوع از سندرم، شایعترین نوع آن است که اغلب در آمریکای شمالی و اروپا دیده میشود. افراد مبتلا به AIDP معمولا با ضعف عضلانی و علائم حسی روبرو هستند. همچنین در برخی موارد اعصاب مغزی نیز تحت تاثیر قرار میگیرند و سیستم عصبی خودمختار (اتونوم) درگیر میشود که میتواند بر عملکردهای حیاتی بدن مانند ضربان قلب و فشار خون تاثیر بگذارد.
سندرم میلر فیشر
سندرم میلر فیشر، یکی دیگر از انواع سندرم گیلن باره است که فلج در آن از عضلات چشم آغاز میشود. این نوع سندرم بیشتر در مناطق آسیایی دیده میشود و مردان بیشتر از زنان درگیر آن میشوند. به علاوه، افراد مبتلا به MFS دچار مشکلات تعادل و ناپایداری در راه رفتن نیز میشوند. نکته جالب این است که این نوع سندرم اغلب در فصل بهار بیشتر بروز میکند.
نوروپاتی آکسونی حرکتی حاد
نوع دیگری از این سندرم که به طور عمده در کشورهای آسیایی مانند چین و ژاپن شایع است، نوروپاتی آکسونی حرکتی حاد (AMAN) نام دارد. در این نوع، ضعف عضلانی مشاهده میشود اما علائم حسی به ندرت دیده میشوند. برخلاف برخی دیگر از انواع این سندرم، در AMAN اعصاب مغزی به شدت تحت تاثیر قرار نمیگیرند.
نوروپاتی آکسونی حسی و حرکتی حاد
این نوع از سندرم شبیه به AMSAN است اما علاوه بر ضعف عضلانی، علائم حسی مانند بیحسی نیز وجود دارد. این نوع بیشتر در مناطق آسیایی و آمریکای مرکزی و جنوبی مشاهده میشود. در AMSAN، آسیب اعصاب گستردهتر است و بیمار علاوه بر ضعف عضلانی شدید، دچار کاهش حس نیز میشود.
گیلن باره در کودکان
سندرم گیلن باره یکی از علل اصلی فلج حاد در کودکان محسوب میشود و معمولا به صورت ناگهانی با ضعف عضلانی و مشکلات حرکتی ظاهر میشود. این بیماری به دلیل حمله سیستم ایمنی به سیستم عصبی محیطی رخ میدهد و میتواند بر تواناییهای حرکتی کودک تاثیر جدی بگذارد. با پیشرفتهای علمی در زمینه الکتروفیزیولوژی و شناخت عوامل ایمنی، درمانهای جدیدی برای این بیماری ارائه شده که شانس بهبودی را افزایش داده است. با این حال، نتایج درمان در کودکان ممکن است بسته به نوع سندرم متفاوت باشد.
در مطالعهای که بر روی 30 کودک مبتلا به این سندرم انجام شده، این کودکان از نظر سنی و علائم عفونت پیش از بروز فلج بررسی شدند. نیمی از این کودکان سابقه عفونت تنفسی اخیر داشتند و در برخی موارد نیز عفونت گوارشی مشاهده شد. همچنین درگیری اعصاب کرانیال و سیستم اتونوم در تعداد قابل توجهی از بیماران دیده شد.
درمان قطعی گیلن باره
سندرم گیلن باره یکی از اختلالات خودایمنی است که بر سیستم عصبی تاثیر میگذارد و ممکن است باعث ضعف و فلج در اندامهای مختلف شود. روند درمان این بیماری از شخصی به شخص دیگر متفاوت است و شامل مراقبتهای ویژه پزشکی و توانبخشی میشود. استفاده از داروها، فیزیوتراپی و کاردرمانی برای بهبود عملکردهای جسمی و بازگرداندن استقلال بیمار نقش مهمی دارند. ارزیابی جامع برای درمان این سندرم ضروری است که شامل موارد مختلفی برای بهبود وضعیت بیمار است.
مصاحبه با مراقب و خود بیمار
در مرحله اول، اطلاعات دقیقی از وضعیت جسمانی و احساسی بیمار توسط پزشکان و کادر درمان جمعآوری میشود. این مصاحبهها به کادر پزشکی کمک میکند تا برنامه درمانی مناسبتری برای این سندرم تدوین کنند. از جمله موضوعاتی که در این گفتگوها بررسی میشود شامل سطح فعالیتهای روزمره و مشکلاتی است که بیمار در حین تحرک و انجام وظایف خود با آن مواجه میشود.
ارزیابی حسی برای درمان گیلن باره
بخشی از ارزیابی حسی شامل بررسی عملکرد عصبهای محیطی است. در این مرحله، پزشکان بررسی میکنند که آیا بیمار با کاهش حس در نواحی مختلف بدن مانند دستها و پاها مواجه است یا خیر. این ارزیابی به درمانگران کمک میکند تا نقشهای از میزان آسیب عصبی برای سندرم گیلن باره ایجاد کنند و به تناسب آن، برنامههای فیزیوتراپی و کاردرمانی را طراحی نمایند.
بررسی پوست بیمار
مراقبت از پوست بیمار خصوصا در بیمارانی که بیحرکت هستند یا قدرت حرکت محدودی دارند، بسیار مهم است. جلوگیری از بروز زخم بستر و مشکلات پوستی از اهداف اصلی در این مرحله است. تیم درمانی از طریق معاینههای منظم پوست بیمار از سلامت آن اطمینان حاصل میکنند.
دامنه حرکتی مفاصل
یکی از چالشهای بیماران مبتلا به سندرم گیلن باره محدود شدن حرکت در مفاصل مختلف است. ارزیابی دامنه حرکتی مفاصل به پزشکان کمک میکند تا بفهمند کدام مفاصل نیاز به تمرینات تقویتی و فیزیوتراپی بیشتری دارند. این تمرینات باعث افزایش انعطافپذیری و کاهش خطر مشکلات حرکتی در آینده میشود.
اندازهگیری قدرت عضلات متاثر بیمار
با توجه به اینکه ضعف عضلانی یکی از علائم اصلی این سندرم است، بررسی قدرت عضلات نیز قسمت مهمی از روند درمان است. پزشکان قدرت عضلانی بیمار را در بخشهای مختلف بدن ارزیابی میکنند تا بتوانند برنامههای توانبخشی متناسب با نیازهای خاص هر فرد را طراحی کنند.
بررسی عملکردی بیمار
ارزیابی عملکرد روزمره بیمار از جمله تواناییهای او در انجام کارهای ساده مثل لباس پوشیدن، تغذیه و بهداشت شخصی به تیم درمان کمک میکند تا سطح پیشرفت او را بسنجند. این بررسیها نقش مهمی در تنظیم برنامههای کاردرمانی برای بازگرداندن استقلال بیمار دارند.
تحرک برای درمان قطعی سندروم گیلن باره
یکی از مهمترین جنبههای درمان این سندرم، بازگرداندن تحرک به بیمار است. تمرکز فیزیوتراپی بر تقویت عضلات و بهبود تحرک بیمار از طریق تمرینات مخصوص است. به مرور زمان، این تمرینات به بازگشت توان حرکتی و کاهش مشکلات مربوط به راه رفتن و تحرک کمک میکنند.
علائم سندرم گیلن باره
این سندرم نوعی بیماری خودایمنی است که سیستم عصبی محیطی را تحت تاثیر قرار میدهد. این بیماری معمولا با ضعف و سوزنسوزن شدن اندامها آغاز میشود و با پیشرفت خود میتواند به فلج عضلات منجر شود. علائم این سندرم میتواند در هر فرد متفاوت باشد اما در بیشتر موارد علائم ابتدا از پاها شروع شده و به قسمتهای دیگر بدن گسترش مییابد.
- مور مور و احساس سوزن سوزن شدن: اولین علامت سندرم گیلن باره اغلب احساس مور مور و سوزن سوزن شدن در انگشتان دست و پا، مچها یا مچ پاها است. این احساس به تدریج به سایر بخشهای بدن سرایت کرده و میتواند به عنوان نشانه اولیه بیماری ظاهر شود.
- ضعف عضلات پا: یکی از علائم شایع دیگر، ضعف عضلات پاها است که معمولا به بالاتنه و بازوها گسترش پیدا میکند. این ضعف ممکن است آنقدر شدید شود که فرد قادر به راه رفتن یا حتی بالا رفتن از پلهها نباشد و نیاز به کمک دیگران داشته باشد.
- مشکل در حرکات صورت: افراد مبتلا ممکن است با مشکلاتی در حرکات صورت مواجه شوند. این مشکلات شامل دشواری در صحبت کردن، جویدن یا بلعیدن میشود. در مواردی که ضعف عضلات صورت بیشتر شود، کنترل حرکات صورت به شدت کاهش پیدا میکند.
- دوبینی یا عدم توانایی حرکت چشم: سندرم گیلن باره میتواند باعث اختلال در حرکات چشمی و حتی دوبینی شود. در موارد پیشرفتهتر، بیمار ممکن است قادر به حرکت دادن چشمان خود نباشد که باعث مشکلات بینایی قابل توجهی میشود.
- درد شدید: درد، یکی دیگر از علائم است که معمولا با ضعف عضلانی همراه است. این درد ممکن است شدید باشد و در برخی موارد، به صورت گرفتگی عضلات تجربه شود. خصوصا در شب، این دردها شدت بیشتری پیدا میکنند.
- مشکل در کنترل مثانه و روده: برخی از بیماران مبتلا به این سندرم، مشکلاتی در کنترل مثانه یا عملکرد روده دارند. این مسئله میتواند به بیاختیاری ادرار یا مشکلاتی در حرکات روده منجر شود که نیاز به مداخلات پزشکی دارد.
علت سندرم گیلن باره
سندرم گیلن باره یک اختلال نادر خودایمنی است که میتواند هر گروه سنی را درگیر کند. این بیماری ناشی از جمله سیستم ایمنی به اعصاب محیطی است و میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. در برخی موارد، مردان نسبت به زنان بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند و با افزایش سن، خطر ابتلا به آن نیز افزایش مییابد. دلایل و عوامل مختلفی میتوانند این سندرم را تشدید کنند یا باعث بروز آن شوند.
عفونت کمپیلوباکتر
یکی از مهمترین دلایل ایجاد این سندرم، عفونت ناشی از باکتری کمپیلوباکتر است که معمولا از طریق مصرف مرغ نپخته یا غذاهای آلوده منتقل میشود. این باکتری میتواند به سیستم ایمنی حمله کرده و باعث واکنشهای خودایمنی شود که در نهایت منجر به آسیب به اعصاب محیطی میشود.
سندروم گیلن باره به علت واکسیناسیون
در موارد بسیار نادر، واکسیناسیون آنفلوآنزا یا واکسیناسیون کودکان میتواند باعث بروز این سندرم شود. با اینکه احتمال این اتفاق بسیار کم است، در برخی افراد ممکن است واکنش ایمنی بدن به واکسن منجر به مشکلات عصبی و ضعف عضلانی شود.
ویروس آنفلوآنزا
عفونت با ویروس آنفلوآنزا یکی دیگر از دلایل احتمالی سندرم گیلن باره است. این ویروس میتواند سیستم ایمنی را تحریک کرده و منجر به ایجاد التهاب در اعصاب شود که میتواند باعث ضعف عضلات و فلج موقتی شود.
سیتومگالوویروس
این ویروس که یکی از اعضای خانواده هرپسویروسها است، میتواند نقش مهمی در ایجاد این بیماری داشته باشد. سیتومگالوویروس معمولا باعث عفونتهای خفیف میشود اما در برخی افراد میتواند واکنش خودایمنی ایجاد کند و باعث بروز مشکلات عصبی شود.
ابتلا به گیلن باره با ویروس اپشتین بار
ویروس اپشتین بار نیز از دیگر عواملی است که میتواند این سندرم را تحریک کند. این ویروس معمولا باعث ایجاد بیماری مونوکلئوز میشود و در برخی افراد ممکن است منجر به واکنشهای خودایمنی و مشکلات عصبی شود.
ویروس زیکا
عفونت با ویروس زیکا که بیشتر در مناطق گرمسیری رایج است، میتواند خطر ابتلا به سندرم گیلن باره را افزایش دهد. این ویروس معمولا از طریق نیش پشه منتقل میشود و در برخی موارد میتواند باعث مشکلات عصبی جدی شود.
هپاتیت
انواع مختلف هپاتیت از جمله هپاتیت C، B، A و E نیز میتوانند باعث تحریک سیستم ایمنی و در نتیجه بروز این سندرم شوند. این ویروسها علاوه بر اثرات مخرب بر روی کبد، میتوانند واکنشهای خودایمنی ایجاد کنند که به سیستم عصبی آسیب میرساند.
HIV
ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) که عامل بیماری ایدز است، میتواند در مواردی نادر باعث بروز این سندرم شود. این ویروس سیستم ایمنی بدن را مختل میکند و ممکن است به اعصاب نیز آسیب برساند.
پنومونی مایکوپلاسما
عفونت با باکتری مایکوپلاسما که معمولا باعث عفونتهای تنفسی میشود، در برخی موارد میتواند به سندرم گیلن باره منجر شود. این باکتری میتواند واکنش ایمنی شدیدی را در بدن ایجاد کند که باعث آسیب به سیستم عصبی میشود.
عمل جراحی و ضربه علت بیماری گیلن باره
برخی از تحقیقات نشان دادهاند که عملهای جراحی یا ضربات شدید به بدن میتوانند عاملی برای تحریک سیستم ایمنی و بروز این سندرم باشند. این واکنشهای ایمنی ممکن است پس از آسیبهای شدید یا جراحیهای بزرگ رخ دهد.
ویروس کرونا
عفونت با ویروس کرونا خصوصا در موارد شدید نیز به عنوان یکی از عوامل احتمالی بروز این سندرم شناخته شده است. در برخی از بیماران مبتلا به کووید 19، سیستم ایمنی به طور غیرمنتظرهای به اعصاب حمله کرده و مشکلات عصبی را ایجاد میکند.
داروهای سندرم گیلن باره
همانطور که گفتیم سندرم گیلن باره یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب و آسیب به اعصاب محیطی میشود. این بیماری به صورت خودبهخودی بهبود مییابد اما در بسیاری از موارد نیاز به بستری و مراقبت ویژه در بیمارستان دارد. اگر درمان مناسب به موقع صورت نگیرد، بیماری میتواند شدید شود و حتی زندگی فرد را به خطر اندازد. هدف اصلی درمان، کاهش شدت حمله سیستم ایمنی به بدن و پشتیبانی از عملکردهای حیاتی مثل تنفس است.
- دارو پلاسمافرز (تبادل پلاسما) برای بیماری گیلن باره
یکی از روشهای درمان این سندرم، پلاسمافرز است. در این روش، هدف حذف آنتیبادیهای مضر از خون است که به اعصاب حمله میکنند. دستگاهی خون بیمار را گرفته و آن را تصفیه کرده تا آنتیبادیهای مخرب از بین بروند. سپس خون تصفیهشده به بدن بازگردانده میشود. این روش به کاهش شدت بیماری کمک کرده و جلوی آسیب بیشتر به اعصاب را میگیرد.
- دارو ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIG) برای گیلن باره
روش دوم استفاده از ایمونوگلوبولین داخل وریدی است. ایمونوگلوبولینها پروتئینهای طبیعی هستند که به مقابله با آنتیبادیهای خودایمنی تولید شده توسط سیستم ایمنی کمک میکنند. این درمان با تزریق دوزهای بالای ایمونوگلوبولین، میتواند آنتیبادیهای مخرب را مهار کرده و از حمله آنها به اعصاب جلوگیری کند. این دو روش درمانی یعنی پلاسمافرز و IVIG، معمولا به یک اندازه موثر هستند و انتخاب بین آنها به شرایط بیمار و تصمیم پزشک بستگی دارد.
عوارض علائم سندرم گیلن باره
سندرم گیلن باره یک اختلال خودایمنی است که بر اعصاب تاثیر میگذارد و میتواند عوارض جدی بر عملکرد بدن داشته باشد. این بیماری با تاثیر بر عضلات و عصبها میتواند مشکلاتی مانند ضعف عضلانی، فلج و مشکلات تنفسی را به وجود بیاورد. علاوه بر این، ممکن است افراد مبتلا به این سندرم با مشکلات دیگری مانند فشار خون، درد عصبی و مشکلات روده و مثانه مواجه شوند. در ادامه به بررسی برخی از عوارض مرتبط با این بیماری میپردازیم.
- مشکلات تنفسی و عوارض گیلن باره
یکی از عوارض خطرناک این سندرم ضعف یا فلج عضلات تنفسی است. این وضعیت ممکن است باعث شود که بیمار قادر به تنفس طبیعی نباشد و نیاز به دستگاههای تنفسی موقت داشته باشد. به خصوص در هفته اول بستری، تا 22 درصد از بیماران ممکن است به کمکهای تنفسی نیاز پیدا کنند. - مشکلات قلبی و فشار خون
افرادی که به سندرم گیلن باره مبتلا هستند ممکن است با نوسانات فشار خون و ریتم نامنظم قلب (آریتمی) روبرو شوند. این تغییرات قلبی میتوانند به مشکلات جدیتری مانند سکته قلبی یا افت شدید فشار خون منجر شوند که نیازمند نظارت و درمان سریع است. - درد
بیش از یک سوم افراد مبتلا به این سندرم از دردهای عصبی شدید رنج میبرند. این دردها معمولا به دلیل آسیب به عصبها و التهابات ایجاد میشوند و برای کاهش آنها، استفاده از داروهای مسکن و آرامبخش توصیه میشود. - خطرات گیلن باره؛ مشکلات روده و مثانه
سندرم گیلن باره میتواند باعث ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی روده و مثانه شود. احتباس ادرار و کاهش حرکت روده از جمله این مشکلات است که ممکن است باعث ناراحتی بیمار و نیاز به مراقبتهای خاص گردد. - لخته شدن خون
بیتحرکی ناشی از این سندرم میتواند باعث ایجاد لختههای خون در پاها شود. به منظور جلوگیری از این عارضه، استفاده از داروهای رقیقکننده خون و پوشیدن جورابهای طبی توصیه میشود تا خطر ایجاد لختههای خون کاهش یابد. - زخمهای بستر از عوارض سندروم گیلن باره
بیحرکتی طولانیمدت به دلیل فلج عضلانی، خطر ایجاد زخم بستر را افزایش میدهد. برای پیشگیری از این مشکل، تغییر وضعیت بدن به صورت منظم و استفاده از تجهیزات حمایتی مانند بالشهای مخصوص ضروری است. - عود بیماری
بین 2 تا 5 درصد از افراد مبتلا به این سندرم ممکن است پس از بهبودی، دوباره با عود علائم مواجه شوند. این عود میتواند شامل بازگشت ضعف عضلانی و دردهای عصبی باشد و نیاز به مراقبت مجدد دارد.
میزان شیوع علائم سندروم گیلن باره
سندرم گیلن باره یک اختلال نادر است که شیوع آن در جمعیت عمومی نسبتا کم است. این بیماری معمولا با علائم خاصی مانند ضعف عضلانی، مورمور شدن و مشکلات حرکتی آغاز میشود. میزان بروز این بیماری میتواند با توجه به عوامل مختلف مانند سابقه عفونتهای ویروسی یا باکتریایی و دیگر عوامل مستعدکننده تغییر کند. به علاوه، شیوع این سندرم در مردان کمی بیشتر از زنان و در سنین میانسالی و بالاتر نیز بیشتر مشاهده میشود.
نحوه تشخیص علائم سندروم گیلن باره
تشخیص سندرم گیلن باره به دلیل تنوع علائم و نبود آزمایش قطعی، میتواند چالشبرانگیز باشد. پزشکان معمولا با بررسی تاریخچه پزشکی و علائم بیمار از جمله ضعف عضلانی و مشکلات حرکتی، به تشخیص این بیماری میپردازند. برای تایید تشخیص، آزمایشهایی مانند الکترومیوگرافی (نوار عصب و عضله)، پونکسیون کمری (نمونهبرداری از مایع مغزی-نخاعی) و آزمایشهای هدایت عصبی انجام میشود تا مشکلات عصبی و عضلانی ارزیابی شوند.
همانطور که در این مقاله از سفیر آرامش بررسی کردیم، سندروم گیلن باره یک اختلال نادر و خودایمنی است که سیستم عصبی محیطی را تحت تاثیر قرار میدهد و میتواند به سرعت به ضعف و فلج عضلانی منجر شود. این بیماری معمولا پس از عفونتهای ویروسی یا باکتریایی یا به ندرت پس از واکسیناسیونها بروز میکند. علائم اولیه شامل احساس گزگز و ضعف در پاها است که میتواند به سرعت به سایر نواحی بدن گسترش یابد. تشخیص این بیماری معمولا از طریق ارزیابی تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشهایی نظیر الکترومیوگرافی و پونکسیون کمری انجام میشود.
سوالات متداول
علائم سندرم گیلن باره چیست؟
مور مور و احساس سوزن سوزن شدن، ضعف عضلات پا و مشکل در حرکات صورت از اصلیترین علائم این مشکل است.
اصلیترین علل بروز این مشکل چیست؟
از اصلیترین علل بروز این مشکل میتوان به عفونت کمپیلوباکتر، واکسیناسیون و ویروس آنفلوآنزا اشاره کرد.
آیا بیماری گیلن باره خطرناک است؟
در صورتی که برای درمان گیلن باره اقدامی انجام نشود، در اینصورت عوارض جانبی سبب بی حسی طولانی مدت بدن، مشکلات قلبی، مشکلات گوارشی و حتی زخم بستر می شود.