زخم معده یکی از بیماری‌های شایع دستگاه گوارش است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر کیفیت زندگی بیماران داشته باشد. این بیماری به واسطه از بین رفتن بافت پوششی معده، معمولاً به دنبال حمله اسید معده یا باکتری‌هایی نظیر هلیکوباکتر پیلوری، به وجود می‌آید. زخم معده می‌تواند باعث بروز علائم ناگواری نظیر درد شدید، سوء هاضمه، کاهش اشتها و در برخی موارد، عوارض جدی‌تر نظیر خونریزی داخلی شود. در چنین مواردی شاید نیاز به پرستار در منزل پیدا کنید
درک عوامل مؤثر در بروز این عارضه، روش‌های تشخیص و درمان آن، و همچنین تأثیر سبک زندگی و رژیم غذایی بر روند بهبودی، از اهمیت زیادی برخوردار است که در برخی از موارد خانواده و خود شخص به راحتی نمی توانند تمامی مسائل را رعایت کنند تا در این مقاله به بررسی جامع زخم معده، عوامل خطر، علائم و درمان‌های موجود پرداخته خواهد شد تا آگاهی لازم درباره این بیماری فراهم گردد و به بیماران در مدیریت بهتر وضعیت خود کمک شود.
زخم معده چیست؟
همان طور که از اسم این بیماری مشخص است، زخم معده نوعی زخم باز است که ممکن است در دیواره روده کوچک یا دیواره معده به وجود بیاید. در بیشتر مواقع با ورود شیره گوارشی به دوازده این زخم باعث بیماری می شود یا گسترش پیدا می کند. در برخی مواد دیواره معده و روده نازک و فرسوده می شود، در این زمان آنزیم‌های گوارشی به راحتی می توانند در سطح معده یا روده به وجود بیارورد که در هر زمانی ممکن است، با اسید معده تحریک شود. اگر این بیماری درمان نشود در درجات بالا،می تواند سبب خونریزی یا ایجاد سوراخ در معده شود. درمان رفلاکس معده نیز در درمان زخم معده بسیار موثر است.
درمان خانگی زخم معده
در زخم معده هایی که شدت کم تری دارند و اغلب با خونریزی همراه نیستند می توان با درمان های طب سنتی و درخانه از بروز علائم و دردهای مقطعی زخم معده جلوگیری کرد. در ادامه تعدادی از درمان‌های خانگی زخم را برای شما معرفی می کنیم:
- رژیم غذایی مناسب: از مصرف مواد غذایی تند، چرب، ترش و کافئین اجتناب کنید. مصرف غذاهای ملایم مانند برنج، موز، سیب‌زمینی و سبزیجات پخته می‌تواند مفید باشد.
- چای گیاهی: برخی از چای‌های آرامش‌بخش مانند چای بابونه یا چای نعناع می‌توانند به کاهش التهاب و آرامش معده کمک کنند.
- عسل: عسل خام خاصیت ضدباکتریایی دارد و ممکن است به بهبود زخم کمک کند. می‌توانید یک قاشق عسل را در آب گرم حل کنید و روزانه مصرف کنید.
- آلوئه ورا: آب آلوئه ورا می‌تواند به تسکین درد و التهاب معده کمک کند.
- مصرف پروبیوتیک‌ها: ماست‌های پروبیوتیک و مکمل‌های حاوی پروبیوتیک می‌توانند به سلامت روده و معده کمک کنند.
- عرق نعناع: نعناع می‌تواند به تسکین درد و کاهش التهاب کمک کند. می‌توانید از عرق نعناع یا چای نعناع استفاده کنید.
- زردچوبه: زردچوبه دارای خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی است. می‌توانید آن را به غذاهای خود اضافه کنید یا با آب گرم و عسل مصرف کنید.
- دمنوش بابونه: بابونه خواص ضد التهابی و آرامبخشی دارد. تهیه دمنوش بابونه و مصرف آن می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
- روغن زیتون: مصرف روغن زیتون به عنوان یک چربی سالم می‌تواند به بهبود سلامت معده کمک کند.
به نقل از healthline.com :
زخم معده که به آن زخم معده نیز می گویند، زخم های باز در لایه داخلی معده هستند. آنها نوعی زخم معده هستند، به این معنی که با اسید ارتباط دارند. به دلیل مقدار اسید موجود در معده و آسیب هایی که ممکن است رخ دهد، اغلب بسیار دردناک هستند. شایع ترین علت زخم معده، باکتری هلیکوباکتر پیلوری یا هلیکوباکتر پیلوری است. شما همچنین می توانید آنها را از مصرف بیش از حد داروهای مسکن مانند آسپرین، ایبوپروفن (Advil) و ناپروکسن (Aleve، Naprosyn) دریافت کنید. علاوه بر دارو، تحقیقات نشان داده است که برخی از داروهای خانگی طبیعی نیز ممکن است به شما در مدیریت زخم معده کمک کند. اما حتما با پزشک خود در مورد افزودن هر گونه غذا به رژیم غذایی خود صحبت کنید.
درمان زخم معده
درمان زخم معده ممکن است در صورت تشخیص توسط پزشک و آزمایشات مختلف انجام بگیرد. درمان زخم معده می تواند شامل موارد مختلفی از جمله تغییر سبک زندگی و مدیریت استرس باشد. شما می توانید با رعایت نکات تغذیه و دوری از مصرف بی رویه فست فود و غذاهایی تحریک کننده سیستم گوارشی از زخم معده جلوگیری کنید. همچنین کاهش مصرف الکل و سیگار می تواند یکی از درمان های موثر در کاهش علائم زخم معده باشد.
درمان قطعی زخم معده شدید
درمان زخم معده شدید عموما به وسیله دارو و پس از تجویز پزشک متخصص انجام خواهد شد. بر اساس شدت و محل زخم دارو های مصرف شده در زخم معده متفاوت است و دارو های یکسانی برای این بیماری وجود ندارد. عموما داروهایی که به کاهش درد، سوزش، رفلاکس و اسیدی شدن معده کمک می کنند. عبارت اند از:
- رانیتیدین: به عنوان کاهنده اسید معده استفاده می شود
- فاموتیدین : در صورتی که بیماردر اثر زخم های داخل معده و روده دارای درد شدید بود از این دارو برای درمان معده درد استفاده می شود.
- امپرازول: افزایش اسید معده در این بیماری شایع است و برای درمان مشکلات رفلکس معده و مری، درمان زخم معده از این دارو استفاده می شود.
- رابپرازول : پزشک عموما این دارو را برای جلوگیری از به وجود آمدن زخم جدید و برای جلوگیری از ترش کردن معده استفاده می کند.
- دی سیکلومین: در این بیماری در برخی از موارد معده دچار گرفتگی های شدید می شود. از این قرص برای رفع گرفتگی معده و روده ها استفاده می شود.
- کلیدینیوم سی و کلردیازپوکساید : به عنوان کاهنده اسید و درمان درد معده استفاده می شود.
- سایمتیدین : این دارو یکی از موثر ترین درمان ها به عنوان کاهنده اسید و درمان سوزش و ترش کردن معده است.
- مترونیدازول: در صورت وجود باکتری در کشت مدفوع از این دارو به عنوان آنتی بیوتیک برای درمان عفونت های باکتریایی معده و .. استفاده می شود.
- لانسوپرازول : در این بیماری کنترل اسید بسیار مهم است از این دارو برای جلوگیری از تولید بیش از حد اسید و ترش کردن استفاده می شود.
- نکته مهم و قابل ذکر این است که، مصرف خود سرانه هر یک از این داروها در هر مرحله از زخم معده ممکن است سبب بدتر شدن علائم شود.
علت زخم معده
زخم معده عموما به دلیل عادات بد ایجاد می شود. درد زخم معده بسیار زیاد است به صورتی که ممکن است، بین چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. در بسیاری از موارد به دلیل خالی بودن شکم میزان درد زخم معده به دلیل اثر بیشتر اسید بر روی سلول های معده بیشتر می شود. علت های زخم معده در چند دسته تقسیم بندی می شود که عبارت است از:
- عفونت باکتریایی: شایع‌ترین علت زخم معده عفونت باکتریایی ناشی از هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) است. این عفونت به طور طبیعی در معده زندگی می کند و سیستم ایمنی آن را از بین می برد. اما اگر از حد خاصی بیشتر شود سبب بروز زخم معده می شود.
- مصرف مداوم داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی ( NSAIDs): داروهایی مانند ایبوپروفن و آسپیرین می‌توانند سطح حفاظتی معده را کاهش دهند و باعث زخم شوند.بیش از 50 درصد زخم های معده ناشی از مصرف بی رویه داروهای ضد التهابی است.
- مصرف بیش از حد الکل: الکل می‌تواند به دیواره معده آسیب بزند و باعث تحریک پذیری بیشتر دیوار معده شود و در نتیجه اسید گوارشی به راحتی بر آن اثر کرده و زخم معده رخ می دهد.
- استرس: اگرچه استرس به تنهایی عامل مستقیم زخم نیست، اما می‌تواند در تشدید علائم و ایجاد زخم مؤثر باشد. استرس زیاد سبب از بین رفتن پوشش دیواره معده و روده می شود که به زخم معده عصبی معروف است. این درد در هنگام استرس زیاد بیشتر می شود.
- سیگار کشیدن: سیگار می‌تواند به بروز زخم و بهبود نامناسب آن کمک کند.
- عوامل ژنتیکی: برخی افراد ممکن است به طور طبیعی بیشتر در معرض ابتلا به زخم معده باشند.
چه چیزی باعث زخم معده میشود؟
شاید بتوان گفت باکتری هلیکو باکتریوم اصلی ترین دلیلی است که به عنوان یک فلور طبیعی در معده و روده وجود دارد و در نهایت سبب بروز طخم معده می شود. اما در برخی موارد عادات غلط در زندگی مثل مصرف غذاهای نامناسب به مدت طولانی و یا استفاده از الکل و سیگار به مقدار زیاد ممکن است سبب بروز زخم معده شود.
علائم زخم معده
معده در پشت قفسه سینه و در سمت راست و در انتهای مری قرار گرفته است. در هنگام درد معده شما درد را در دست، پشت کتف، کمر، پشت گردن و قفسه سینه حس می کند. که ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. در اکثر مواقع ممکن است شما این درد را با دردهای قلبی اشتباه بگیرید. اما زخم معده علاوه بر درد معده علائم دیگری هم دارد که می تواند بسیار در تشخیص این بیماری کمک کننده باشد. از علائم زخم معده می توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- نفخ
- تهوع
- استفراغ
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- مدفوع تیره و سیاه‌رنگ
- سرگیجه
- سختی تنفس
- احساس خستگی بی‌دلیل
- رنگ‌پریدگی پوست
- استفراغی که دارای ذرات خونی است.
- دل‌درد شدید
نشانه زخم معده شدید
زخم معده یا زخم اثنی عشر در اثر عوامل مختلفی ممکن است به وجود می آید، در برخی موارد در صورت عدم درمان شدید می شود و ممکن است جنبه های مختلف زندگی فرد را درگیر کند. از نشانه های زخم معده شدید عبارت است از:
- درد سوزشی و مالشی در قسمت مالشی شکم
- درد هایی که با خوردن غذا ماهیت آن تغییر می کند.
- وجود خونریزی در مدفوع
- وجود تکه های خون در استفراغ
راه های تشخیص زخم معده
تشخیص و درمان به موقع زخم معده یکی از فاکتورهای مهم در این بیماری است. هر اندازه که این بیماری در زمان مناسبی تشخیص داده شود می تواند درمان اثر بخش تری داشته باشد و از گسترش بیماری جلوگیری کند. از راه های تشخیص زخم معده عبارت است از:
- معاینه بالینی: پزشک با بیمار درباره علائم، تاریخچه پزشکی و عادات غذایی صحبت می‌کند. علائم شامل درد معده، سوزش دل، تهوع، استفراغ و کاهش وزن ممکن است بررسی شوند.
- آندوسکوپی: در این روش، پزشک با استفاده از یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر که به دوربین مجهز است (آندوسکوپ)، داخل معده و قسمت بالایی روده کوچک را مشاهده می‌کند. این روش به تشخیص زخم و همچنین برداشت نمونه برای آزمایش میکروبی یا بافتی کمک می‌کند.
- آزمایش‌های تصویر برداری: در برخی موارد، ممکن است از اشعه ایکس با باریم یا سی‌تی‌اسکن برای مشاهده زخم استفاده شود این روش به بایو میل معروف است که در ان زخم به صورت یک دهانه آتش فشان نشان داده می شود.
- آزمایش هلیکوباکتر پیلوری: به‌منظور تشخیص عفونت H. pylori، پزشک می‌تواند آزمایش‌های خون، تنفس یا مدفوع تجویز کند.
- آزمایش‌های خون: برخی آزمایش‌های خون می‌توانند نشان‌دهنده کم‌خونی ناشی از زخم باشند که ناشی از خونریزی زخم است.
- تست‌های دیگر: در صورت لزوم، ممکن است پزشک آزمایش‌های اضافی مانند آزمایش‌های عملکرد کبد یا پانکراس را نیز توصیه کند.
زخم معده چه عوارضی دارد؟
زخم معده که در معده و روده باریک رخ می دهد بسیار به توجه و همچنین پیگیری دارد. در صورت عدم رسیدگی به این بیماری ممکن عوارض جدی و متعددی برای فرد ایجاد کند.این عوارض با مراجعه به پزشک قابل کنترل و درمان است. در ادامه تعدادی از عوارض زخم معده را با یکدیگر بررسی می کنیم:
- خونریزی: زخم‌ها می‌توانند به عروق خونی نزدیک خود آسیب رسانده و باعث خونریزی داخلی شوند. این وضعیت می‌تواند منجر به بروز علائمی مانند استفراغ خونی (به رنگ قهوه‌ای تیره یا قرمز) یا مدفوع تیره و چسبناک (ملنا) شود.
- پرفوراسیون: در برخی موارد، زخم می‌تواند به دیواره معده یا روده آسیب بزند و باعث ایجاد سوراخ (پرفوراسیون) در آن شود. این وضعیت می‌تواند منجر به عفونت شدید در حفره شکمی (پریتونیت) شود که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
- تنگی خروجی معده: زخم‌های مزمن ممکن است باعث اسکار و تنگی در ناحیه خروجی معده شوند که این امر می‌تواند بر فرآیند هضم و عبور غذا تأثیر بگذارد.
- کم‌خونی: خونریزی مزمن ناشی از زخم می‌تواند به کم‌خونی منجر شود، که ممکن است علائمی مانند خستگی، ضعف و رنگ‌پریدگی ایجاد کند.
- عفونت: زخم‌ها می‌توانند به عفونت‌های باکتریایی در ناحیه آسیب‌دیده منجر شوند.
- عوارض ناشی از درمان: درمان زخم معده با داروهای خاص ممکن است عوارضی مانند عوارض جانبی داروها داشته باشد.
راه های جلوگیری از زخم معده
حفظ سلامت دستگاه گوارش می تواند به کاهش بیماری زخم معده یا کاهش علائم زخم معده کمک کند. زخم معده جز آن دسته از بیماری هایی است که به راحتی می توان از بروز آن جلوگیری کرد و برای جلوگیری از آن می تون از روش های حمایتی استفاده کرد:
- کاهش مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب: (NSAIDs) اگر نیاز به مصرف این داروها دارید، با پزشک خود درباره روش‌های ایمن‌تر و همچنین احتمال استفاده از داروهای محافظ معده صحبت کنید.
- کاهش مصرف الکل: مصرف الکل می‌تواند به مخاط معده آسیب برساند. لذا پیروی از یک رژیم معتدل و محدود کردن مصرف الکل می‌تواند مفید باشد.
- پیروی از یک رژیم غذایی متعادل: مصرف غذاهای سالم و متنوع که شامل میوهها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب است، می‌تواند به حفظ سلامت معده کمک کند.
- کاهش استرس: استرس می‌تواند تأثیر منفی بر سلامت معده داشته باشد. تمرین تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا یا فعالیت‌های ورزشی می‌تواند مفید باشد.
- ترک سیگار: سیگار کشیدن می‌تواند به افزایش خطر ابتلا به زخم معده و همچنین تأخیر در بهبود آن کمک کند. ترک سیگار به بهبود سلامت عمومی کمک خواهد کرد.
- ملاحظات بهداشتی: رعایت بهداشت شخصی و پرهیز از تماس با افرادی که دچار عفونت‌های گوارشی هستند می‌تواند به جلوگیری از عفونت هلیکوباکتر پیلوری، یکی از عوامل اصلی بروز زخم معده، کمک کند.
- معاینه‌های منظم پزشکی: در صورت داشتن سابقه زخم یا خطر ابتلا، معاینه‌های پزشکی دوره‌ای می‌تواند به شناسایی زودهنگام مشکلات کمک کند.
سخن پایانی
زخم معده از دسته بیماری های گوارشی می باشد که در پی به وجو آمدن زخم در نقاط سطح داخلی معده مانند دهانه معده و بخش ابتدایی روده باریک به وجود می آید. این رخم ممکن است در اثر عادات بد غذایی، استفاده بیش از حد مسکن ها و همچنین استرس و اضطراب به وجود بیاید. باید توجه داشته باشید تشخیص و پیشگیری از این بیماری می تواند سبب کنترل علائم آن ها شود.
