یکی از مشکلاتی که ممکن است سالمندان تجربه کنند، سکته مغزی است که به ویژه در سال‌های گذشته، آمار بیشتری را نسبت به قبل، به خود اختصاص داده است. اگر چه آمار فوت ناشی از نخستین سکته مغزی، همچنان پایین است؛ اما با توجه به عوارض قابل توجه این سکته در سالمندان، باید نسبت به آن هوشیاری کامل داشت. در این مطلب از مرکز پرستاری سفیر آرامش داریم نکات مهم و مراقبت‌های ضروری در صورت بروز سکته مغزی در افراد سالمند و پیر را با هم مرور کنیم.
سکته مغزی سالمندان چگونه رخ می‌دهد؟
به طور کلی عدم خون‌رسانی صحیح به مغز، موجب بروز سکته مغزی در افراد سالمند و پیر می‌شود. ممکن است گرفتگی رگ‌ها یا اختلال در جریان خون، باعث شود که اکسیژن به موقع به مغز نرسیده و سکته شکل بگیرد. در نظر داشته باشید که سکته در هر دو فرم مغزی و قلبی، یک موقعیت اضطراری و اورژانسی است و باید بدون اتلاف وقت، کمک‌های پزشکی به سالمند برسد.
نکته: در نظر داشته باشید که در سکته‌های مغزی، لزوما نباید خون‌رسانی به کلی مختل شود؛ بلکه عدم خون‌رسانی صحیح حتی در بخشی از مغز یا اختلال در جریان آن، ممکن است سکته مغزی به وجود بیاورد.
نگهداری و پرستاری از افراد سالمند بعد از سکته مغزی چگونه است؟
برای نگهداری و پرستاری اصولی از سالمند پس از سکته مغزی، باید نرمش و ورزش‌های روزانه مناسبی با او تمرین شود. همین طور ماساژ درمانی و کمک گرفتن از فیزیوتراپی، برای بازگرداندن توان حرکتی سالمند، در اکثر مواقع ضروری به نظر می‌رسد.
انواع سکته مغزی سالمندان چیست؟
سکته مغزی در افراد سالمند و پیر، انواع مختلفی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها، موارد زیر را داریم:
سکته مغزی ایسکمیک
در این نوع سکته مغزی، خون لخته شده و باعث گرفتگی شریان‌ها می‌شود. این یکی از بدترین و پرریسک‌ترین انواع سکته مغزی است که ممکن است خون‌رسانی به اندام‌های مهم و حیاتی بدن را مختل کرده و فوت یا کما به همراه داشته باشد.
سکته مغزی هموراژیک
در این فرم از سکته، ممکن است رگ‌های خونی در مغز، پاره شده و به یکباره خونریزی مغزی اتفاق بیفتد. معمولا فشار خون بالا، ریسک این نوع سکته را افزایش می‌دهد.
همچنین بخوانید: انواع کبد چرب؛ علت ها و ریشه های آن
آیا علائم سکته مغزی در زنان و مردان متفاوت است؟
پیش از هر چیزی در نظر داشته باشید که به طور معمول زنان نسبت به این سکته، آسیب‌پذیرتر هستند و آمار مرگ و میر بیشتری را به خود اختصاص داده است.
علائم سکته مغزی سالمندان به شکل عمومی، به شرح زیر است:
- سردرد شدید و ناگهانی
- از دست دادن تعادل و هماهنگی میان اعضای بدن
- اختلال در بینایی یکی از چشم‌ها یا هر دو
- بی‌حس شدن صورت یا بعضی از اندام‌ها که معمولا یک طرفه رخ می‌دهد
اما در زنان، این علائم به جز موارد بالا، یک شکل انحصاری نیز دارند که به قرار زیر هستند:
- حالت تهوع
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- ضعف و بی‌حالی عمومی
- سکسکه
- تپش قلب
نکته 1: توجه داشته باشید که هر یک از این علائم باید ناگهانی بروز کنند تا بتوان آن‌ها را در شمار علائم سکته مغزی در زنان دانست.
نکته 2: چه در مورد علائم عمومی سکته مغزی در سالمندان و چه علائمی که در خصوص زنان وجود دارد، لزوما انتظار نداریم که تمام آن‌ها در خصوص یک شخص تجربه شوند. بعضی اوقات تنها یکی از این علائم و گاهی دو یا بیشتر آن‌ها در فرد سکته کرده، رویت می‌شوند.
تشخیص سکته مغزی سالمندان چگونه است؟
اهمیت زیادی دارد که مشخص شود سکته مغزی رخ داده از کدام نوع است. این تشخیص سکته مغزی سالمندان، در سیکل درمانی که پزشک در نظر می‌گیرد، تاثیرگذاری مستقیم دارد. از این روی معاینه عمومی اولیه انجام شده و در صورت لزوم سی تی اسکن نیز انجام خواهد شد. در مواردی ممکن است که پزشک درخواست MRI یا سونوگرافی داپلر هم داشته باشد تا وضعیت رگ‌ها در خصوص میزان انسداد مشخص شود.
شما در منزل به صورت اورژانسی، می‌توانید تشخیص اولیه سکته مغزی را داشته باشید:
- از فرد بخواهید لبخند بزند. در صورتی که مشاهده کردید هر دو طرف صورت مشابه هم شکل گرفت، احتمالا مشکلی نیست؛ اما اگر یک طرف صورت با طرف دیگر، موقع لبخند زدن فرق داشت، ریسک سکته مغزی بالا است.
- از فرد بخواهید هر دو دست خود را به طرف بالا بلند کند. اگر هر دو دست به اندازه هم بالا نیامده یا تفاوت فاحشی داشت، ریسک بروز سکته مغزی بالا است.
- با فرد چند کلمه‌ای صحبت کرده و دقت کنید که آیا کلمات را واضح و مانند همیشه ادا می‌کند یا در صحبت کردن او، اختلال و نامفهومی کلمات وجود دارد.
در صورتی که هر یک از این آزمون‌های ساده با نتیجه منفی همراه بود، حتما باید اورژانس را خبر کرده یا بیمار را تحت شرایط اورژانسی به بیمارستان برسانید. اهمیت پرستار بیمار بسیار حائز اهمیت است.
علل بروز سکته مغزی سالمندان چیست؟
علت اصلی رخ دادن سکته مغزی در سالمندان، همان طور که در بالا هم اشاره کردیم، کاهش جریان خون یا به هر شکلی اختلال در خون‌رسانی به مغز است. گاهی اوقات یک لخته خون، چنین چیزی را رقم زده و گاهی تنگی عروق و موارد مشابه، موجب اختلال در خون‌رسانی به بخشی از مغز می‌شود. حتی تجمعات چربی در مغز و عروق آن، ممکن است اختلال در خون‌رسانی را موجب شده و ریسک سکته مغزی به وجود بیاورند.
از بیماری‌های زمینه‌ای پرریسک در رخ دادن سکته مغزی در سالمندان، می‌توان به داشتن فشار خون بالا، دیابت، شریان کاروتید، کلسترول بالا و انسداد عروق اشاره کرد. از این روی در مراقبت از افراد پیر و سالمند، باید حتما این موارد به خوبی بررسی و کنترل شوند.
درمان سکته مغزی سالمندان چگونه انجام می‌شود؟
در بالا علل بروز سکته مغزی سالمندان را دیدیم. پس از بروز سکته مغزی، پزشک معالج با ریشه یابی علت رخ دادن این عارضه، عوامل اصلی آن را مدیریت خواهد کرد. به طور مثال کاهش فشار خون و رساندن آن به محدوده نرمال، کنترل دیابت، برطرف کردن گرفتگی عروق و رگ‌ها، کاهش کلسترول و … از جمله درمان‌های مراقبتی در بروز سکته مغزی هستند.
اما از طرفی دیگر برای فردی که دچار این عارضه شده و آسیب‌هایی را به سبب آن تجربه کرده است، باید یک سری مراقبت‌های پرستاری و ترمیمی نیز در قالب درمان سکته مغزی سالمندان، صورت بگیرد. به طور مثال در صورتی که فرد توان حرکتی طبیعی خود را در بخش‌هایی از بدن، از دست داده باشد، با کمک گرفتن از نرمش و ورزش، فیزیوتراپی و توان بخشی، رفته رفته می‌تواند به وضعیت سابق بازگردد. در چنین شرایطی کمک گرفتن از یک پرستارحاذق و مجرب، کمک زیادی به سالمند در به دست آوردن توان از دست رفته خود، خواهد کرد.
کلام آخر
بسته به شرایط و بیماری‌های زمینه‌ای، سکته مغزی در سالمندان به دلایل مختلفی روی می‌دهد. اهمیت بسیاری زیادی دارد که به سرعت تشخیص سکته مغزی در سالمند انجام شده و مراقبت از وی مطابق پروتکل درمانی سکته مغزی، انجام شود. شما چه تجربه‌ای در این باره دارید؟ حتما تجربیات خود را در بخش نظرات با ما و دیگر کاربران ما، به بحث و اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
عمده علت سکته مغزی در افراد سالمند و پیر چیست؟
انسداد عروق و لخته شدن خون، اصلی‌ترین علل بروز سکته مغزی سالمندان هستند.
مراقبت از افراد سالمند و پیر، به منظور جلوگیری از سکته مغزی، کدامند؟
کنترل فشار خون و دیابت، جلوگیری از افزایش سطح کلسترول و … از جمله مراقبت‌هایی هستند که برای جلوگیری از بروز سکته مغزی در سالمند، ضرورت دارند.
علائم سکته مغزی سالمندان چیست؟
گیجی، لمس شدن یک طرف از بدن یا صورت، از دست دادن قدرت تکلم همیشگی، تهوع، بی‌قراری و موارد مشابه از جمله علائم سکته در افراد سالمند و پیر است.
پس از تشخیص اولیه و احتمال سکته مغزی در افراد سالمند و پیر، چه کار باید کرد؟
بدون تکان دادن سالمند از جای خود، با اورژانس تماس حاصل نمایید تا کمک‌های اولیه پزشکی رسیده و سالمند به بیمارستان منتقل شود.
