سوء تغذیه در سالمندان یک نگرانی جدی برای سلامتی است. به همین دلیل مهم است بدانید که برای جلوگیری از این مشکل چه چیزی باید بخورند. سوءتغذیه در افراد سالمند را می‌توان به عنوان یک وضعیت ناشی از کمبود مواد مغذی در بدن تعریف کرد. این وضعیت مجموعه‌ای از عوارض جانبی را ایجاد می‌کند که به طور قابل توجه‌ای سلامت فرد مبتلا را تهدید می‌کند.
عوارض نخوردن غذا در سالمندان می‌تواند شامل کاهش وزن شدید، ضعف عضلانی، خستگی، سرگیجه، بی‌اشتهایی مزمن، کاهش عملکرد شناختی، ضعف سیستم ایمنی، و تأخیر در بهبود زخم‌ها و بیماری‌ها باشد. در موارد پیشرفته، این عوارض می‌توانند منجر به بستری شدن یا حتی افزایش خطر مرگ شوند.
جلوگیری از سوء تغذیه بسیار مهم است. برای انجام این کار، افراد سالمند باید اطمینان حاصل کنند که مقدار کافی مواد مغذی با کیفیت را در رژیم غذایی روزانه خود مصرف می‌کنند. اولین قدم، پیشنهاد یک رژیم غذایی سالم و متعادل با نظارت مراقبین و پرستار سالمند است، تا از بروز کمبودهای تغذیه‌ای و پیامدهای آن پیشگیری شود.
سوء تغذیه چیست؟
سوءتغذیه زمانی رخ می‌دهد که فرد مواد مغذی را به میزان بسیار کم یا بیش از حد دریافت کند، که می‌تواند بر سلامتی اثرات منفی بگذارد. این وضعیت شامل کمبود یا مازاد انرژی، پروتئین و سایر مواد مغذی است که بر شکل و عملکرد طبیعی بدن تأثیرگذار است.
علائم سوء تغذیه بزرگسالان ممکن است شامل کاهش وزن ناخواسته، ضعف عمومی، خستگی مفرط، تضعیف سیستم ایمنی، مشکلات پوستی، ریزش مو، و کاهش تمرکز ذهنی باشد. این نشانه‌ها می‌توانند بسته به شدت و نوع کمبودهای تغذیه‌ای متفاوت باشند و در صورت تداوم، خطر بروز بیماری‌های مزمن را افزایش دهند.
سوءتغذیه به‌طور کلی شامل دو نوع کم‌تغذیه (مانند توقف رشد، لاغری شدید یا کم‌وزنی) و پرخوری (مانند چاقی یا دریافت بیش از اندازه کالری و چربی‌های ناسالم) است. در برخی کشورها، به‌ویژه کشورهایی با تغییرات سریع در سبک زندگی، هر دو نوع سوءتغذیه ممکن است به‌طور همزمان در یک جامعه یا حتی در یک خانواده مشاهده شوند.
علل سوء تغذیه
سوءتغذیه می‌تواند در دوران پیری در نتیجه برخی بیماری‌ها یا شرایطی باشد که در طول زندگی فرد رخ داده است. علل اصلی در سوء تغذیه سالمندان قطعا شامل موارد زیر است.
- از بین رفتن حس بویایی و چشایی
- کاهش فعالیت‌های بدنی سالمند
- مصرف داروها
- بیماری‌های مزمن
- وجود مشکلات سلامتی تاثیر آن روی بی‌اشتهایی
- وجود مشکلات دهان و دندان
- کاهش اشتها
قطعا سوءتغذیه نتیجه اجتناب‌ناپذیری ناشی از پیری و افزایش سن نخواهد بود. به همین دلیل لازم است که از سوء تغذیه سالمندان پیشگیری‌های لازم را به عمل آورید.
پیامدهای سوء تغذیه در سالمندان
هنگامی که بدن فرد سالمند دچار سوء تغذیه است، یک سری تغییرات را تجربه می‌کند و ممکن است علائم متفاوتی را مشاهده نماید. اگر این مشکل را به موقع حل نکنید، می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی مانند موارد زیر گردد:
- خستگی
- کاهش وزن غیرارادی
- ضعف عضلانی
- از دست دادن حافظه
- سیستم ایمنی ضعیف
- مشکلات در ترمیم و بهبود هر بیماری
درمان سوء تغذیه در بزرگسالان به‌ویژه در سالمندان، نه تنها برای بهبود وضعیت تغذیه‌ای ضروری است، بلکه نقش مهمی در افزایش کیفیت زندگی، پیشگیری از بیماری‌ها و کاهش خطر مرگ‌ومیر دارد.
امروزه اهمیت دریافت کافی ریزمغذی‌ها مانند ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر ترکیبات مغذی در حفظ سلامت عمومی و پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر به خوبی اثبات شده است. این مواد با اثرات محافظتی خود می‌توانند در کنترل فشار خون بالا، بهبود عملکرد قلب و عروق، پیشگیری از برخی سرطان‌ها و کاهش سرعت زوال شناختی و بروز بیماری‌هایی مانند آلزایمر مؤثر باشند.
با افزایش سن، خطر ابتلا به این مشکلات نیز بیشتر می‌شود. به همین دلیل، دریافت کافی و متعادل مواد مغذی از طریق یک رژیم غذایی سالم و غنی، و در صورت نیاز استفاده از مکمل‌ها، بخش مهمی از راهبرد درمان سوء تغذیه در بزرگسالان به شمار می‌آید.
پیامدهای سوء تغذیه در افراد سالمند
کمبود مواد مغذی در سالمند
برخی تغییرات فیزیولوژیکی که در طول سال‌ها رخ می‌دهد می‌تواند بر جذب برخی از مواد مغذی تأثیر بگذارد. در افراد سالمند، کل نیاز به انرژی کاهش می‌یابد و کالری کمتری مصرف می‌شود. این به دلیل کاهش میزان متابولیسم و فعالیت بدنی است. این کاهش مصرف کالری می تواند باعث کمبود مواد مغذی شود. همچنین لازم به ذکر است که با افزایش سن، احساس سیری به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد.
این امر می تواند مشکلات بیشتری را از نظر کمبودهای تغذیه ای ایجاد کند. شواهد علمی اهمیت مواد مغذی مانند موارد زیر را اثبات نموده است:
- پروتئین ها
- ویتامین B12
- امگا 3
- ویتامین D
سالمندان برای بهبود سلامت ماهیچه‌های خود به پروتئین نیاز دارند و ثابت شده است که این ماده مغذی در پیشگیری از بیماری‌های پیچیده و واگیر ضروری است.
به نقل از سایت webmd:
سوءتغذیه زمانی رخ می‌دهد که مقدار مناسبی از مواد مغذی را برای عملکرد نداشته باشد. اغلب شامل عدم تعادل پروتئین، کالری و سایر ویتامین‌های ضروری است که بدن شما به آن نیاز دارد.
در حالی که سوءتغذیه در هر سنی مضر است، به ویژه افراد مسن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. زمانی‌که یک فرد مسن دچار سوءتغذیه باشد، آنها را در برابر افزایش خطر افتادن، زمان بهبودی کندتر، بستری شدن در بیمارستان و احتمالاً مرگ آسیب‌پذیر می‌کند.
سوءتغذیه در افراد مسن می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله از دست دادن اشتها، عدم توانایی جویدن و بلع، و افزایش استفاده از داروهای تجویزی. سایر عوامل خطر عبارتند از افسردگی، زوال عقل، بیماری‌های مزمن، و عدم دسترسی به غذای مغذی بهینه، چه به دلیل عدم امنیت غذایی یا عدم توانایی در تهیه و یا خرید غذا.
توصیه هایی برای داشتن رژیم غذایی متعادل در سالمندان
برای جلوگیری از سوء تغذیه در افراد سالمند ، رژیم غذایی آنها باید بر اساس موارد زیر باشد:
1. وجود پروتئین در هر وعده غذایی
توزیع مصرف پروتئین در طول روز به اندازه کل مصرف آن اهمیت دارد. این امر به منظور جلوگیری از از دست دادن بافت ماهیچه‌ای ناشی از کاهش فعالیت بدنی ضروری است. بهترین منابع پروتئینی ماهی، تخم مرغ یا گوشت سفید است. همچنین حبوبات را که منبع عالی پروتئین گیاهی هستند فراموش نکنید.
2. میوه ها و سبزیجات تازه
ما به میوه و سبزیجات نیاز داریم زیرا منبع ویتامین ها و مواد معدنی هستند. مهم این است که افراد سالمند این مواد غذایی را هرروز در وعده‌های غذایی و به عنوان دسر بخورند. مرکبات، خربزه، پاپایا و کیوی منابع عالی ویتامین C هستند. در صورت وجود مشکل در جویدن، می‌توانید بافت میوه‌ها و سبزیجات را نرم تر کنید. علاوه بر این، می‌توانید میوه‌های رسیده و نرم را انتخاب کنید.
3. آجیل
آجیل یک غذای عالی است زیرا مقدار زیادی مواد مغذی مانند ویتامین E ، چربی های سالم و مواد معدنی را در اختیار ما قرار می دهد.
4. صبحانه های سالم
بیشتر مردم تمایل دارند صبحانه را از وعده‌های خود حذف کنند، در صورتی که صبحانه می‌تواند از سوء تغذیه در افراد سالمند جلوگیری کند. حتی الامکان باید از خوردن کوکی‌ها، کروسان ها و انواع دیگر شیرینی‌ها در صبحانه خودداری کنید.
در عوض، می‌توانید نان تست گندم سبوس دار را با روغن زیتون، گوجه فرنگی، پنیر تازه و کمی ماهی تن یا با کره درست کنید. همچنین خوردن جو دوسر موسلی با دانه، خرما یا زردآلو خشک در صبحانه سالمندان توصیه می‌گردد.
5. آشپزی متنوع و غذاهای خوش طعم
اهمیت تغییر وعده‌های غذایی خود را فراموش نکنید. همه ما می‌دانیم که ما با چشمان خود نیز غذا می‌خوریم و به احتمال زیاد از یک غذای خوش طعم و زیبا لذت می‌بریم. همچنین، ذکر این نکته ضروری است که حس چشایی و بویایی ما نیز در اثر خوردن غذاهای متنوع تغییر می‌کند. در هر صورت پیری می‌تواند بر میل سالمند به غذا خوردن تأثیر بگذارد.
می‌توانید انواع روش‌های مختلف پخت و پز برای هر وعده غذایی پختن در فر، سوپ، سرخ شده، ماهی تابه، بخارپز و غیره را امتحان کنید. علاوه بر این، سعی کنید غذاها را با روغن زیتون خوب، ادویه‌جات و گیاهان تازه طعم دهی نمایید.
6. هیدراته ماندن بدن
همانطور که قبلاً اشاره کردیم، افراد سالمند ممکن است با افزایش سن اشتهای خود را از دست بدهند، اما احساس تشنگی را نیز از دست می‌دهند. این امر آنها را در معرض کم‌آبی بدن قرار می‌دهد. از این رو، اطمینان از این که افراد سالمند مقدار کافی آب در روز می نوشند، بسیار مهم است. همچنین، به خاطر داشته باشید که در حالی که نوشیدنی‌های شیرین، آبمیوه‌ها یا نوشیدنی‌های دیگر می‌تواند لذت بخش باشند ، اما بدن را هیدراته نمی‌کنند.
مقابله با کم اشتهایی در سالمندان
برخی از افراد سالمند مشکل کمبود اشتها دارند یا خیلی زود سیر می‌شوند. برای جلوگیری از سوء تغذیه در افراد سالمند، مهم است که به خاطر داشته باشید که سالمندان چه چیزی می‌خورند و چگونه این غذاها به آنها ارائه می‌شود.
این موضوع مهم است که به افراد سالمند غذاهای جذاب و خوشمزه‌ای ارائه دهید که اشتهای آنها را به خود جلب کرده و آنها را وادار به خوردن کنند. همچنین برخی غذاها را می‌توان با غذاهایی دیگر غنی کرد که به پوشش پروتئین ها ، ویتامین ها و مواد معدنی لازم کمک می کند.
می‌توانید این غذاها را به غذای سالمند اضافه نمایید:
- شیر خشک به ماست طبیعی
- آجیل یا میوه‌های خشک شده به ماست
- سالاد یا سوپ سبزیجات
- تخم مرغ پخته شده به سوپ سبزیجات
- کمی پنیر رنده شده به سوپ سبزیجات، سالاد و پاستا
افراد سالمند نیز ممکن است از میان وعده‌های صبح و بعد از ظهر مانند پنیر تازه، میوه‌های خشک یا نان گندم کامل با روغن زیتون لذت ببرند. بنابراین بهتر است استفاده از این مواد غذایی را در رژیم سالمند در نظر داشته باشید! باید به این نکته توجه کرد که نباید در رژیم سالمندان زیاده روی کرد که باعث پرخوری در سالمندان شود.
سخن پایانی
همانطور که در این مقاله دیدید سوءتغذیه در سالمندان یک نگرانی جدی برای سلامت آنها است که می‌تواند ناشی از کمبود یا مصرف بیش از حد مواد مغذی باشد. این مشکل می‌تواند به کاهش کیفیت زندگی و بروز بیماری‌های مختلف مانند خستگی، ضعف عضلانی، کاهش وزن غیرارادی و ضعف سیستم ایمنی منجر شود. به همین دلیل، سالمندان باید رژیم غذایی متعادل و غنی از پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی داشته باشند تا از این وضعیت پیشگیری کنند و سلامت خود را حفظ کنند. پیشگیری از سوءتغذیه نیازمند توجه ویژه به نیازهای تغذیه‌ای سالمندان و اطمینان از مصرف کافی مواد مغذی با کیفیت است.
سوالات متداول
1- آیا سوء تغذیه شدید از نشانه های مرگ در سالمندان است؟
بله. سوء تغذیه شدید در سالمندان می‌تواند به افزایش خطر بیماری‌های جدی و مرگ زودهنگام منجر شود.
2- غذاهای مفید برای سوء تغذیه در سالمندان چیست؟
برای پیشگیری و درمان سوء تغذیه در سالمندان، مصرف غذاهایی غنی از پروتئین مانند گوشت سفید، ماهی، تخم‌مرغ و حبوبات، همچنین میوه‌ها و سبزیجات غنی از ویتامین‌ها و فیبر مانند مرکبات و سبزیجات برگ سبز، و غذاهایی که امگا 3 و ویتامین D دارند، مفید است.
