آهن یک عنصر ضروری برای بدن است. این عنصر نقش مهمی در رشد و تکامل کودکان دارد. آهن در ساختار گلبول‌های قرمز خون وجود دارد. این گلبول‌ها وظیفه دارند اکسیژن را از ریه‌ها به تمام اعضای بدن انتقال دهند. فقر آهن، باعث می‌شود گلبول‌های قرمز به‌خوبی وظیفه خود را انجام ندهند. کمبود آهن کودکان که درحال‌رشد و تکامل هستند می‌تواند بر سیستم ایمنی و عصبی آن‌ها تأثیرات منفی و غیرقابل‌جبران داشته باشد.
کودکان باید این عنصر مهم را از غذاهایی که می‌خورند دریافت کنند؛ اما تغذیه نادرست باعث شده تا این مشکل در کودکان رایج باشد. علائم کمبود آهن در کودکان درجات مختلفی دارد و از کمبود خفیف شروع می‌شود و می‌تواند باعث کم‌خونی ناشی از فقر آهن شود.
مقدار نیاز بدن کودکان به آهن در سنین مختلف متفاوت است. برای آشنایی بیشتر با فقر آهن در کودکان، روش‌های پیشگیری و درمان آن در ادامه این مقاله از سفیر آرامش با ما همراه باشید.
آشنایی با نقش و کمبود آهن کودکان
آهن یک عنصر ضروری برای ادامه زندگی همه موجودات زنده است. این عنصر برای تشکیل یک مولکول پیچیده به نام هم ضروری است. هم بخشی از گلبول‌های قرمز خون است که اکسیژن به آن متصل می‌شود و در بدن گردش می‌کند. اگر آهن در بدن کافی نباشد، هم و درنتیجه گلبول قرمز خون کمتری تولید می‌شود. تعداد کم گلبول‌های قرمز خون به این معنی است که بافت‌ها و اندام‌ها به‌اندازه کافی اکسیژن دریافت نمی‌کنند.
این کمبود اکسیژن به طور مستقیم بر عملکرد همه اندام‌های بدن تأثیر منفی می‌گذارد. این تأثیر منفی بر سیستم‌های مهم بدن مثل سیستم عصبی و مغزی باعث مشکلات شناختی و یادگیری در کودکان می‌شود.
مهم‌ترین نشانه‌های کمبود آهن در کودکان
کمبود آهن یکی از مشکلات شایع در کودکان است که می‌تواند به کاهش توانایی جسم در تولید هموگلوبین و عملکرد بهینه سلول‌های خونی منجر شود. این وضعیت می‌تواند باعث خستگی، ضعف، تنگی نفس و اختلال در رشد و توسعه کودکان شود. برای پیشگیری و درمان کمبود آهن، تغذیه‌ای غنی از آهن از جمله مواد غذایی مانند گوشت قرمز، ماهی، تخم‌مرغ و مواد غذایی حاوی ویتامین C برای بهبود جذب آهن توصیه می‌شود. مشاوره با پزشک نیز در تشخیص و مدیریت مناسب کمبود آهن در کودکان بسیار اهمیت دارد.
کمبود آهن کودکان نشانه‌های دارد که والدین می‌توانند با شناخت آن‌ها این مشکل را در مراحل اولیه شناسایی و برای درمان به پزشک اطفال مراجعه کنند. از جمله مهم‌ترین علائم کمبود آهن کودکان باید به موارد زیر اشاره کرد:
- رنگ‌پریدگی پوست کودک
- خستگی
- سردی دست و پاها
- سرعت رشد کند
- کم‌اشتهایی
- تنفس سریع غیرطبیعی
- مشکلات رفتاری
- ابتلای مکرر به عفونت‌ها
- تمایل به خوردن مواد غیرمغذی و غیرمعمول مثل یخ، رنگ یا نشاسته
عوارض کمبود آهن در کودکان
عوارض و علائم کمبود آهن کودکان بر اساس شدت متفاوت است؛ اما مهم‌ترین عارضه آن، اختلال در رشد و نمو کودک است. کمبود آهن می‌تواند باعث ایجاد مشکلات شناختی و یادگیری در کودکان شود. اختلال در عملکرد صحیح مغز از دیگر عوارض فقر آهن در کودکان است. اگر این کمبود در کودکان درمان نشود در مراحل پیشرفته باعث کم‌خونی ناشی از فقر آهن می‌شود.
مصرف آهن در کودکان و درمان فقر آهن آن‌ها
آهن موردنیاز بدن از غذایی که می‌خوریم تأمین می‌شود. گوشت و انواع سبزی‌ها با برگ تیره مثل اسفناج، ریحان و کاهو، میوه‌ها، لوبیا و کاکائو مقدار زیادی آهن دارند. در برخی موارد آهن به شیرخشک و غلات صبحانه اضافه می‌شود که به این مواد غذایی غنی‌شده می‌گویند.
نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند تا سن 6 ماهگی، آهن موردنیاز خود را به‌اندازه کافی دریافت می‌کنند. نوزادانی که شیرخشک می‌خورند هم در صورت تغذیه با شیرخشک غنی‌شده با آهن، دچار کمبود نمی‌شوند.
کودکان در دوره‌های سنی مختلف به مقدار متفاوتی آهن نیاز دارند. در جدول زیر می‌توانید این مقدار موردنیاز را بخوانید:
| دوره سنی | مقدار آهن موردنیاز روزانه (میلی‌گرم) |
| 7 تا 12 ماهگی | 11 |
| 1 تا 3 سال | 7 |
| 4 تا 8 سال | 10 |
| 9 تا 13 سال | 8 |
با مشاهده علائم کمبود آهن کودکان باید به پزشک مراجعه کرد. پزشک اطفال باتوجه‌به سن و نتایج آزمایش خون، مقدار مصرف مکمل‌ها را مشخص می‌کند.
راه‌های پیشگیری از فقر آهن کودکان
برای پیشگیری از ایجاد علائم کمبود آهن کودکان و مشکلات ناشی از آن، باید مطمئن شوید که آن‌ها از رژیم غذایی خود به‌اندازه کافی این ماده ضروری را دریافت می‌کنند. رعایت موارد زیر می‌تواند آهن موردنیاز کودکان را به‌خوبی تأمین کند:
- سعی کنید مقدار مصرف شیر در کودکان نوپا را بین 400 تا 710 میلی‌لیتر محدود کنید. مصرف بیشتر شیر از جذب آهن پیشگیری می‌کند.
- در سنین 18 تا 24 ماهگی غلات غنی شده با آهن را در رژیم غذایی کودک قرار دهید
- در کنار غذاهای حاوی آهن (گوشت قرمز و دانه‌های آجیلی) به کودکان غذاهای حاوی ویتامین C بدهید. این ویتامین باعث می‌شود که آهن بهتر جذب بدن شود.
- در دوران شیردهی غذاهای حاوی آهن و مکمل‌های تجویز شده توسط پزشک زنان را به‌درستی مصرف کنید.
- بلافاصله بعد از غذاخوردن به کودک چای یا قهوه ندهید. تانن موجود در این نوشیدنی‌ها جذب آهن بدن را کاهش می‌دهند.
مواردی که کمبود آهن کودکان را افزایش می‌دهد
برخی از شرایط باعث می‌شوند که احتمال ایجاد کمبود آهن در دوران کودکی بیشتر شود. مهم‌ترین این شرایط عبارت‌اند از:
- نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا آمده‌اند
- نوزادانی که هنگام تولید وزنی کمتر از حالت طبیعی داشته‌اند
- نوزادانی که از شیرخشک تغذیه می‌کنند (شیر خشکی که غنی شده با آهن نیست)
- نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند و بعد از 6 ماهگی مکمل‌های آهن دریافت نمی‌کنند
- کودکانی که دچار عفونت‌های مزمن شده‌اند
- کودکانی که بیماری‌های گوارشی خاص مثل سلیاک دارند
- کودکانی که اضافه‌وزن دارند
- کودکانی که رژیم غذایی سالم ندارند
- کودکانی که در شهرهای دارای آلودگی هوای شدید زندگی می‌کنند و بیشتر در معرض سرب هستند.
همچنین بخوانید: ۵ راه کار برای درمان خانگی زردی نوزاد
سخن پایانی
همان‌طور که در این مقاله خواندید، آهن یکی از عناصر مهم و ضروری برای رشد طبیعی کودکان است و کمبود این ماده می‌تواند بر سلامت آن‌ها تأثیرات نامطلوب و غیرقابل‌جبران داشته باشد.
برای پیشگیری از کمبود آهن کودکان سعی کنید ویزیت‌های دوره‌ای پزشک اطفال و غربالگری‌های توصیه شده را انجام دهید. شما می‌توانید برای دریافت مشاوره در خصوص پرستار کودک با کارشناسان خبره مجموعه ما تماس حاصل فرمایید.
سؤالات متداول:
شایع‌ترین دلایل کمبود آهن کودکان چیست؟
اصلی‌ترین دلایل کمبود آهن در کودکان، دریافت ناکافی این عنصر و رشد سریع، نداشتن وزن کافی هنگام تولد، کاهش جذب آهن در سیستم گوارش به دلیل مصرف بیش از حد شیر است.
کم‌خونی ناشی از فقر آهن در کودکان را چگونه می‌توان تشخیص داد؟
برای تشخیص این مشکل، پزشک آزمایش خون شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC)، سطح هموگلوبین خون، سطح آهن خون و فریتین تجویز و باتوجه‌به نتایج آن مکمل و دارو تجویز می‌کند.
چه ویتامین‌هایی می‌تواند به درمان کمبود آهن در کودکان کمک کند؟
ویتامین B12 از مهم‌ترین ویتامین‌هایی است که می‌تواند به درمان کمبود آهن کودکان کمک کند. این ویتامین در غذاهای حیوانی مثل جگر، گوشت، ماهی‌های روغنی (ماهی سالمون و تن)، پنیر و تخم‌مرغ وجود دارد. تحقیقات نشان داده ست که جذب این ویتامین در شرایط کمبود آهن، دچار مشکل می‌شود.
آیا ویتامین دی در درمان کمبود آهن مؤثر است؟
کمبود ویتامین D در بدن باعث کاهش تولید گلبول‌های قرمز می‌شود. این موضوع می‌تواند باعث کم‌خونی هم شود؛ پس وجود ویتامین D به‌اندازه کافی اجازه می‌دهد تا آهن بیشتری برای ساخت گلبول‌های قرمز در دسترس باشد.
منابع:
