برخی از نوزادانی که به دنیا میآیند دارای لبهای شکافخورده هستند که در اصطلاح پزشکی به آن لب شکری میگویند. والدین در هنگام مشاهده کودک خود با این سندرم ممکن است وحشتزده شوند، اما این اختلال کاملاً قابل درمان است و والدین نباید نگران باشند. همچنین، پرستار کودک در پرستاری از این نوزادان باید دقت بیشتری داشته باشد. به همین دلیل، قصد داریم در این مقاله از سفیر آرامش شما را با نوزادان لب شکری، دلیل به وجود آمدن این اتفاق و راههای درمان آن آشنا کنیم.
لب شکری چیست؟
شکاف لب در نوزادان و کودکان زمینه ارثی و مادرزادی دارد. در واقع، لب شکری به این معناست که نوزادان در هنگام به دنیا آمدن، لب و حتی در برخی موارد کام آنها دچار شکاف است. این مشکل زمانی که نوزادان در رحم مادرشان هستند اتفاق میافتد و کام و لب جنین در رحم مادر به خوبی به یکدیگر وصل نمیشوند. این موضوع باعث بروز مشکل در این نوزادان میشود. لب شکری و شکاف کام یکی از رایجترین نقایص مادرزادی در نوزادان است که به دلایل مختلفی بروز میکند، از جمله زمینههای ارثی و یا وجود یک سندروم در کودک. خوشبختانه این نقایص به آسانی توسط عمل جراحی رفع میشود و بعد از عمل، کودک به راحتی میتواند غذا بخورد. در صورتی که کودک به موقع درمان نشود، ممکن است به علت عدم توانایی در غذا خوردن دچار سوءتغذیه شود. همچنین لب شکری بودن در کودکان استثنایی ممکن است باعث اضطراب در مدرسه شود.
علل شکاف کام و لب در نوزاد
همانطور که در بالا نیز به آن اشاره شد، شکاف لب و کام زمانی اتفاق میافتد که بافتهای صورت و دهان جنین به خوبی جوش نخورند. این بافتها در ماههای دوم و سوم بارداری به یکدیگر متصل میشوند. از علل به وجود آمدن این مشکل میتوان به زمینههای ژنتیکی و تحریک شدن آن با عوامل محیطی اشاره کرد که در نهایت منجر به شکاف کام و لب در کودک میشود.
در واقع، ممکن است پدر و یا مادر ژن لب شکری بودن را به فرزند خود منتقل کنند و در صورت انتقال به کودک، او را مستعد لب شکری بودن کنند. اگر در این صورت عوامل محیطی نیز باعث تحریک این سندروم در بدن جنین شوند، باعث به وجود آمدن شکاف در لب و کام نوزادان خواهد شد. بنابراین، با توجه به تمام عواملی که به آن اشاره کردیم، سبک زندگی مادر در دوران بارداری بسیار روی افزایش و یا کاهش ابتلا به این سندروم تأثیرگذار است. برای مثال، مادرانی که فرزندان آنها مبتلا به این مشکل هستند، بدن آنها در طی دوران بارداری به میزان لازم مواد معدنی و ویتامین دریافت نکرده است.
به نقل از سایت nidcr:
در اولین روزهای رشد نوزاد در رحم، به طور معمول یک شکاف (به نام شکاف) بین سمت راست و چپ لب و سقف دهان (به نام کام) وجود دارد. گاهی در هفته ششم تا یازدهم بارداری، این شکاف با هم جمع می شود و لب و دهان را تشکیل می دهد. اگر بافت به هم نپیوندد، می تواند باعث شکاف لب یا شکاف کام شود.
شکاف لب می تواند یک شکاف کوچک یا یک شکاف بزرگ باشد که از لب به سمت بینی امتداد می یابد. شکاف می تواند در یک طرف یا دو طرف لب یا در وسط باشد. سوراخ در شکاف کام ممکن است جلو یا پشت یا هر دو قسمت کام را تحت تاثیر قرار دهد.
علائم بچههای لب شکری
معمولاً بلافاصله بعد از به دنیا آمدن نوزاد، شکاف موجود در لب و کام را میتوانید در او مشاهده کنید. اما به صورت کلی، کودکان لب شکری این علائم را از خود نشان میدهند:
- مشاهده شکافی در لب و یا کام کودک که یک طرف و یا دو طرف صورت نوزاد را درگیر میکند.
- دیدن شکافی در سقف کام که در ظاهر کودک مشاهده نمیشود اما باعث میشود کودک در غذا خوردن دچار مشکل شود.
- شکاف کوچکی در لب نوزاد که در ظاهر دیده میشود و حتی گاهی اوقات این شکاف میتواند از طریق کام و لثه فوقانی به پایین بینی نیز گسترش پیدا کند.
- مشکلاتی در صحبت کردن و تلفظ برخی از صداها ایجاد میکند.
- باعث میشود کودکان به خوبی نتوانند سینه مادر را بمکند و یا غذا بخورند.
شکاف کام و لب در بزرگسالان
در بزرگسالان نیز امکان دارد که اختلالات مربوط به لب شکری وجود داشته باشد. البته به شکلی که در نوزادان آن را مشاهده میکنیم نیست، بلکه ایجاد یک شکاف ریز در بالا و یا کنارههای لب است که باعث تغییراتی در ظاهر آنها میشود. همچنین، این افراد ممکن است به خوبی نتوانند برخی از صداها را تلفظ کنند و باعث ایجاد مشکل در گفتار و تغذیه شود. حتی ممکن است باعث شود از لحاظ اجتماعی دچار سرخوردگی شوند. برای رفع این مشکل میتوان از دو روش استفاده کرد: یکی اینکه جراحی دندان انجام دهند و دیگری انجام ارتودنسی است. انجام این دو کار باعث میشود تا صورت آنها زیبا شود و در اجتماع اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند.
تشخیص کودکان لب شکری
در ابتدا به شما توصیه میکنیم در صورتی که در خانواده خود فردی مبتلا به این مشکل است، از آنجایی که این بیماری بیشتر زمینهی ارثی دارد، حتماً قبل از بارداری به متخصص ژنتیک مراجعه کنید. اما به طور کلی، علائم لب شکری در اسکن غربالگری 20 هفتگی خود را نشان میدهد که این غربالگری معمولاً بین هفتههای 18 تا 20 انجام میشود. البته در صورتی که جنین شما دارای شکاف کام باشد، در سونوگرافی قابل مشاهده نیست. به همین دلیل، بعد از به دنیا آمدن نوزاد و بعد از 72 ساعت بعد از زایمان قابل تشخیص خواهد بود که نیاز به مراقبت از نوزاد نارس در منزل است.
مشکلات بچههای لب شکری
نوزادانی که با شکاف لب و یا کام متولد میشوند، در هر دوره از زندگی خود ممکن است مشکلاتی را تجربه کنند که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت:
- در ابتدا که هنوز این کودکان جراحی نشدهاند، ممکن است به خوبی نتوانند شیر و یا غذا بخورند که این موضوع منجر به سوءتغذیه در آنها خواهد شد.
- این کودکان ممکن است در هنگامی که شروع به صحبت کردند، برخی از حروف و کلمات را به خوبی نتوانند تلفظ کنند.
- این کودکان ممکن است به دلیل وجود این اختلال، دندانهای خود را از دست بدهند و یا حتی دندانهای اضافه داشته باشند که البته با انجام عمل جراحی دندان و یا ارتودنسی میتوان این مشکلات را حل کرد.
- کودکان لب شکری بیشتر از دیگر کودکان در معرض عفونت گوش میانی قرار میگیرند که این موضوع ممکن است باعث شود شنوایی خود را از دست بدهند. که حتی با شستشو گوش در منزل درمان نشود.
- شاید این مشکل در آنها ساده به نظر بیاید و از لحاظ جسمی تغییری نکنند، اما همین مشکل ساده باعث میشود در جامعه خواسته و ناخواسته سوال پیچ شوند و در نهایت ترس از حضور در اجتماع داشته باشند و این موضوع باعث افسردگی در آنها شود.
برای شکاف لب نوزاد چی مفید است؟
اولین و مهمترین اقدامی که لازم است برای نوزاد انجام شود، بستن شکاف کام و یا لب اوست که این جراحی در 2 یا 3 ماهگی او انجام میشود. اما تا قبل از 3 ماهگی، برای شیر دادن به نوزاد از پستانکها و شیشههایی که مخصوص این نوزادان طراحی شده است استفاده کنید تا آنها راحتتر باشند. زمانی که کودک شروع به صحبت کردن کرد، ممکن است در گفتار خود دچار مشکل باشد و برخی از حروف را به خوبی نتواند ادا کند. در این مواقع، سعی کنید او را پیش یک گفتار درمان ببرید و خودتان نیز با او تمرین کنید. همانطور که در بالا نیز اشاره شد، این کودکان ممکن است دارای مشکلات دندانی باشند. بنابراین، او را پیش یک دندانپزشک ببرید تا دندانهای او درست شود و از سلامت دندانهایش اطمینان پیدا کنید. در نهایت، سعی کنید او را از لحاظ روانی برای حضور در اجتماع آماده کنید. برای این کار میتوانید از یک روانشناس کمک بگیرید.
جلوگیری از لب شکری شدن کودکان
جلوگیری از لب شکری شدن نوزادان و کودکان به صورت صد درصد مشخص نیست، اما یک سری از راهکارها وجود دارد که شما در صورت انجام آنها میتوانید تا حدودی از این اتفاق جلوگیری کنید. از آنجایی که این اختلال ژنتیکی است، یکی از راههای جلوگیری این است که در صورتی که در خانواده خود فردی لب شکری است، قبل از اقدام به بارداری به یک متخصص ژنتیک مراجعه کنید و از او مشاوره بگیرید. در مرحله بعد، در صورتی که شما این ژن را به کودک خود منتقل کرده باشید، او مستعد لب شکری شدن است. بنابراین، در صورتی که عوامل محیطی رعایت نشود، ممکن است احتمال لب شکری شدن او افزایش پیدا کند. بنابراین، سعی کنید ویتامینهای لازم مانند اسید فولیک را در دوران بارداری خود مصرف کنید. همچنین، سعی کنید در حین بارداری از سلامتی خود مراقبت کنید و الکل و مواد مخدر مصرف نکنید. به سلامت دهان و دندان خود اهمیت دهید و تغذیه مناسبی داشته باشید. انجام مجموعه این اقدامات کمک خواهد کرد تا احتمال ابتلا شدن نوزاد شما به این سندروم پایین بیاید.
درمان شکاف لب
برای درمان لب شکری از جراحیهای اصلاحی و درمانهای تکمیلی استفاده میکنیم. در ابتدا لب نوزاد را جراحی میکنیم تا بتواند کارهای معمول خود مثل شیر خوردن را انجام دهد و بعد از آن درمانهای تکمیلی مثل جراحی پلاستیک و یا ارتودنسی را انجام میدهیم تا با بهبود ظاهر کودک بتوانیم به او کمک کنیم اعتماد به نفس بیشتری پیدا کند.
مراقبت بعد از جراحی شکاف کام
بعد از جراحی شکاف کام، رعایت کردن یک سری از نکات کمک میکند تا نوزاد سریعتر بهبود پیدا کند:
- سعی کنید محلی که عمل شده است را تمیز نگه دارید و پانسمان آن را به طور مرتب عوض کنید تا عفونت نکند.
- هنگام غذا دادن به او از پستانکهای نرم استفاده کنید تا به محل جراحی شده آسیب وارد نشود.
- داروهایی که توسط پزشک برای او تجویز شده را مرتب به او بدهید.
- مواظب باشید دستهای کودک به محل جراحی شده برخورد نداشته باشد زیرا ممکن است باعث آسیب دوباره به کودک شود.
- ممکن است در اثر عمل تا مدتی کودک دچار مشکلات تنفسی شود. بنابراین، در این مورد با پزشک او مشورت کنید و حواستان به نفس کشیدن او نیز باشد.
جمعبندی
در این مطلب به بررسی مفهوم لب شکری بودن نوزادان پرداختیم و بیان کردیم که ایجاد شکاف در لب و کام مانند چسبندگی انگشتان در کودکان بیشتر زمینهی ارثی دارد و ترکیب آن با عوامل محیطی احتمال به وجود آمدن این مشکل در کودکان را افزایش میدهد. همچنین به راههای درمان آن پرداختیم و بیان کردیم که با انجام یک سری از کارها تا حدودی میتوانید از لب شکری شدن جلوگیری کنید. در نهایت، شما هم اگر تجربهی مفیدی در این زمینه دارید با ما و کاربران سایت در میان بگذارید.
سوالات متداول
1. لب شکری چیست؟
لب شکری یک نقص مادرزادی است که در آن لب نوزاد دارای شکاف است. این شکاف ممکن است تنها در لب باشد یا به کام و لثه نیز گسترش یابد.
2. علت به وجود آمدن لب شکری چیست؟
لب شکری میتواند به دلایل ژنتیکی و محیطی به وجود آید. اگر یکی از والدین یا اعضای خانواده دارای این نقص باشد، احتمال انتقال آن به نوزاد بیشتر است. همچنین، عوامل محیطی مانند کمبود ویتامینها و مواد معدنی در دوران بارداری میتوانند نقش داشته باشند.
3. چگونه میتوان لب شکری را تشخیص داد؟
لب شکری معمولاً بلافاصله پس از تولد قابل مشاهده است. در برخی موارد، این نقص در اسکنهای غربالگری دوران بارداری نیز قابل تشخیص است.
4. درمان لب شکری چگونه است؟
درمان لب شکری معمولاً شامل جراحی است. این جراحیها معمولاً در چند ماه اول زندگی نوزاد انجام میشوند تا شکاف لب و کام بسته شود. پس از جراحی، ممکن است نیاز به درمانهای تکمیلی مانند گفتار درمانی و ارتودنسی باشد.
5. چگونه میتوان از لب شکری پیشگیری کرد؟
پیشگیری کامل از لب شکری ممکن نیست، اما میتوان با رعایت برخی نکات احتمال آن را کاهش داد. مصرف ویتامینهای لازم مانند اسید فولیک در دوران بارداری، مراقبت از سلامت دهان و دندان، و پرهیز از مصرف الکل و مواد مخدر میتواند به کاهش احتمال بروز این نقص کمک کند.
6. عمل شکاف کام و لب در چه سنی انجام میشود؟
درمان شکاف کام و لب از طریق عمل جراحی انجام میشود. جراحی ترمیم شکاف لب در ۳ تا ۶ ماهگی و جراحی ترمیم شکاف کام تا سن ۱۲ ماهگی یا زودتر امکانپذیر است. در اغلب موارد با یک بار جراحی مشکل برطرف میشود اما ممکن است جراحیهای مجدد از 2 سالگی تا اواخر سالهای نوجوانی نیز ضروری باشد.
7. عوامل خطر ایجاد کننده شکاف لب و شکاف کام در نوزادان چیست؟
زمینههای ژنتیک در ایجاد شکاف کام و لب اثرگذار است، اما عوامل مختلف همچون کمبود ویتامین B9 (اسید فولیک)، تغذیه نامناسب در دوران بارداری، مصرف دخانیات و نوشیدنیهای الکلی، ناآرامیهای روحی مادر همچون استرس، قرارگیری مادر در معرض مواد جهشزا و ابتلا به دیابت قبل از بارداری، احتمال ایجاد شکاف کام و لب را افزایش میدهند.