شاید شما درباره شکاف کام و لب در نوزادان که با یک شکاف در لب یا کام به دنیا می‌آیند، شنیده یا حتی یکی از این نوزادان را در اقوام و آشنایان خود دیده باشید. شکاف کام و لب نوزاد و کودکان نوعی نقص مادرزادی شایع است. در پی این نقص نوزاد با یک بریدگی یا شکاف کامل در لبو یا کام متولد می‌شود. در این مطلب علت شکاف کام و لب در کودکان و نوزادان و روش‌های درمان آن را معرفی می‌کنیم؛ با ما همراه باشید.
سندروم های ژنتیکی و شکاف لب و شکاف کام
تشکیل نشدن بافت لب در دوران جنینی که موجب تولد نوزاد با یک بریدگی یا پارگی در لب می‌شود، به نام شکاف لب معروف است و در اصطلاح عامیانه به آن لب شکری نیز می‌گویند. شکاف کام نیز به معنای بریدگی است که در سقف دهان دیده می‌شود.
همچنین بخوانید: تب در کودکان؛ مراقبت از کودک تب دار
البته میزان این بریدگی و شکاف در تمامی کودکان یکسان نیست.
در فاصله هفته چهارم تا هفتم بارداری، لب‌ها شکل می‌گیرند و سقف دهان نیز در هفته ششم تا نهم تشکیل می‌شود. در صورتی که به هر علتی تشکیل بافت لب یا کام به درستی انجام نشود، کودک با حالت شکافی در لب یا کام متولد می‌شود.
از جمله عوارض شکاف کام و لب در کودکان می‌توان به مشکلات تغذیه‌ای، عفونت‌های گوش، مشکلات گفتاری، احتمال خفگی نوزاد در اثر بازگشت شیر به گلو، تغییر ظاهر طبیعی کودک و مشکلات دندان و فک اشاره کرد.
علت شکاف کام و لب در کودکان و نوزادان
درباره علت شکاف کام و لب در کودکان و نوزادان مطالعات مختلفی انجام شده است، اما دلیل اصلی این نقص مادرزادی هنوز مشخص نیست. با این وجود عوامل ژنتیکی یکی از دلایل مهم شکاف لب و کام عنوان می‌شوند. البته تاثیر عوامل محیطی نیز در ایجاد شکاف کام و لب نباید نادیده گرفته شوند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کمبود ویتامین B9 (اسید فولیک)
- تغذیه نامناسب در دوران بارداری
- مصرف بیش از حد دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی
- ناآرامی‌های روحی مادر همچون استرس‌های کنترل نشده در دوران بارداری
- قرارگیری مادر در معرض مواد جهش‌زا
- ابتلا به دیابت قبل از بارداری
در واقع می‌توان عوامل خطر ایجاد کننده شکاف لب و شکاف کام را عوامل ژنتیک و اثرات محیطی دانست.
شانس داشتن فرزندی با شکاف لب چقدر است؟
احتمال تولد نوزاد با مشکل شکاف کام یا لب را نمی‌توان به طور دقیق مشخص کرد، اما در والدینی که یکی از آن‌ها دچار این مشکل بوده‌اند، احتمال تولد نوزاد با شکاف کام یا لب، 15 درصد بیشتر است.
همچنین در مادرانی که پس از 35 سالگی باردار می‌شوند، شانس تولد نوزاد با نقص شکاف کام یا لب افزایش می‌یابد.
تشخیص شکاف کام و لب
تشخیص علائم لب شکری یا شکاف لب در کودکان پس از تولد به سادگی امکان‌پذیر است.
البته تشخیص شکاف کام سخت‌تر است، به ویژه در شرایطی که میزان شکاف کم باشد. در دوران بارداری از هفته سیزدهم، انجام سونوگرافی، وجود شکاف لب را نشان می‌دهد، اما سونوگرافی نمی‌تواند شکاف کام را مشخص کند.
در صورتی که پزشک وجود شکاف لب را در سونوگرافی تشخیص دهد، نمونه‌برداری از مایع آمنیوتیک رحم را تجویز می‌کند تا بتوان احتمال وجود نقص‌های ژنتیکی دیگر را بررسی کرد.
درمان شکاف کام و لب
درمان شکاف کام و لب به صورت جراحی و بستن شکاف در لب یا کام انجام می‌شود. زمان انجام عمل شکاف کام و لب به شرایط نوزاد بستگی دارد و در سنین نوزادی امکان‌پذیر است.
همچنین بخوانید: روش های مراقبت از کودک مبتلا به فنیل کتونوری
معمولا در اغلب نوزادان یک بار عمل شکاف کام و لب کفایت می‌کند، اما در برخی کودکان انجام عمل‌های مجدد در سنین بالاتر هم ضروری است.
- جراحی ترمیم شکاف لب: ۳ تا ۶ ماهگی
- جراحی ترمیم شکاف کام: تا سن ۱۲ ماهگی یا زودتر
- جراحی‌های بعدی: ۲ سالگی تا اواخر سالهای نوجوانی
فرایند درمان شکاف کام و لب، با همکاری تیمی متشکل از متخصص اطفال، جراح پلاستیک، ارتودنتیست، متخصص گوش و حلق و بینی، گفتاردرمانگر، متخصص گفتاری و روانشناس انجام می‌شود.
در واقع درمان این اختلال با عمل جراحی تمام نمی‌شود و پس از آن مراقبت‌های دیگری همچون گفتار درمانی، معاینه دندانپزشک و جلسات مشاوره با روانشناس ضروری است.
پیشگیری از شکاف کام و لب
همانطور که گفتیم شکاف کام و لب نوزاد و کودکان، احتمالا در اثر زمینه‌های ژنتیکی به وجود می‌آید و به همین دلیل نمی‌توان از آن پیشگیری کرد. البته تاثیر عوامل محیطی را نباید نادیده گرفت. پس می‌توان با انجام اقدامات لازم تا حدود زیادی احتمال ابتلا به این عارضه را کاهش داد.
- مشاوره‌های ژنتیک پیش از بارداری
- انجام معاینات پزشکی لازم قبل از بارداری
- تدوین یک رژیم غذایی سالم و اصولی برای مادران باردار
- پرهیز از مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی در زمان بارداری
- اجتناب از قرارگیری در معرض مواد شیمیایی
- مصرف مکمل‌های غذایی به ویژه اسید فولیک
در واقع شما با اصلاح شیوه زندگی در دوران بارداری می‌توانید تاثیر عوامل محیطی در احتمال ایجاد شکاف کام و لب را کاهش دهید.
مراقبت و نگهداری از کودکان
در این مطلب علائم لب شکری یا شکاف کام و لب در کودکان و همچنین شکاف کام را معرفی کردیم. این نقص نوزاد ممکن است موجب نگرانی شما شده یا ظاهر نوزاد را تغییر داده باشد، اما فراموش نکنید که قابل درمان است و شما می‌توانید از خدمات مراقبت از کودک خاص استفاده کنید. پیش از انجام عمل جراحی، شیر دادن به نوزاد نیازمند مراقبت‌های خاصی است تا شیر به گلو باز نگردد.
معمولا مادران پس از بارداری وضعیت جسمی مناسبی نداشته و پرستار کودک برای آن‌ها کار سختی خواهد بود. در این شرایط می‌توان از پرستار کودک کمک گرفت. پرستار در منزل حضور یافته و مسئولیت مراقبت از نوزاد را بر عهده می‌گیرد.
برای استخدام پرستار کودک هم می‌توانید از مرکز پرستاری سفیر آرامش کمک بگیرید. این موسسه با پرستاران حرفه‌ای همکاری داشته و آماده است تا بهترین پرستار نوزاد و کودک را به منزل شما اعزام کند.
سوالات متداول
علت شکاف کام و لب در کودکان و نوزادان چیست؟
شکاف کام و لب زمانی به وجود می‌آیند که بافت‌های این اندام‌ها در لب یا سقف دهان به طور کامل ایجاد نشوند. در این صورت یک بریدگی کوچک یا شکاف عمیق در لب یا کام دیده می‌شود.
عمل شکاف کام و لب در چه سنی انجام می‌شود؟
درمان شکاف کام و لب از طریق عمل جراحی انجام می‌شود. جراحی ترمیم شکاف لب در ۳ تا ۶ ماهگی و جراحی ترمیم شکاف کام تا سن ۱۲ ماهگی یا زودتر امکان‌پذیر است. در اغلب موارد با یک بار جراحی مشکل برطرف می‌شود اما ممکن است جراحی‌های مجدد از 2 سالگی تا اواخر سالهای نوجوانی نیز ضروری باشد.
عوامل خطر ایجاد کننده شکاف لب و شکاف کام در نوزادان چیست؟
زمینه‌های ژنتیک در ایجاد شکاف کام و لب اثرگذار است، اما عوامل مختلف همچون کمبود ویتامین B9 (اسید فولیک)، تغذیه نامناسب در دوران بارداری، مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی، ناآرامی‌های روحی مادر همچون استرس، قرارگیری مادر در معرض مواد جهش‌زا و ابتلا به دیابت قبل از بارداری، احتمال ایجاد شکاف کام و لب را افزایش می‌دهند.
شکاف کام و لب چه زمانی تشخیص داده می‌شود؟
در هفته 13 بارداری، شکاف لب از طریق سونوگرافی نمایان می‌شود، اما تشخیص شکاف کام در دوران بارداری به آسانی امکان‌پذیر نیست. البته شکاف کام و لب پس از تولد نوزاد قابل تشخیص خواهند بود.
آیا می‌توان از ایجاد شکاف کام و لب جلوگیری کرد؟
با توجه به تاثیرعوامل ژنتیکی در ایجاد شکاف لب و کام نمی‌توان به طور کامل مانع از ایجاد این مشکل شد. البته انجام مراقبت‌های لازم، تاثیر عوامل محیطی و احتمال ایجاد شکاف کام و لب را کاهش می‌دهند.
