بیماری سل چیست؛ علت و علائم مریضی سل

بیماری سل Tuberculosis یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین مشکلات بهداشتی در جهان است که همچنان برخی از مناطق جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری به‌ وسیله یک باکتری به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می‌شود و عمدتا ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. البته ممکن است این بیماری به سایر اعضای بدن نیز سرایت کند. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این بیماری این است که می‌تواند به صورت پنهان در بدن فرد باقی بماند و تا زمانی که سیستم ایمنی ضعیف نشود، علائمی از خود نشان ندهد.

در صورتی که این بیماری به موقع شناسایی شود، خطرات آن به شدت کاهش می‌یابد و بیمار می‌تواند به زندگی عادی خود بازگردد. برای افرادی که نیاز به مراقبت‌های خاص دارند، استفاده از خدمات پرستار در منزل می‌تواند کمک بزرگی باشد زیرا این افراد می‌توانند به طور منظم تحت نظر قرار گیرند و در صورت نیاز به سرعت به مراقبت‌های لازم دسترسی پیدا کنند.

سل چیست؟

یکی از بیماری های شایع بین مردم بیماری سل است، که در اکثر موارد موجب مرگ افراد مبتلا شده است، به طور معمول این بیماری به شش ها حمله کرده و پس از آن سایر قسمت های بدن را درگیر خواهد کرد، افراد مبتلا به این بیماری به وسیله سرفه و عطسه باکتری را به هوا انتقال می‌دهند، اکثر علائم این بیماری پنهان بوده و در صورتی که به موقع درمان نشود، منجر به مرگ فرد مبتلا می‌شود.

انواع بیماری سل

بیماری سل دو نوع عفونت پنهان و فعال دارد. این بیماری می‌تواند به طور مخفیانه در بدن فرد باقی بماند یا به مرحله‌ای برسد که علائم آشکاری نشان دهد و خطر انتقال به دیگران را به همراه داشته باشد. در حالت فعال، عفونت در بدن شروع به فعالیت می‌کند و علائمی نظیر سرفه، تب، کاهش وزن و خستگی شدید بروز می‌دهد. این نوع از بیماری بسیار مسری است و به راحتی از فرد بیمار به دیگران منتقل می‌شود. درمان سریع و موثر در این مرحله ضروری است تا از انتشار بیشتر جلوگیری شود.

اما در حالت پنهان، باکتری موجود در بدن غیرفعال است و هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. این نوع از عفونت مسری نیست و بسیاری از افراد ممکن است بدون اینکه بدانند این باکتری را در بدن خود داشته باشند. با این حال، اگر این وضعیت به حال خود رها شود، ممکن است به عفونت فعال تبدیل شود؛ خصوصا در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. برای والدینی که با مشکل تب در کودکان مواجه هستند، آگاهی از علائم بیماری‌ها و تفاوت‌های آن‌ها اهمیت دارد تا بتوانند به موقع اقدامات لازم را انجام دهند.

علت بیماری سل چیست؟

همان‌طور که گفتیم، مریضی سل به علت وجود باکتری به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس در بدن ایجاد می‌شود. این باکتری از طریق هوا و با تنفس ذرات آلوده منتقل می‌شود، خصوصا زمانی که فرد مبتلا سرفه یا عطسه می‌کند. این بیماری به راحتی از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند اما همه افرادی که در معرض این باکتری قرار می‌گیرند، به این بیماری دچار نمی‌شوند.

اگر سیستم ایمنی بدن قوی باشد و فرد به بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا نباشد، بدن می‌تواند به خوبی در برابر این باکتری مقاومت کند. در این موارد، ممکن است فرد تنها علائم خفیفی از بیماری را تجربه کند یا حتی هیچ علامتی نداشته باشد. با این حال، در صورتی که سیستم ایمنی ضعیف باشد، احتمال بروز علائم شدیدتر و پیشرفت بیماری افزایش می‌یابد. برای افرادی که به مشکلات تنفسی مانند برونشیت حاد در سالمندان مبتلا هستند، مراقبت ویژه‌ای لازم است تا در برابر بیماری‌های عفونی مانند این بیماری محافظت شوند.

چه کسانی در معرض ابتلا به سل هستند؟

مریضی سل بیشتر افرادی را تهدید می‌کند که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. عواملی مانند مصرف دخانیات، دیابت، بیماری‌های کلیوی، سرطان و درمان‌های مرتبط با آن می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. به طور خاص، مصرف تنباکو می‌تواند نقش مهمی در افزایش خطر داشته باشد، به طوری که حدود ۸ درصد از موارد ابتلا به این بیماری به دخانیات مرتبط است. همچنین، افرادی که وزن بدن کمی دارند یا تغذیه نامناسبی دارند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.

گروه‌های دیگری که ممکن است بیشتر در معرض این بیماری باشند شامل نوزادان و کودکان خردسال، کسانی که داروهای خاصی برای پیوند اعضا یا درمان بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید، بیماری کرون و پسوریازیس مصرف می‌کنند و همچنین افرادی که به مناطقی مانند آفریقا، افغانستان، پاکستان، هندوستان و دیگر کشورهای با شیوع بالا سفر می‌کنند.

علائم بیماری سل چیست؟

اگر افراد به سل پنهان مبتلا شده باشند، هیچ علامتی مشاهده نخواهند کرد، اما سل فعال نشانه هایی دارد که در ادامه مطالب ذکر شده است:

• تب و لرز
• سرفه همراه با مخاط و خون
• تعریق شبانه
• کاهش وزن
• خستگی
• بی اشتهایی

امکان دارد سل بر روی قلب انسان تاثیر بگذارد، هنگامی که بیماری قلب فرد را درگیر کند، توانایی لازم برای پمپاژ خون نخواهد داشت. در صورت عدم درمان، این بیماری پیشرفت کرده و علائم زیر را در بدن افراد به وجود می‌آورد:

• درد استخوان، نشانه سل

با توجه به این نکته که این بیماری سبب درگیر شدن استخوان ‌ها می‌شود باعث وجود آمدن درد در ناحیه ستون فقرات فرد مبتلا خواهد شد.

• درد کبد و کلیه از علائم بیماری سل

بیماری سل در عملکرد کبد کلیه تاثیر گذار خواهد بود، و فرد مبتلا به این بیماری در ادرار خود خون مشاهده خواهد کرد که سبب به وجود آمدن درد در کبد و کلیه می‌شود.

• بیماری قلبی

امکان دارد سل بر روی قلب انسان تاثیر بگذارد، هنگامی که بیماری قلب فرد را درگیر کند، توانایی لازم برای پمپاژ خون نخواهد داشت و باعث مرگ فرد می‌شود.

راه های تشخیص سل

برای تشخیص مریضی سل، پزشکان از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند تا حضور باکتری‌های مرتبط با این بیماری را در بدن تایید کنند. یکی از روش‌های اولیه معاینه فیزیکی است که در آن پزشک با استفاده از استریوسکوپ به صدای ریه‌ها گوش می‌دهد و بررسی می‌کند که آیا گره‌های لنفاوی متورم شده‌اند یا خیر. روش رایج دیگری که برای تشخیص این بیماری به کار می‌رود، آزمایش پوستی است.

در این روش، مقداری از عصاره باکتری مربوط به این بیماری به پوست بازو تزریق می‌شود و پس از چند روز ناحیه تزریق بررسی می‌گردد. اگر در محل تزریق برآمدگی سفت و قرمز رنگی مشاهده شود، ممکن است نشان‌دهنده‌ی ابتلا به این بیماری باشد. با این حال، این آزمایش همیشه دقیق نیست و گاهی ممکن است نتایج اشتباهی نشان دهد.

به نقل از my.clevelandclinic.org :

علائم و نشانه های سل چیست؟

افراد مبتلا به سل غیر فعال علائمی از خود نشان نمی دهند. با این حال، ممکن است آزمایش واکنش پوستی یا آزمایش خون آنها مثبت باشد. افراد مبتلا به سل فعال می توانند یکی از علائم زیر را نشان دهند:

• سرفه بد (بیش از دو هفته طول بکشد)
• درد در قفسه سینه شما
• سرفه خون یا خلط (مخاط)
• خستگی یا ضعف.
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن
• لرز
• تب
• عرق شبانه

درمان بیماری سل

سل یک بیماری عفونی است که معمولا با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود. پزشکان برای درمان این بیماری، نوع و محل عفونت، وضعیت عمومی بیمار و مقاومت احتمالی باکتری‌ها به داروها را بررسی می‌کنند تا بهترین روش درمان را انتخاب کنند. برای افرادی که به نوع پنهان این بیماری مبتلا هستند، یک نوع آنتی‌بیوتیک کافی است. اما در مواردی که فرد به نوع فعال این بیماری دچار شده است، معمولا ترکیبی از چند دارو تجویز می‌شود و درمان نیاز به دوره‌ای طولانی‌تر دارد. معمولا دوره درمان استاندارد این بیماری حدود شش ماه است که بیمار باید به طور منظم و کامل داروها را مصرف کند.

درمان سل عود کننده

سل عودکننده معمولا به درمان پیچیده‌تری نیاز دارد. قبل از شروع درمان، پزشکان ابتدا آزمایش‌هایی انجام می‌دهند تا حساسیت باکتری‌های موجود در بدن بیمار نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها را تعیین کنند. این آزمایش‌ها به پزشکان کمک می‌کند تا بهترین داروها را برای مقابله با این بیماری انتخاب کنند. اگر مشخص شود که عفونت مقاوم به دارو است، بیمار باید به مدت ۱۸ تا ۲۴ ماه از حداقل چهار نوع آنتی‌بیوتیک مختلف استفاده کند. این مدت طولانی و استفاده از ترکیبی از داروها برای اطمینان از حذف کامل باکتری‌های مقاوم و جلوگیری از بازگشت مجدد بیماری ضروری است.

آیا بیماری سل درمان دارد؟

سل بیماری است که می‌توان آن را درمان کرد. مهم نیست که این بیماری به صورت فعال یا نهفته باشد، در هر دو حالت نیاز به درمان وجود دارد. درمان معمولا شامل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای مدت ۶ تا ۹ ماه است که این دوره طولانی به منظور اطمینان از ریشه‌کنی کامل باکتری‌ها ضروری است. چندین نوع آنتی‌بیوتیک مختلف ممکن است در درمان این بیماری به کار گرفته شوند زیرا برخی از انواع این بیماری نسبت به بعضی داروها مقاوم هستند. انتخاب ترکیب مناسب داروها توسط پزشک، به منظور مقابله با مقاومت دارویی و اطمینان از موثر بودن درمان اهمیت دارد.

درمان خانگی بیماری سل

بیماری سل به عنوان یک بیماری عفونی، نیازمند درمان دارویی تحت نظر پزشک است. با این حال، برخی از روش‌های طبیعی و خانگی نیز می‌توانند به تقویت سیستم ایمنی و کاهش علائم این بیماری کمک کنند. یکی از این روش‌ها، استفاده از ویتامین D است. تحقیقات نشان داده که سطوح پایین ویتامین D می‌تواند با افزایش خطر ابتلا به این بیماری مرتبط باشد و دریافت کافی این ویتامین می‌تواند به تسریع درمان خصوصا در افراد مبتلا به نوع مقاوم این بیماری کمک کند. منابع غذایی مانند تخم مرغ، ماهی و شیر غنی شده به همراه قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌توانند به تامین ویتامین D بدن کمک کنند.

علاوه بر ویتامین D، مصرف برخی مواد غذایی دیگر نیز می‌تواند مفید باشد. به عنوان مثال، موز که سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی است، می‌تواند به مدیریت کاهش وزن که یکی از علائم شایع این بیماری است کمک کند. همچنین آناناس با خواص ضد احتقان خود می‌تواند به پاکسازی مخاط در ریه‌ها کمک کند.

راه های پیشگیری از بیماری سل

برای پیشگیری از ابتلا به مریضی سل، اقدامات متعددی وجود دارد که می‌تواند کمک‌کننده باشد. نخستین و موثرترین راهکار این است که از حضور در محیط‌هایی که افراد مبتلا در آن‌ها حضور دارند خودداری کنید. در صورتی که فردی به این بیماری مبتلاست، بهتر است از ماسک استفاده کند تا از انتشار باکتری در هوا جلوگیری شود. استفاده از سیستم‌های تهویه هوا نیز می‌تواند به کاهش گسترش باکتری‌های مرتبط با این بیماری کمک کند.

یکی دیگر از روش‌های پیشگیری، واکسن ب ث ژ است. این واکسن که از باکتری ضعیف شده مرتبط با نوع گاوی این بیماری ساخته شده، می‌تواند تا ۱۵ سال از فرد در برابر ابتلا به این بیماری محافظت کند. البته اثربخشی این واکسن بسته به منطقه جغرافیایی و شرایط آزمایشگاهی متفاوت است. در بسیاری از کشورها، این واکسن به کودکان تزریق می‌شود تا از ابتلای آن‌ها به این بیماری جلوگیری شود.

جمع بندی

در این مقاله از سفیر آرامش دریافتیم که مریضی سل، یک عفونت قابل درمان اما جدی است که عمدتا ریه‌ها را درگیر می‌کند و می‌تواند به سایر بخش‌های بدن نیز گسترش یابد. پیشگیری از این بیماری شامل اجتناب از تماس با افراد مبتلا، استفاده از ماسک برای کاهش انتشار باکتری‌ها و بهره‌گیری از سیستم‌های تهویه مناسب است. واکسن ب ث ژ نیز یکی از ابزارهای مهم در پیشگیری است که خصوصا در کودکان اثربخش بوده و می‌تواند تا ۱۵ سال از ابتلا به این بیماری جلوگیری کند.

سوالات متداول

علائم بیماری سل چیست؟

تب و لرز، سرفه همراه با مخاط و خون، تعریق شبانه، کاهش وزن، خستگی، بی اشتهایی از علائم بیماری سل می‌باشد.

بیماری سل چه نوع بیماری است؟

یکی از بیماری های شایع بین مردم بیماری سل است، که در اکثر موارد موجب مرگ افراد مبتلا شده است، به طور معمول این بیماری به شش ها حمله کرده و پس از آن سایر قسمت های بدن را درگیر خواهد کرد.

بیماری سل چگونه به وجود آمده است؟

بیماری سل از طریق میکروب به وجود آمده، که از راه تنفسی انتقال می‌یابد، هنگامی که میکروب به ریه ها وارد شود، باعث به وجود آمدن ضایعه اولیه می شود، این بیماری به وسیله جریان خون و عروق لنفاوی به طور مستقیم به سایر قسمت های بدن راه یافته و باعث درگیر شدن سایر اعضا می‌گردد.

میزان ابتلا به سل چقدر است؟

در بیشتر عفونت های سل، دفاع طبیعی بدن قادر به کنترل عفونت است و فرد به سل مبتلا نمی شود. تنها حدود 5 تا 10 درصد از افراد آلوده در طول زندگی خود به بیماری فعال مبتلا می شوند.

آیا بیماری سل درمان دارد؟

بله، بیماری سل به طور کلی قابل درمان است چه از نوع فعال باشد چه نهفته با رو های درمانی مشخص آن امکان پذیر است.