در مورد روزه و دیابت نوع 2 چه می‌دانید؟ دیابت یا مرض قند بیماری فوق‌العاده شایع در دنیاست که تا به امروز تعداد مبتلایان آن از ۱۵۰ میلیون نفر نیز فراتر رفته است. این بیماری علاوه بر تاثیرات گسترده‌ای که بر فعالیت‌ها و رژیم غذایی بیمار می‌گذارد، سبک زندگی فرد را نیز دستخوش تغییراتی می‌کند. فرد دیابتی در بسیاری اعمال عادی با اختلال روبرو می‌شود و باید نکاتی را رعایت کند تا از پیشروی بیماری جلوگیری به عمل آورد. از جمله اعمالی که دیابت در آن تاثیرگذار است و بیماران دیابتی مسلمان بهتر است از انجام آن اجتناب کنند، روزه است.
در دین مبین اسلام روزه داری یکی از واجبات دینی به شمار می‌رود و توصیه‌های زیادی برای انجام آن ذکر شده است. اما آیا واقعا روزه بیمار دیابتی مفید است؟ پزشکان برای گرفتن روزه و دیابت نوع 2 چه توصیه‌ای دارند؟ برای تنظیم قند خون و روزه داری چه باید کرد؟ در این نوشته از مرکز پرستاری در منزل سفیر آرامش در ماه مبارک رمضان با شماییم تا مهمترین سوالات پیرامون قند خون و روزه داری را شرح دهیم. با ما همراه باشید.
ارتباط قند خون و روزه گرفتن در ماه رمضان
هر ماده مغذی که وارد بدن ما می‌شود، برای تامین انرژی بدن باید هضم و تجزیه شده تا به اندام‌ها برسد. انسولین، یکی از هورمون‌های بسیار مهم و حیاتی بدن، مترشحه از پانکراس است که هنگام وارد شدن غذا به خون، سلول‌ها را آماده دریافت مواد می‌کند. در شرایطی که قند خون افزایش ناگهانی می‌یابد، اگر هورمون انسولین به مقدار کافی ترشح نشود و یا سلول‌های هدف گیرنده آن را نداشته باشند، سلول در جذب قند مورد نیاز خود دچار مشکل می‌شود.
این اختلال سلول‌ها را از قند خون مورد نیاز محروم می‌کند و عواقب بدی برای ارگان‌های مختلف بدن دارد. چراکه همه سلول‌ها اعم سلول‌های قلب، مغز، ماهیچه، چشم و.. برای کارکرد صحیح نیاز به قند دارند و وقتی تحت تاثیر دیابت نوع ۱ یا ۲ این قند نمی‌رسد، فرد مشکلات بدی را تجربه می‌کند. در مورد روزه داری و دیابت باید بدانید که گرسنگی و تشنگی طولانی مدت مشکلات زیادی برای فرد دیابتی دارد. چراکه بیماران دیابتی باید در فواصل منظم داروهای خاصی را مصرف، و در موارد شدید انسولین تزریق کنند و مراقبت از بیمار دیابتی و رعایت رژیم غذایی برای آن‌ها حائز اهمیت است.
آیا روزه برای افراد دیابتی مفید است؟
در مورد قند خون و روزه داری به طور کلی ممنوعیتی وجود ندارد. در مورد روزه و دیابت نوع 2 اگر مبتلا به دیابت هستید و قصد روزه گرفتن در ماه رمضان را دارید، پیش از هر چیز باید به پزشک مراجعه نمایید تا وضعیتتان مورد سنجش قرار گیرد. با توجه به شدت بیماری و داروهایی که مصرف می‌کنید، پزشک ممکن است توصیه‌هایی برایتان داشته باشد. روزه یا حتی ورزش و دیابت نوع 2 در شرایطی ممنوعیت دارد که بیمار مجبور به تزریق انسولین باشد و خصوصا بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ با محدودیت‌های زیادی در مورد روزه داری و دیابت مواجه هستند.
حتی اگر پزشک در بررسی اولیه، صلاحیت بیمار برای روزه گرفتن را تایید کند، بهتر است فرد برای بررسی دقیق‌تر، میزان قند خون را دو ساعت قبل و بعد از سحری و افطار اندازه‌گیری کند. اگر در این مواقع قند خون از ۳۵۰ mg/dl فراتر باشد، روزه و دیابت نوع 2 شرایط را برای فرد دشوار می‌کند و بیمار باید از روزه گرفتن به‌طور یقین اجتناب کند. توجه داشته باشید که روزه بیمار دیابتی افزون بر بیماران دیابتی نوع اول، بانوان باردار مبتلا به دیابت، افراد دارای دیابت کنترل نشده و هم‌چنین بیماران دیابتی دارای مشکل قلبی و کلیوی ممنوع است.
معضلات روزه گرفتن بیماران دیابتی
اصلی‌ترین مشکل روزه گرفتن در بیماران دیابتی افت قند خون آن‌ها در طول روز به صورت مداوم است. اما درکنار آن نیز مشکلات دیگری نیز روزه داران دیابتی را تهدید می‌کند که می‌توان شامل موارد زیر دانست:
- بهم ریختن ساعت خواب
- کاهش فعالیت‌های بدی در آن‌ها
- تست مداوم قندخون خود
- تغییر دوز و نوع مصرف داروها
- عدم هیدرانه بودن بدن
- بهم ریختن ساعت زمان غذا خوردن
نکات مهم کنترل دیابت در ماه رمضان برای بیماران دیابتی
جهت کنترل دیابت در ماه رمضان برای بیماران دیابتی، نکاتی وجود دارد که فرد باید به دقت آن‌ها را رعایت کند تا دچار عوارض خطرناک روزه‌داری و دیابت نشود.
- حدود یک تا دو ماه قبل از ماه رمضان فرد باید آزمایش خون و ارزیابی‌های لازم جهت سنجش گلیسمی، فشار خون و لیپیدها را انجام دهد.
- فرد باید به توصیه‌های پزشک در مورد رژیم غذایی و کنترل بیماری دیابت خود عمل کند.
- برای کنترل روزه داری و دیابت، اگر شرایط بیمار برای قند خون و روزه داری مساعد تشخیص داده شد، لازم است سنجش قند چند بار در روز انجام شود.
- در صورت حاد بودن شرایط، پرستار بیمار دیابتی در ماه رمضان باید توجه بیشتری به علائم بیمار در حین روزه داری داشته باشد.
- مراقب بیمار دیابتی در ماه رمضان باید افطاری مناسب برای دیابتی‌ها را تهیه نماید تا قند خون به خوبی تنظیم شود و فرد دچار افت شدید یا افزایش ناگهانی قند نشود. منظور از افطاری مناسب برای دیابتی‌ها، تغذیه‌ای زیر نظر پزشک است که با مایعی ولرم مثل شیر یا چای شروع می‌شود و با منابع قند طبیعی (مثلا یک تا سه عدد خرما) ادامه می‌یابد.
- نکته مهم کنترل دیابت در ماه رمضان برای بیماران دیابتی (روزه و دیابت نوع 2) این است که افراد هرگاه احساس سرگیجه، لرز و افت شدید قندخون کردند، روزه خود را بشکنند و مواد غذایی و داروهای ضروری را مصرف نمایند تا قند خون و روزه داری تاثیر منفی بر سلامت نداشته باشند.
- فراموش نکنید که اگرچه روزه از فرائض مهم دینی است؛ اما در تعالیم دینی نیز قید شده بیماران مجاز هستند ماه مبارک را روزه نگیرند.
سوالات متداول
1. آیا روزه و دیابت نوع 2 باهم سازگاری دارد؟
افرادی که دیابت نوع دو دارند روزه گرفتن آن‌ها نمی‌توان قطعی گفت اما بستگی به شدت و وضعیت جسمی فرد بستگی دارد که امکان روزه دارد یا خیر.
2. آیا در ماه رمضان می‌توان دیابت را کنترل کرد؟
بله، با رعایت رژیم غذایی مناسب در وعده سحر و افطار قابل کنترل است.
3. آیا روزه گرفتن موجب بالا رفتن قندخون می‌شود؟
خیر، برعکس روزه گرفتن فند خون را کاهش می‌دهد مگر در وعده افطار که باعث افزایش قند خون خواهد شد.
