عفونتهای قارچی پوستی یکی از مشکلات شایع و رایج هستند که میتوانند بر پوست، مو و ناخنهای افراد تأثیر بگذارند. بسیاری از این عفونتها قابل انتقال هستند و میتوانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. شما میتوانید از راههای مختلفی مانند تماس مستقیم با فرد یا حیوان آلوده از جمله حیوانات خانگی مانند سگ و گربه، اشتراکگذاری وسایل شخصی مانند لباس، حوله، شانه مو یا رختخواب با فرد آلوده و بهندرت از تماس با خاک به این عفونتها مبتلا شوید. همچنین قارچهایی که بهطور طبیعی در بدن شما زندگی میکنند، در صورتی که شرایط مساعد باشد، ممکن است رشد کرده و باعث ایجاد عفونتهای پوستی شوند.
در این مقاله، اطلاعات جامعی در مورد علائم، انواع مختلف عفونتهای قارچی پوستی، روشهای درمان، راهکارهای پیشگیری و تفاوتهای درمانی در کودکان و بزرگسالان ارائه میشود. همچنین با نکاتی درباره زمان مناسب برای مراجعه به پزشک و اقدامات خودمراقبتی آشنا خواهید شد تا بتوانید با آگاهی کامل از بروز و گسترش این نوع عفونتها جلوگیری کنید.
ماهیت قارچهای پوستی و علت بروز آنها
قارچهای پوستی بهطور معمول در محیطهای مرطوب و گرم زندگی میکنند و زمانی که شرایط مناسب برای رشد آنها فراهم شود، میتوانند باعث بروز عفونتهای پوستی شوند. بهطور کلی، قارچها به دستههای مختلفی تقسیم میشوند که مهمترین آنها عبارتند از:
درماتوفیتها (Dermatophytes)
این نوع قارچها معمولاً مسئول عفونتهای رایج مانند پای ورزشکار، تینهآ کرپیتس (عفونت قارچی در نواحی کشاله ران) و تینهآ کپسیتس (عفونت قارچی پوست سر) هستند.
کاندیدا (Candida)
این قارچها در بدن انسان بهطور طبیعی زندگی میکنند و معمولاً در دهان (برفک)، واژن و حتی در نواحی مرطوب بدن مانند زیر سینهها و کشاله ران باعث عفونت پوستی قارچ کاندیدا میشوند.
مالاسزیا (Malassezia)
این قارچها نیز بهطور طبیعی بر روی پوست زندگی میکنند و ممکن است منجر به بروز مشکلاتی نظیر درماتیت سبورئیک و شوره سر شوند.
قارچهای غیر درماتوفیتی
این قارچها کمتر شناختهشده هستند و معمولاً در محیطهای آلوده مانند استخرهای عمومی و اماکن مرطوب رشد میکنند.
در ادامه، جدول مقایسهای انواع قارچهای پوستی، ویژگیها، بیماریهای شایع مرتبط و نکات مهم درمانی آورده شده است:
نوع قارچ | ویژگیها | بیماریهای شایع |
---|---|---|
درماتوفیتها | کراتیندوست؛ آلودهکننده پوست، مو و ناخن؛ قابل انتقال از انسان، حیوان یا اشیا آلوده | پای ورزشکار، تینهآ کروریس (کشاله ران)، تینهآ کاپیتیس (پوست سر)، قارچ ناخن |
کاندیدا (Candida) | مخمر طبیعی بدن؛ بیماریزا در شرایط مساعد مثل رطوبت زیاد یا ضعف ایمنی | برفک دهان، کاندیدیازیس واژینال، عفونت پوستی در نواحی چیندار بدن |
مالاسزیا (Malassezia) | لیپوفیلیک؛ بخشی از فلور طبیعی پوست؛ فعالتر در نواحی چرب | درماتیت سبورئیک، پیتریازیس ورسیکالر (لکههای روشن یا تیره روی پوست تنه و بازوها) |
قارچهای غیر درماتوفیتی | معمولاً فرصتطلب؛ رشد در محیطهای آلوده مانند استخرها؛ بیماریزا در شرایط خاص | اونیکومیکوزیس (قارچ ناخن)، برخی عفونتهای مقاوم و مزمن |
علائم عفونتهای قارچی پوستی
علائم عفونتهای قارچی پوستی به نوع قارچ و محل وقوع آن بستگی دارد. ممکن است تغییراتی در پوست، مو یا ناخنهای شما مشاهده کنید. این عفونتها میتوانند در یک ناحیه یا چندین ناحیه از بدن شما ایجاد شوند و ممکن است از یک ناحیه به نواحی دیگر نیز گسترش یابند.
عفونتهای قارچی پوستی
عفونتهای قارچی پوستی معمولاً باعث تغییراتی در ظاهر پوست میشوند. ممکن است لکههایی از پوست که:
- قرمز، تغییر رنگ داده یا تیرهتر به نظر برسند
- پوستهریزی و خارش داشته باشند یا مانند پوست خشک، لایهلایه شوند
- دردناک باشند و همراه با جوشهای پر از چرک ظاهر شوند
عفونتهای قارچی ناخن
عفونتهای قارچی ناخن باعث تغییر شکل و رنگ ناخنها میشوند. بهطور معمول، ناخنها خشک و شکننده میشوند و در برخی موارد ممکن است ضخیم شوند. این عفونتها معمولاً در ناخنهای پا بیشتر از ناخنهای دست مشاهده میشوند.
عفونتهای قارچی پوست سر
عفونتهای قارچی پوست سر میتوانند باعث شکنندگی موها و ریزش آنها شوند و لکههای طاس ایجاد کنند. معمولاً بعد از درمان، موها مجدداً رشد میکنند.
انواع عفونتهای قارچی پوستی
در اینجا با جزئیات بیشتری به برخی از انواع اصلی عفونتهای قارچی که میتوانند بر پوست و ناخنها تأثیر بگذارند، اشاره میکنیم:
پای ورزشکار
این رایجترین نوع عفونت قارچی است که حدود ۷ نفر از ۱۰ نفر در طول زندگی خود به آن مبتلا میشوند. این عفونت ناشی از قارچی است که در پوست بین انگشتان پا و کف پا رشد میکند. این قارچ در این نواحی بهخاطر رطوبت موجود در اثر تعریق پاها بهراحتی رشد میکند.
پای ورزشکار میتواند باعث ایجاد لکههای سفید، پوستهریزی و خارش در بین انگشتان پا شود. همچنین ممکن است در پوست سفید بهصورت قرمز و در پوستهای سیاه یا قهوهای بهصورت لکههای تیره ظاهر شود. این عفونت ممکن است باعث ترکهای دردناک بین انگشتان پا و همچنین خارش، ضخیم شدن و پوستهریزی کف پا شود. گاهی اوقات ممکن است تاولهایی نیز ایجاد شوند.
عفونتهای قارچی ناخن
عفونتهای قارچی ناخن میتوانند هر بخشی از ناخنها را تحت تأثیر قرار دهند، اما ناخنهای پا بیشتر از ناخنهای دست در معرض این عفونت قرار دارند. این عفونت باعث تغییر رنگ ناخن و ایجاد ناخنهای ضخیم و زبر میشود.
بیماری قارچی حلقهای (Ringworm)
علیرغم نامش، بیماری قارچی حلقهای ناشی از یک قارچ است نه یک کرم. این بیماری بهخاطر شکل حلقهای که روی پوست ایجاد میکند، نامگذاری شده است. این نوع عفونتها در میان کودکان و جوانان رایج هستند و میتوانند قسمتهای مختلف بدن را تحت تأثیر قرار دهند.
کاندیدا (عفونت قارچی مخمری)
کاندیدا نوعی مخمر است که معمولاً بهطور بیخطر در سیستم گوارشی یا واژن زندگی میکند، اما اگر شرایط مناسب باشد، ممکن است باعث بروز علائم شود. این عفونتها بیشتر در نواحی مرطوب بدن مانند ناحیه کشاله ران، زیر سینهها و زیر بغل ایجاد میشوند.
پیتیریازیس ورسیکولر (Pityriasis Versicolor)
این عفونت توسط نوعی مخمر به نام مالاسزیا ایجاد میشود که بهطور معمول بر روی پوست زندگی میکند. این بیماری معمولاً در نوجوانان و جوانان ایجاد میشود و باعث ایجاد لکههای پوستی با پوستهریزی نرم و گاهی خارش میشود.
درمان عفونتهای قارچی پوستی
معمولاً برای درمان عفونتهای قارچی پوستی نیازی به مراجعه به پزشک نیست و میتوانید با داروهای بدون نسخه از داروخانهها درمان کنید. داروساز میتواند در این زمینه شما را راهنمایی کند. با این حال، شما باید به پزشک مراجعه کنید اگر:
- عفونت قسمت بزرگی از پوست شما را درگیر کرده باشد.
- عفونت شدید یا کنترلنشده باشد و داروهای بدون نسخه کمککننده نباشند.
- عفونت پوست سر داشته باشید.
- در شناسایی علت علائم خود شک دارید.
- سیستم ایمنی ضعیفی دارید.
پزشک معمولاً میتواند با معاینه ناحیه آسیبدیده از پوست، ناخن یا پوست سر عفونت قارچی را تشخیص دهد. او از شما درباره سایر علائم و عوامل خطر خود سؤال خواهد کرد و ممکن است برای تأیید تشخیص، نیاز به گرفتن نمونهای از پوست یا ناخن داشته باشد.
برای درمان عفونتهای قارچی پوستی معمولاً به داروهای ضدقارچ نیاز خواهید داشت. اگر دچار عفونت ناخن پا هستید و این عفونت شما را آزار نمیدهد، نیازی به درمان ندارید.
اکثر عفونتهای قارچی پوستی را میتوان با داروهای ضدقارچ موضعی (داروهایی که مستقیماً روی پوست اعمال میشوند) درمان کرد. گاهی اوقات ممکن است نیاز به داروهای ضدقارچ خوراکی باشد.
داروهای ضدقارچ موضعی
داروهای ضدقارچ موضعی برای درمان عفونتهای قارچی پوستی در اشکال مختلفی وجود دارند. این داروها شامل کرمها، لوسیونها و شامپوها هستند. بیشتر این داروها بدون نسخه از داروخانهها قابل تهیه هستند و برای تهیه آنها نیازی به نسخه پزشک ندارید. نمونههایی از این داروها عبارتند از: ترابینافین (لامیزیل)، کلوتریمازول (کانستین) و میکونازول (داکتاکورت و داکترین).
البته باید عوارض جانبی این داروها بخصوص ترابینافین را مدنظر داشت. به نقل از وبسایت National Library Medicine
تربینافین ممکن است باعث آسیبی به کبد شود که ناشی از مصرف دارو بوده و بهصورت بالقوه کشنده است (DILI).
DILI یک عارضه جانبی ناشی از مصرف دارو است که میتواند منجر به یک حمله حاد هپاتیت یا کلستاز شود.
علائم شایع DILI شامل زردی پوست، زردی صلبیه چشم (سفیدی چشم)، علائم شبیه آنفولانزا، تیره شدن رنگ ادرار یا خارش پوست است.
معمولاً باید درمان را به مدت یک تا دو هفته بعد از رفع علائم ادامه دهید تا از عود مجدد عفونت جلوگیری شود. در صورت ابتلا به عفونت قارچی ناخن، ممکن است لازم باشد درمان موضعی را تا یک سال ادامه دهید.
داروساز شما میتواند بهترین درمان را به شما توصیه کند. همیشه بروشور دارو را مطالعه کنید تا نحوه استفاده و مدت زمان مصرف آن را بدانید. اگر سؤالی داشتید، از داروساز خود مشاوره بگیرید.
داروهای ضدقارچ خوراکی
اگر عفونت قارچی شما سطح وسیعی از پوست را درگیر کرده باشد یا ناخنها یا پوست سر شما را تحت تأثیر قرار دهد، پزشک ممکن است داروهای ضدقارچ خوراکی تجویز کند. همچنین اگر از درمان موضعی استفاده کردهاید و عفونت برطرف نشده است، پزشک ممکن است داروهای خوراکی تجویز کند. داروهای ضدقارچ خوراکی شامل ترابینافین (لامیزیل)، ایتراکونازول و گریزووفولوین هستند.
ممکن است برای از بین بردن کامل عفونت نیاز به مصرف این داروها به مدت چند هفته داشته باشید. در صورتی که عفونت قارچی ناخن پا باشد، ممکن است درمان به مدت شش ماه طول بکشد. مهم است که دستورالعملهای دارو یا دستور پزشک خود را به دقت دنبال کنید.
عفونتهای قارچی معمولاً پس از درمان عود میکنند، بهویژه اگر شما مستعد ابتلا به این نوع عفونتها باشید. در اینصورت پزشک شما ممکن است شما را به یک متخصص پوست (درماتولوژیست) ارجاع دهد تا برای ارزیابی و درمان بیشتر، مشاوره دریافت کنید. این ممکن است در صورتی باشد که عفونت شما بسیار شدید باشد، درمانها مؤثر نبودهاند یا عفونت مکرراً عود کرده است. پزشک ممکن است شما را به متخصص ارجاع دهد اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید، زیرا این وضعیت ممکن است درمان عفونت را دشوارتر کند.
جدول راهنمای انتخاب داروی مناسب برای درمان انواع عفونتهای قارچی پوستی
نوع عفونت قارچی | درمان اولیه (موضعی) | درمان در موارد شدید یا گسترده (خوراکی) | مدت درمان معمول |
---|---|---|---|
عفونتهای پوستی (تینهآ، پای ورزشکار، کشاله ران) | کرمهای ضدقارچ مانند: • ترابینافین (Lamisil) • کلوتریمازول (Canesten) • میکونازول (Daktarin) |
ترابینافین، ایتراکونازول یا گریزووفولوین با تجویز پزشک | ۲ تا ۴ هفته یا تا یک هفته پس از بهبود علائم |
عفونت قارچی پوست سر (تینهآ کپیتیس) | معمولاً نیاز به درمان خوراکی دارد | گریزووفولوین یا ترابینافین با تجویز پزشک | حداقل ۴ تا ۶ هفته |
عفونت قارچی ناخن (اونیکومایکوزیس) | لاک یا محلول ضدقارچ مانند: • Amorolfine • Ciclopirox |
ترابینافین یا ایتراکونازول خوراکی با تجویز پزشک | ۶ هفته تا ۶ ماه یا بیشتر بسته به شدت عفونت |
عفونت نواحی مرطوب بدن (مثل زیر سینه یا کشاله ران) | کرمهای ضدقارچ مثل میکونازول یا کلوتریمازول | در موارد شدید، قرص ضدقارچ با تجویز پزشک | ۲ تا ۳ هفته |
توجه: پیش از شروع هر نوع درمان، حتماً با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
پیشگیری از عفونتهای قارچی پوستی
برای کاهش خطر ابتلا به عفونتهای قارچی پوستی، میتوانید با انجام برخی اقدامات ساده، از آن جلوگیری کنید.
- بعد از شستشو، پوست خود را بهخوبی خشک کنید، بهویژه در چینهای پوستی.
- در مناطق عمومی مانند دوشها، سوناها و استخرها برهنه نروید.
- لباسهای گشاد از جنس کتان یا پارچههای قابل تنفس بپوشید.
- از وسایل شخصی دیگران مانند حوله، کلاه، شانه یا برس استفاده نکنید.
- اگر مستعد ابتلا به پای ورزشکار هستید، هر دو یا سه روز یکبار کفشهای خود را عوض کنید تا فرصت خشک شدن به آنها داده شود. در هوای گرم، کفشهای با پنجه باز بپوشید.
- اگر دیابت دارید، قند خون خود را کنترل کنید.
- اگر یکی از اعضای خانواده شما دچار عفونت قارچی پوست سر است، لوازم شخصی، رختخوابها، کلاهها و شانهها را ضدعفونی یا تعویض کنید.
- اگر مشکوک به عفونت قارچی در حیوان خانگی خود هستید، او را برای درمان به دامپزشک ببرید.
با رعایت نکات بهداشتی و مراقبتی میتوان تا حد زیادی از ابتلا به عفونتهای قارچی پوستی پیشگیری کرد و سلامت عمومی بدن را حفظ نمود. با این حال، برخی گروهها بیشتر در معرض خطر این نوع عفونتها قرار دارند از جمله افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند، مانند بیماران مبتلا به HIV یا افرادی که داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی (مانند کورتیکواستروئیدها) مصرف میکنند.
همچنین بیماران مبتلا به دیابت یا بیماریهای مزمن پوستی مانند پسوریازیس و اگزما بیشتر مستعد ابتلا به عفونتهای قارچی هستند. در چنین شرایطی ضعف سیستم ایمنی نه تنها احتمال ابتلا را افزایش میدهد، بلکه روند درمان را نیز دشوارتر و طولانیتر میسازد.
در این میان، حضور پرستار سالمند در منزل برای رسیدگی به بهداشت و مراقبت روزانه افراد سالمند یا ناتوان، بهویژه کسانی که به علت محدودیتهای حرکتی یا بیماری، توان مراقبت شخصی ندارند، یک اقدام حمایتی ضروری برای کنترل و پیشگیری از این نوع عفونتها محسوب میشود.
قارچ پوستی در کودکان
کودکان بهویژه نوزادان به دلیل سیستم ایمنی ضعیفتری که دارند، بیشتر از بزرگسالان در معرض ابتلا به قارچهای پوستی هستند. مناطق مرطوب بدن کودک، مانند زیر پوشک و چینهای پوستی، مکانی مناسب برای رشد قارچهاست.
درمان قارچ پوستی در کودکان
در درمان قارچهای پوستی در کودکان، باید دقت ویژهای انجام گیرد و از داروهای مخصوص کودک استفاده شود تا عوارض جانبی کمتری ایجاد شود. درمانهای معمول برای قارچ پوستی در کودکان شامل موارد زیر هستند:
-
استفاده از داروهای موضعی ضد قارچ: داروهایی مانند کلوتریمازول، میکونازول و ترابینافین برای درمان قارچهای پوستی در کودکان استفاده میشوند.
-
رعایت بهداشت دقیق: شستشوی مرتب و خشک نگهداشتن نواحی مرطوب پوست کودک بهویژه در نواحی پوشک، میتواند به جلوگیری از رشد قارچها کمک کند. استخدام پرستار کودک برای مراقبتهای بهداشتی کودکان در منزل، به ویژه در نواحی گرم و مرطوب بدن که بیشتر مستعد قارچ هستند، میتواند نقش مؤثری در پیشگیری و شناسایی زودهنگام علائم داشته باشد.
-
تغییر مداوم پوشک: برای جلوگیری از بروز عفونتهای قارچی در نواحی پوشک، باید پوشک کودک بهطور مرتب تعویض شود تا از تماس طولانیمدت با رطوبت جلوگیری شود.
-
مراقبتهای تغذیهای: تغذیه سالم به تقویت سیستم ایمنی کودک کمک کرده و از بروز قارچهای پوستی جلوگیری میکند.
پیشگیری از قارچ پوستی در کودکان
برای پیشگیری از قارچ پوستی در کودکان، توصیههای زیر مفید خواهند بود:
-
خشک نگهداشتن پوست: پس از هر بار شستشو، پوست کودک باید بهطور کامل خشک شود.
-
استفاده از پوشکهای مناسب: استفاده از پوشکهایی که قابلیت تنفس دارند و رطوبت را جذب میکنند میتواند از ایجاد قارچهای پوستی جلوگیری کند.
-
رعایت بهداشت شخصی: مراقبت از بهداشت کودک از جمله شستشوی دستها و بدن بهطور مرتب بسیار اهمیت دارد.
قارچ پوستی در بزرگسالان
در بزرگسالان نیز قارچهای پوستی یکی از مشکلات شایع هستند. این عفونتها معمولاً در نواحی مرطوب بدن مانند کشاله ران، زیر بغل و بین انگشتان پا بروز میکنند. از آنجایی که بزرگسالان بیشتر در معرض عرق کردن، ورزش کردن یا تماس با محیطهای آلوده هستند، قارچهای پوستی میتوانند در این گروه سنی نیز بهراحتی شیوع یابند.
درمان قارچ پوستی در بزرگسالان
در بزرگسالان، درمان قارچهای پوستی معمولاً شامل داروهای موضعی و در موارد شدیدتر داروهای خوراکی میشود:
-
استفاده از داروهای موضعی ضد قارچ: داروهایی مانند ترابینافین، کلوتریمازول و میکونازول برای درمان قارچهای پوستی در بزرگسالان مؤثر هستند.
-
داروهای خوراکی: در موارد شدید یا زمانی که عفونت به نواحی وسیعی از بدن گسترش پیدا کند، داروهای خوراکی مانند فلوکونازول و ایتراکانازول تجویز میشوند.
-
رعایت بهداشت: شستشوی منظم بدن و خشک نگهداشتن نواحی مرطوب پوست از اهمیت بالایی برخوردار است.
-
لباسهای تنفسپذیر: پوشیدن لباسهایی که از پارچههای قابل تنفس ساخته شدهاند میتواند از عرق کردن و ایجاد شرایط مساعد برای رشد قارچها جلوگیری کند.
پیشگیری از قارچ پوستی در بزرگسالان
برای پیشگیری از قارچ پوستی در بزرگسالان، توصیههای زیر کمککننده هستند:
-
استفاده از کرمهای ضد قارچ: افرادی که در معرض خطر ابتلا به قارچهای پوستی هستند میتوانند از کرمهای ضد قارچ بهطور پیشگیرانه استفاده کنند.
-
مراقبت از پوست در هنگام ورزش: افرادی که بهطور منظم ورزش میکنند باید پس از هر بار ورزش، بدن خود را شسته و خشک کنند.
-
رعایت بهداشت شخصی: استفاده از حولههای شخصی، کفشهای راحت و خشک و پرهیز از استفاده از وسایل مشترک میتواند به جلوگیری از قارچهای پوستی کمک کند.
نتیجهگیری
قارچهای پوستی بهطور گستردهای در بین افراد مختلف مشاهده میشوند و معمولاً با رعایت نکات بهداشتی ساده میتوان از آنها پیشگیری کرد. درمان سریع و مؤثر این عفونتها با استفاده از داروهای ضد قارچ و رعایت بهداشت فردی میتواند از گسترش و عوارض آن جلوگیری کند. در صورت بروز علائم قارچ پوستی، مراجعه به پزشک و دریافت درمان مناسب ضروری است.
با این حال، در صورت نیاز به مشاوره بیشتر یا خدمات پرستاری در منزل، میتوانید با ما تماس بگیرید تا بهترین راهحلها را برای شما ارائه دهیم.
سوالات متداول
آیا عفونت قارچی قابل انتقال است؟
بله، عفونتهای قارچی میتوانند از طریق تماس مستقیم با فرد یا حیوان آلوده و همچنین اشتراکگذاری وسایل شخصی مانند حوله یا لباس منتقل شوند.
چطور عفونت قارچی پوستی را درمان کنیم؟
درمان عفونت قارچی معمولاً با داروهای ضدقارچ موضعی (کرمها یا لوسیونها) انجام میشود و در موارد شدیدتر ممکن است داروهای خوراکی تجویز شوند.
چطور دچار عفونت قارچی میشویم؟
عفونت قارچی از طریق تماس مستقیم با فرد یا حیوان آلوده، اشتراکگذاری وسایل شخصی یا تماس با محیطهای مرطوب و گرم مانند استخرها و رختکنها منتقل میشود.
اگر عفونتهای قارچی پوستی درمان نشوند، چه اتفاقی میافتد؟
اگر عفونت قارچی درمان نشود، میتواند گسترش یابد، باعث درد و التهاب بیشتر شود و احتمال عود مجدد آن افزایش یابد.