بسیاری از بیماری‌های عفونی و غیر عفونی که سلامت انسان را تهدید می‌کنند و طی سال‌ها موجب مرگ بسیاری افراد شده‌اند، منشا باکتریایی دارند. باکتری‌هایی که به بدن انسان نفوذ می‌کنند، دارای غشایی با پوشش سخت پپتیدوگلیکانی هستند که از نفوذ آب زیاد به سلول جلوگیری به عمل می‌آورد. پنی سیلین یکی از اولین آنتی‌بیوتیک‌هایی است که به طور گسترده در درمان عفونت‌های باکتریایی استفاده می‌شود. این دارو که از کپک‌های نوع پنسیلیوم تولید می‌شود، با مختل کردن دیواره سلولی باکتری‌ها، از بین رفتن آن‌ها را در پی دارد.
پنیسیلین به‌واسطه قدرت بالای خود در درمان عفونت‌ها، در پزشکی نوین نقش حیاتی ایفا می‌کند. با این حال، تزریق پنیسیلین نیاز به دقت و مراقبت دارد؛زیرا میتواند عوارض جانبی و حساسیت‌های شدیدی را در برخی افراد ایجاد کند. پرستار بیمار و کادر درمانی نقش مهمی در اجرای صحیح این روش درمانی دارند و مراقبت از بیماران در منزل نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله، به طور کامل با این دارو آشنا می‌شوید. توجه به این نکات میتواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کرده و به بهبود سلامت بیمار کمک کند.
کاربرد پنی سیلین برای درمان بیماری‌های مختلف
زیست کش یا آنتی بیوتیک کارآمدی که از قارچ پنیسیلیوم بدست آمده و برای نخستین بار با دانش اعجاب‌انگیز دکتر الکساندر فلمینگ مورد استفاده قرار گرفته است. این آنتی‌بیوتیک تاکنون جان انسان‌های بیشماری را از مرگ نجات داده و برحسب دوز و اندام هدف خود، با روش تزریقی یا خوراکی اثر می‌کند. ابرحسب صلاحدید پزشک گاها می‌توان تزریق پنی سیلین در سرم را انجام داد که برای شرایط خاص بیمار کاربرد دارد. اما سوالی که پیش از شرح نکات مهم در تزریق پنی سیلین مطرح می‌شود، این است که پنیسیلین برای چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟
- عفونت سیستم تنفسی از جمله ذات‌الریه
- عفونت گوش یا اوتیت میانی
- عفونت دندان و دهان
- عفونت‌های پوستی
- عفونت سیستم ادراری تناسلی
- تب روماتیسمی
- تب مخملک
این موارد از جمله کاربردهای آنتی بیوتیک پنی سیلین و تزریق پنی سلین هستند. شایان ذکر است که پنی سیلین ماده‌ای نجات‌بخش از دسته آنتی‌بیوتیک‌های بتالاکتام که عمده اثر خود را بر باکتری‌های گرم مثبت می‌گذارد.
به نقل از وبسایت www.ncbi.nlm.nih.gov :
پنیسیلین یک آنتی‌بیوتیک قدرتمند است که از ترکیب پنیسیلین G و دی‌فنیل‌اتیلن دی‌آمین به دست می‌آید. این دارو علیه باکتری‌های گرم مثبت، به ویژه استرپتوکوک‌های بتا-همولیتیک و باکتری‌های مسبب بیماری‌های مختلف مؤثر است. از بنزاتین پنیسیلین برای درمان عفونت‌های مختلف از جمله عفونت‌های دستگاه تنفسی، تب روماتیسمی، بیماری‌های قلبی روماتیسمی، سیفلیس و عفونت‌های دیگر استفاده می‌شود.
این دارو به دلیل کارایی بالا و عدم گزارش مقاومت باکتریایی در برخی موارد، یکی از داروهای کلیدی در درمان عفونت‌های مرتبط با استرپتوکوک پیوژنز است. بنزاتین پنیسیلین به شکل تزریقی و اغلب به صورت داخل عضلانی استفاده می‌شود. اثرات جانبی شایع آن شامل درد در محل تزریق و واکنش‌های حساسیتی مانند کهیر و سرگیجه است. این دارو به‌طور گسترده توسط پزشکان، پرستاران و داروسازان تجویز و کنترل می‌شود تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود و نتایج درمانی بهینه حاصل گردد. همچنین، نظارت بر واکنش‌های حساسیتی و عوارض جانبی در طول درمان با این دارو بسیار مهم است.
انواع پنی سیلین
انواع پنی‌سیلین‌ها از لحاظ دوز و میزان اثر خود تفاوت‌های زیادی با هم دارند. به عنوان مثال درحالیکه برای درمان ذات‌الریه ۶۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰۰ واحد روزانه پنیسیلین نیاز است، بیماری آبله با ۶۰۰۰۰۰ واحد تزریقاتی پنیسیلین بهبود می‌یابد. همچنین برخی انواع پنیسیلین از لحاظ طول مدت اثر به عنوان پیوسته رهش شناخته می‌شوند و اثر تدریجی دارند که از جمله کاربردهای آن‌ها می‌توان به تزریق پنی سیلین ۸۰۰ برای عفونت دندان اشاره کرد. (این پنی سیلین‌ها به پنی سیلین ۲۴ ساعته شهرت دارند و فاصله بین دو تزریق پنی سیلین ۸۰۰ ۲۴ ساعت است.)
نحوه تزریق پنی سیلین ۶۳۳
پیش از نحوه تزریق پنی سیلین ۶۳۳، لازم است با نحوه انجام تست این آمپول آشنا شویم:
درواقع برای انجام تست پنیسیلین، و از نکات مهم در تزریق پنی سیلین این است که باید برحسب نوع و دوز ماده، آن را رقیق کنید و از طریق سرنگ انسولین، به صورت زیرجلدی یا interadermal تزریق کنید. توجه کنید برای تزریق این ماده تستی باید به صورت دورانی بخش داخلی آرنج را ضد عفونی نمایید.
سپس بین سوزن و دست زاویه ۱۰-۱۵ درجه بسازید و با فروبرد نوک سوزن، مقدار لازم از ماده رقیق شده را تزریق نمایید. توجه فرمایید که تا شعاع دو سانتی اطراف نقطه تزریق برای پیگیری علائم حائز اهمیت است. دست را علامت‌گذاری کنید و برای پاک کردن خون احتمالی تنها از پنبه‌ای خشک استفاده کنید. اگر می‌خواهید نتایج دقیق باشد، بدون لمس یا ماساژ دست، تا ۲۰ دقیقه منتظر عوارض احتمالی بمانید…
نحوه تزریق پنی سیلین ۱۲۰۰
تزریق پنی سیلین در سرم زمانی کاربرد دارد که بیمار نیازمند دریافت فوری آنتی‌بیوتیک باشد. اما در غیر از این مواقع، نحوه تزریق پنی سیلین ۱۲۰۰ نکات خاص خود را دارد و باید با دقت و احتیاط زیاد انجام شود. از جمله نکات مهم در نحوه تزریق پنی سیلین ۶۳۳ و ۱۲۰۰ این است که محتویات ویال به صورت یکنواخت و کامل در هم حل شوند. برای این کار نه تکان دادن تند و عجولانه، بلکه یک تکان دادن دورانی و آرام لازم است.
همچنین در هنگام بالا کشیدن ماده به سرنگ باید مراقبت بود تا هوای زیادی وارد آن نشود. در مجموع فرآیند تزریق پنیسیلین بیش از دو سه دقیقه به طول نمی‌انجامد و باید توسط پرستاری ماهر و متخصص انجام شود.
حساسیت به پنیسیلین و علائم آن
حساسیت به پنی سیلین یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که باید در مورد این دارو در نظر گرفته شود. حساسیت به پنیسیلین ممکن است به شکل‌های مختلفی بروز کند، از علائم خفیف مانند خارش و کهیر تا واکنش‌های شدیدتر نظیر آنافیلاکسی که میتواند زندگی بیمار را تهدید کند.
آنافیلاکسی یک واکنش حساسیتی شدید است که به سرعت اتفاق می‌افتد و علائمی مانند تنگی نفس، تورم زبان و گلو، افت فشار خون و در موارد شدید، شوک را به همراه دارد. این واکنش‌ها معمولاً در دقایق اولیه پس از تزریق پنیسیلین رخ می‌دهند و نیازمند اقدامات فوری پزشکی هستند.
به دلیل اهمیت حساسیت به پنیسیلین، پیش از هرگونه تجویز این دارو، پزشک باید از تاریخچه پزشکی بیمار مطلع شود و در صورت نیاز، تست‌های حساسیت به پنیسیلین انجام شود. اگرچه احتمال حساسیت به این دارو نسبتاً کم است، اما شناخت علائم و آمادگی برای مقابله با آن‌ها میتواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
رفع حساسیت به پنیسیلین
رفع حساسیت به پنی سیلین یا دی‌سنسی‌تایزیشن یک روش پزشکی است که برای افرادی که به پنیسیلین حساسیت داشته، اما به دلایل پزشکی نیاز به استفاده از این دارو دارند، به کار می‌رود. این فرایند به تدریج بدن را به پنیسیلین عادت می‌دهد تا واکنش‌های حساسیتی کاهش یابد یا از بین برود. فرایند دی‌سنسی‌تایزیشن تحت نظارت دقیق پزشک و در محیط بیمارستانی انجام می‌شود و معمولاً چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد.
در این روش، مقدار بسیار کمی از پنیسیلین به بیمار تزریق می‌شود و سپس به تدریج مقدار آن افزایش می‌یابد تا بدن به حضور دارو عادت کند. اگرچه این روش مؤثر است، اما همیشه نمی‌توان از آن استفاده کرد. به همین دلیل، بررسی دقیق تاریخچه حساسیت بیمار و تصمیم‌گیری درست توسط پزشک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
موارد منع مصرف پنیسیلین
موارد منع مصرف پنی سیلین باید به دقت مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا در برخی شرایط استفاده از این دارو میتواند خطرناک باشد. اولین و مهم‌ترین مورد منع مصرف، وجود سابقه حساسیت به پنیسیلین یا هر کدام از اجزای تشکیل‌دهنده آن است.
همچنین، افرادی که به سایر آنتی‌بیوتیک‌های خانواده بتالاکتام حساسیت دارند، باید از مصرف پنیسیلین خودداری کنند. علاوه بر حساسیت، برخی بیماری‌ها و شرایط خاص نیز می‌توانند مانع از تجویز پنیسیلین شوند. به عنوان مثال، بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی یا بیماری‌های کبدی شدید ممکن است نتوانند پنیسیلین را به درستی متابولیزه کنند و استفاده از آن در این افراد ممکن است به تشدید بیماری منجر شود.
همچنین، در دوران بارداری و شیردهی، تجویز پنیسیلین باید با احتیاط و تحت نظارت پزشک صورت گیرد؛ زیرا ممکن است اثرات منفی بر روی جنین یا نوزاد داشته باشد.
تزریق پنی سیلین با معده خالی
پنی سیلین وی که با نام فنوکسی متیل پنی سیلین شناخته می‌شود، دارویی برای درمان عفونت‌های باکتریایی است. این دارو به دو شکل قرص و پودر برای تهیه سوسپانسیون تجویز می‌شود.
برای بهره‌مندی از بیشترین میزان تاثیر پنی سیلین باید آن را با معده خالی (۱ ساعت پیش از غذا و یا ۲ ساعت بعد از غذا) تزریق کرد. این دارو را می‌توان در دمای اتاق نگهداری نمود، اما پس از باز کردن پودر سوسپانسیون، تنها به مدت ۲ هفته در یخچال قابل نگهداری است. دانستن این نکات در زمان پرستار بیمار بسیار هم است.
تزریق پنی سیلین برای عفونت دندان
تزریق پنیسیلین میتواند در درمان عفونت‌های دندان نیز مؤثر باشد. عفونت دندان، که معمولاً ناشی از پوسیدگی دندان یا آسیب‌های قبلی به دندان است، میتواند منجر به ایجاد آبسه و تجمع چرک در ناحیه دندان شود. در این شرایط، پزشک ممکن است برای کنترل عفونت و کاهش عوارض آن، پنیسیلین یا دیگر آنتی‌بیوتیک‌ها را تجویز کند. به‌خصوص در مواردی که عفونت به نواحی دیگر گسترش یافته یا در بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها ضروری است.
برای این عفونت از پنی سیلین ۸۰۰ استفاده می‌شود که با نام پنی سیلین 24 ساعته نیز معروف است، چراکه به صورت چند دوز و در فاصله زمانی 24 ساعت تزریق می‌شود. در واقع این دارو اثر تدریجی داشته و پس از سپری شدن دوره مصرف، عفونت از بین می‌رود.
اگرچه پنیسیلین میتواند به کاهش عفونت کمک کند، اما در برابر عفونت‌های ویروسی و سایر عفونت‌های غیر باکتریایی مؤثر نیست. استفاده از این دارو تحت نظر پزشک و با تجویز او انجام می‌شود و بیماران باید هر گونه حساسیت یا واکنش‌های غیرعادی را به پزشک اطلاع دهند.
نحوه تزریق پنی سیلین جی پروکائین
پنی سیلین جی پروکائین یکی از انواع داروی پنی سیلین بوده که برای عفونت‌های متوسط تا شدید تجویز می‌شود. این دارو اثر طولانی داشته و از ایجاد دیواره سلول باکتری و تکثیر آن جلوگیری می‌کند. دقت داشته باشید که پنی سیلین جی پروکائین برای عفونت‌های ضعیف همچون سرماخوردگی نوزاد مصرف نمی‌شود.
نحوه تزریق این دارو به صورت عضلانی عمیق بوده و به هیچ وجه نباید به صورت وریدی و یا در نزدیکی عصب تزریق شود. این دارو نیز همچون دیگر انواع پنی سیلین ممکن است منجر به واکنش‌های آلرژیک شود و به همین دلیل، تست پنی سیلین پیش از تزریق ضروری است.
عوارض پنی سیلین چیست؟
تزریق پنی سیلین برای کودکان و بزرگسالان ممکن است منجر به واکنش‌های آلرژیک و خطرناک شود. به همین دلیل تزریق این دارو در منزل و نمونه گیری در منزل تنها باید توسط پرستاران متخصص انجام شود. علائم حساسیت به پنی سیلین شامل موارد زیر بوده که پس از مشاهده هر یک از این علائم باید به پزشک مراجعه نمود:
- درد عضلانی شدید
- تپش قلب
- اسهال
- سوزش، تورم و قرمزی دست و پا
- تشنج
- عدم توانایی حرکت
- تیره شدن رنگ ادرار
- تغییرات شدید خلق‌وخو
- سرگیجه
- تغییر در رنگ پوست دست و پا و محل تزریق
- خستگی شدید
- علائم ادامه‌دار عفونت همچون تب در کودکان و گلودرد مداوم
برخی از علائم حساسیت به پنی سیلین شدیدتر بوده و موجب تنگی نفس، تغییرات بینایی، درد قفسه سینه، مشکل تکلم، غش کردن و یا بی‌قراری شدید می‌شود. در صورت بروز این علائم باید بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.
تزریق پنی سیلین در بارداری خطرناک است؟
یکی از سوالات مهم درباره پنی سیلین، تزریق این دارو در دوره بارداری است. پنی سیلین در گروه B داروهای بارداری قرار دارد، به این معنا که شواهدی از خطرناک بودن آن برای جنین گزارش نشده است. البته حساسیت به پنی سیلین یا حساسیت‌های دارویی برای خانم‌های باردار موضوع مهم‌تری محسوب می‌شود. از طرف دیگر مصرف این دارو ممکن است باکتری‌های مفیدی را در واژن از بین ببرد که از عفونت‌های قارچی جلوگیری می‌کنند؛ به همین دلیل احتمال ایجاد عفونت واژن افزایش می‌یابد.
تزریق پنی سیلین در بارداری با توجه به شرایط مادر و جنین، سابقه بیماری‌های دیگر و در موارد خاص تجویز می‌شود. به خاطر داشته باشید که مصرف این دارو در دوره بارداری بدون نظر پزشک بسیار خطرناک است.
نکات مهم در روش تزریق پنی سیلین
در روش تزریق آمپول پنی سیلین به پشت باید نکات مهمی را مدنظر قرار داد تا دارو تاثیر لازم را داشته و از عوارض احتمالی جلوگیری شود.
- دوز مصرف دارو باید توسط پزشک تعیین شود، چراکه در افراد متخلف یکسان نخواهد بود.
- پیش از تزریق باید تاریخ انقضا دارو را بررسی کرد، زیرا تزریق دارویی که تاریخ مصرف آن گذشته، خطرناک است.
- در صورتی که بیمار تاکنون تزریق پنی سیلین نداشته یا مدت زیادی از آخرین تزریق او می‌گذرد، باید تست حساسیت به پنی سیلین قبل از تزریق اجرا شود.
- دوره تزریق پنی سیلین تجویز شده توسط پزشک را باید کامل کرد، حتی اگر علائم عفونت از بین رفته باشد.
- اگر پس از چندین تزریق دارو، علائم عفونت همچنان پابرجا بود، حتما به پزشک مراجعه کنید.
- هر تزریق باید در زمان مشخص انجام شود تا دارو تاثیر کامل خود را داشته باشد.
- تزریق پنی سیلین با بی حسی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود، چراکه استفاده همزمان پنی سیلین و داروی بی حسی عوارض خطرناکی به همراه دارد.
- تزریق پنی سیلین برای کودکان امکان‌پذیر بوده و ممکن است با توجه به نوع عفونت توسط پزشک تجویز شود.
توجه به این نکات در نحوه تزریق آمپول پنی سیلین به پشت اهمیت بسیاری دارد. فراموش نکنید که تزریق این دارو فقط و فقط باید توسط پرستار انجام شود.
سخن پایانی
در این مطلب درباره روش تزریق پنی سیلین و نکات مهم در استفاده از این دارو صحبت کردیم. همانطور که گفته شد تزریق پنی سیلین ممکن است با عوارض حساسیت همراه باشد، به همین دلیل تنها باید توسط پرستار انجام شود. در صورتی که در منزل بیماری دارید که باید تزریق این دارو را انجام دهد، برای تزریق پنی سیلین در منزل می‌توانید از مراکز خدمات پرستاری در منزل کمک بگیرید. موسسه پرستاری سفیر آرامش یکی از مراکز پرستاری معتبر و باسابقه بوده که دارای مجوز رسمی از وزارت بهداشت است. این موسسه آماده است تا نیرو پرستار را به منزل شما اعزام کند.
سوالات متداول
پنی سیلین چیست و در چه مواردی تزریق می‌شود؟
پنی سیلین دسته‌ای از داروهای آنتی بیوتیک است که برای درمان عفونت‌های باکتریایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. تزریق این دارو تنها باید به تجویز پزشک و توسط پرستار انجام شود.
آیا امکان تزریق پنی سیلین با بی حسی وجود دارد؟
خیر، تزریق پنی سیلین با داروی بی‌هوشی توصیه نمی‌شود، چراکه عوارضی بدی را به دنبال دارد. در صورتی که بیمار به هر دلیلی تحمل درد پنی سیلین را نداشته باشد، در صورت امکان، پزشک داروی دیگری را تجویز می‌کند.
پنی سیلین وی چیست و چگونه مصرف می‌شود؟
پنی سیلین V یکی از انواع داروهای پنی سیلین است که به درمان عفونت‌های باکتریایی کمک می‌کند. این دارو به دو شکل قرص و پودر برای تهیه سوسپانسیون تجویز می‌شود. برای تاثیر بیشتر پنی سیلین V، آن را با معده خالی مصرف می‌کنند.
تزریق پنی سیلین در منزل چگونه باید انجام شود؟
دقت داشته باشید که به دلیل احتمال حساسیت، این دارو را نمی‌توان به صورت شخصی در منزل تجویز کرد. در صورتی که بیمار شما در منزل بستری است و به تزریق پنی سیلین نیاز دارد، می‌توانید از خدمات اعزام پرستار توسط موسسه سفیر آرامش استفاده کنید.
آمپول پنی سیلین هر چند ساعت باید تزریق شود؟
فواصل تزریق آمپول پنیسیلین به نوع آن بستگی دارد: پنیسیلین جی معمولاً هر 4 تا 6 ساعت و پنیسیلین وی هر 6 تا 8 ساعت تزریق می‌شود.
