گاهی اوقات کودک مقدار زیادی آب و نمک از دست میدهند. پرستار کودک این اتفاق میتواند زمانی رخ دهد که کودک دچار تب، اسهال، یا استفراغ است، یا از طریق انجام ورزش های طولانی مدت با تعرق بالا دچار این عارضه شود. بعضی از بیماریها میتوانند نوشیدن مایعات را برای کودک دشوار کنند. اگر کودکان نتوانند مایعاتی را که از دست داده اند جایگزین کنند، دچار دهیدراسیون یا کم آبی میشوند. کمبود آب در بدن کودکان یکی از مسائل مهم و حیاتی است که نیاز به توجه ویژه دارد. آب، برای حفظ سلامتی و رشد صحیح کودکان بسیار اساسی است. این موضوع میتواند تأثیرات جبرانناپذیری بر روی سلامت و رشد آنها داشته باشد. در ادامه به برخی از علل و عوامل کمبود آب در کودکان و تأثیرات آن میپردازیم.
علائم و نشانه های کم آبی چیست؟
کمبود آب بدن یک مشکل جدی است که میتواند برای کودکان خطرناک باشد. علائم کمبود آب بدن در کودکان میتواند متنوع باشد و بستگی به شدت کمبود آب داشته باشد. اگر کودک دارای تب، اسهال یا استفراغ است و یا در طول یک روز گرم یا در طول فعالیت شدید فیزیکی دچار تعرق شدیدی میشود، پرستار کودک به دنبال علائم کم آبی باشد. این علائم شامل:
- دهان خشک و چسبنده
- چند قطره یا بدون اشک گریه کردن
- چشمان گود رفته
- در نوزادان، نقطه نرم (fontanel) در بالای سر به نظر دچار گود رفتگی است.
- کمتر از حد معمول ادرار کند یا پوشک نوزاد کمتر مرطوب باشد.
- پوست خشک و سرد
- تحریک پذیری
- خواب آلودگی یا سرگیجه
موارد گفته شده در اثر کمبود اب در بدن کودکان میباشد؛ در صورت مشاهده هر یک از این علائم در کودک خود، باید به موقع اقداماتی انجام داد. اهمیت مصرف آب به موقع و جلوگیری از کمبود آب برای سلامتی کودکان بسیار حیاتی است. به علاوه، در شرایط گرما و فعالیت بدنی زیاد، نیاز به آب بیشتر میشود، بنابراین باید اطمینان حاصل کرد که کودکان به مقدار کافی آب مصرف میکنند.
کمبود آب در بدن کودکان چگونه درمان می شود؟
مهم است پرستار کودک علائم اولیه کم آبي را بداند و در صورتی که کودک این علائم را دارد به سرعت واکنش نشان دهد. هدف در درمان کمبود آب بدن، جایگزینی مایعات و بازگرداندن مایعات بدن به سطح عادی است. کودکانی که دچار کم آبی خفیف به دلیل انجام فعالیت های زیاد شده اند احتمالا دچار تشنگی میشوند و باید هر مقدار که میخواهند آب بنوشند. آب ساده بهترین گزینه است. پرستار کودک باید شرایط را فراهم کند تا کودک در یک نقطه خنک و سایه دار استراحت کند تا مایعات از دست رفته بدن او جایگزین شوند.
بیشتر بخوانید: پرستاری و مراقبت از کودکان با نیازهای خاص
بازیابی آب بدن کودکان
کودکان مبتلا به کم آبی خفیف تا متوسط در اثر اسهال ناشی از یک بیماری (مانند التهاب معده و روده) باید مایعات از دست رفته خود را جایگزین کنند. این عمل به عنوان رهیدراسیون یا بازیابی آب بدن شناخته میشود. این کار با دادن یک مایع ویژه به نام محلول آبرسانی دهان (O RS) به مدت 3 تا 4 ساعت انجام میشود. ORS در بسیاری از فروشگاه های مواد غذایی و داروخانه ها بدون نسخه در دسترس است.
این ترکیب مناسب دارای قند و نمک که کودکان دچار کم آبی به آن ها نیاز دارند. پرستار کودک فرآیند رهیدراسیون را با دادن 1 یا 2 قاشق چای خوری (5 یا 10 میلی لیتر) از O RS هر چند دقیقه یک بار شروع کند. میتواند از یک قاشق یا سرنگ دهانی استفاده کند.
راههای بازیابی آب بدن کودکان:
- آموزش به کودکان در مورد اهمیت نوشیدن آب و ایجاد عادت به نوشیدن آب به میزان کافی.
- فراهم کردن میوهها و سبزیجات با مقدار زیادی آب در رژیم غذایی کودکان.
- تشویق کودکان به نوشیدن آب در مواقع فعالیتهای جسمانی یا در هوای گرم.
- استفاده از انواع مشروبات طبیعی مانند آب میوه و آبهای معدنی با مقدار مصرف معتدل.
- نظارت بر ادرار کودکان و توجه به رنگ و شفافیت آن به منظور اطمینان از کافی بودن مصرف آب.
در نهایت، بازیابی آب بدن کودکان بسیار اهمیت دارد و این مسئله نباید نادیده گرفته شود. ایجاد عادتهای سالم در مورد نوشیدن آب و تغذیه مناسب میتواند به سلامتی و رشد بهتر کودکان کمک کند و آنها را از بروز مشکلات جسمانی محافظت نماید.
بیشتر بخوانید: راهنمای پرستاری از کودکان با بیماریهای مزمن
اقدامات لازم برای جلوگیری از کمبود آب در بدن کودکان
برای جلوگیری از کمبود آب در بدن کودکان، میتوانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- تشویق کودک به نوشیدن مقدار کافی آب در طول روز
- اطمینان حاصل کنید که کودک در هنگام فعالیتهای بدنی شدید و در هوای گرم بیشتر آب مصرف کند.
- استفاده از مایعات دیگر نظیر آبمیوههای تازه و شیر نسبت به نوشابهها و نوشیدنیهای قند دار
- پذیرفتن علائم خطر و جلب توجه پزشک در صورت لزوم
- استفاده از لباس مناسب با هدف حفظ دمای بدن
کودکان به دلیل فعالیت بالا، رشد سریع و نسبت سطح بدن به وزن بالا، نسبت به بزرگسالان به خصوص در مقابل تغیرات دمایی حساستر هستند.
اقدامات لازم پرستار کودک برای جبران آب بدن کودک
ممکن است به نظر برسد که این مقدار مایعات برای بازیابی آب بدن کودک کافی نباشد، اما این مقدار کم می تواند بیش از یک فنجان (237 میلی لیتر) یک ساعت برسد. اگر کودک به خوبی به دهیدراسیون پاسخ دهد، می توانید به تدریج جرعه های با حجم و فاصله بیشتر به کودک دهد. حتی کودکانی که استفراغ میکنند معمولا می توانند با این روش رهیدراسیون را انجام دهند، زیرا جرعه های کوچک و مکرر در بین دفعات مختلف استفراغ جذب میشوند. یک نوزاد شیرخوار باید همچنان مورد مراقبت نگهدار کودک قرار گیرد، حتی در حین رهیدراسیون، مگر اینکه مکررا استفراغ کند. O RS را در بین غذا دادن به نوزاد قرار دهد.
از دادن آب آشامیدنی، نوشابه، زنجبیل آلو، چای، آب میوه، دسر ژلاتینی (ژله) یا آبگوشت به کودک خودداری کند. اینها ترکیب مناسب از شکر و نمک را ندارد و میتوانند اسهال را بدتر کند.دکودکان بزرگتر میتوانند از نوشیدنی های ورزشی استفاده کنند، اما برای کودکان و نوزادان مناسب ترین روش O RS است.
اقدامات لازم پرستار کودک زمان دهیدراسیون شدن بدن کودک
پرستار کودک علت را جستجو کنید، میتواند از یک رژیم غذایی معمول از جمله شیر مادر، شیر خشک یا شیر استفاده کند. به بعضی از کودکان دچار کم آبی وقتی که O RS داده میشود، بهبود نمییابند؛ به خصوص اگر اسهال انفجاری دارند (اغلب خروج مدفوع با فشار و بسیار بلند هستند) و یا اگر مکرر استفراغ میکنند.
هنگامی که به این دلیل یا دلایل دیگر کمبود مایع بدن کودک را نتوان جایگزین کرد، ممکن است مجبور شود کودک را برای دریافت مایعات داخل وریدی و سرم (IV) به بیمارستان منتقل کند. اگر مراقب را در خانه مورد درمان دهیدراسیون قرار میدهد و احساس میکند که بهبودی نداشته یا کمبود آب بدن بدتر شده است، با پزشک تماس بگیرد یا کودک را به نزدیکترین اورژانس ببرد.
سخن پایانی
