زگیل پوستی، زائدههای پوستی ناشی از عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است که میتواند در نقاط مختلف بدن ظاهر شود. این ضایعات پوستی میتوانند در اندازهها و شکلهای مختلفی ظاهر شده و اغلب بدون درد هستند، اما در برخی موارد میتوانند باعث ناراحتی و درد شوند. دقت داشته باشید که نه تنها بزرگسالان، بله کودکان نیز میتوانند به این بیماری مبتلا شوند. از این رو آگاهی از تمامی جوانب آن برای مراقبت از پوست کودک اهمیت شایانی دارد.
روشهای درمانی متعددی برای زگیل وجود دارند که هدف آنها حذف زگیلها و کاهش خطر انتقال آنها به دیگران است. پرستار در خانه میتواند به شما در درمان زگیل کمک کند. در این مقاله به بررسی ماهیت زگیل، انواع، علل، نحوه انتقال آن، روشهای درمان و راههای پیشگری از ابتلا به زگیل میپردازیم تا به افراد کمک شود بهترین روش درمانی را بر اساس نیازهای خود انتخاب کنند.
زگیل چیست؟
در این قسمت از مقاله به اینکه زگیل چیست میپردازیم. زگیل یک توده کوچک، برجسته و خوشخیم است که روی پوست یا غشاهای مخاطی ظاهر میشود. این تودهها به دلیل عفونت با ویروسهای گروه پاپیلوماویروس انسانی (HPV) ایجاد میشوند. این ویروسها از طریق تماس مستقیم با پوست آلوده، سطوح آلوده یا بهندرت از طریق وسایل مشترک منتقل میشوند.
زگیلها اغلب در نواحی مختلف بدن از جمله دستها، پاها، صورت و حتی نواحی تناسلی دیده میشوند. زگیلهای معمولی روی دستها و انگشتان ظاهر میشوند، در حالی که زگیلهای کفپایی در کف پا ایجاد میشوند و ممکن است دردناک باشند. انواع مختلفی از زگیلها وجود دارند که هرکدام ویژگیهای خاص خود را دارند. برای مثال، زگیلهای تناسلی در ناحیه تناسلی و مقعد ظاهر شده و از طریق تماس جنسی منتقل میشوند.
در حالی که زگیلهای معمولی و کفپایی بیشتر در نتیجه تماس روزمره ایجاد میشوند. زگیلها معمولاً بیخطر هستند و ممکن است خودبهخود از بین بروند، اما برخی از آنها میتوانند ناراحتکننده یا دردناک باشند. برای درمان زگیل روشهای مختلفی وجود دارد، از جمله استفاده از داروهای موضعی، لیزر و در برخی موارد جراحی و… که در ادامه به بررسی روشهای دیگر آن میپردازیم. انتخاب روش درمانی به نوع زگیل، محل آن و میزان تأثیر آن بر فرد بستگی دارد.
به نقل از وبسایت clevelandclinic:
زگیلها رشدهای خوشخیمی هستند که بر روی پوست یا مخاط بدن، بهویژه در دهان، ایجاد میشوند و ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) هستند. انواع مختلفی از زگیلها وجود دارد مانند زگیلهای کف پا، زگیلهای معمولی و زگیلهای تخت. درمانهای مختلفی از جمله محصولات بدون نسخه، کرایوتراپی و جراحی میتوانند به از بین بردن زگیلها کمک کنند. هرچند زگیلها معمولاً بیضرر هستند، اما در برخی موارد میتوانند دردناک و ناخوشایند باشند و نیاز به درمان پزشکی داشته باشند.
زگیل چگونه به وجود میآید؟
زگیل به دلیل عفونت با ویروسهای گروه پاپیلوماویروس انسانی (HPV) به وجود میآید. این ویروسها به لایه بالایی پوست یا غشای مخاطی وارد شده، باعث تکثیر غیرطبیعی سلولها شده و در نهایت به شکل زگیل ظاهر میشوند. انتقال ویروس HPV معمولاً از طریق تماس مستقیم با پوست آلوده یا لمس سطوحی که ویروس روی آنها قرار دارد، انجام میشود. علائم این بیماری ممکن است با بیماری های دیگر مانند پسوریازیس اشتباه گرفته شود.
برای مثال، استفاده از وسایل مشترک مانند حوله یا تیغ اصلاح موجب زگیل صورت میشود. راه رفتن با پای برهنه در مکانهای عمومی مانند استخرها و سالنهای ورزشی میتواند خطر انتقال ویروس را افزایش دهد. زگیلها بیشتر در نقاطی از بدن ظاهر میشوند که پوست دچار ترک، بریدگی، یا ساییدگی شده باشد؛ زیرا این نقاط برای ورود ویروس به پوست مساعدتر هستند.
سیستم ایمنی بدن نیز نقش مهمی در بروز زگیلها دارد؛ افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند کسانی که به دلیل بیماری یا مصرف داروهای خاص دچار نقص ایمنی هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به زگیلها قرار دارند. همچنین، عوامل دیگری مانند تعریق بیش از حد، پوشیدن کفشهای تنگ و مرطوب و تماس مکرر با مواد آلوده نیز میتوانند خطر ابتلا به زگیل را افزایش دهند.
انواع زگیل
زگیلها انواع مختلفی داشته که هرکدام ویژگیها و محلهای خاصی برای ظهور دارند. در زیر به مهمترین انواع زگیل اشاره میکنیم:
زگیلهای معمولی
این نوع زگیلها بیشتر روی انگشتان دست، اطراف ناخنها و پشت دستها ظاهر میشوند. آنها بهصورت برجستگیهای کوچک و سخت با سطحی خشن و رنگ متمایل به خاکستری یا قهوهای دیده میشوند. زگیلهای معمولی میتوانند به صورت تکی یا خوشهای ظاهر شوند.
زگیلهای کفپایی
این زگیلها در کف پا به وجود آمده و به دلیل فشار وزن بدن به سمت داخل پوست، بهصورت مسطح و دردناک میشوند. آنها معمولاً سطح خشن و سختی دارند و ممکن است نقاط سیاهی به دلیل رگهای خونی خشک شده در آنها دیده شود. زگیلهای کفپایی میتوانند راه رفتن را دردناک کنند.
زگیلهای مسطح
این نوع زگیل پوستی کوچک، صاف و معمولاً به رنگ پوست یا کمی تیرهتر است. آنها بیشتر روی صورت، گردن، دستها و پاها ظاهر میشوند و بهخصوص در کودکان و نوجوانان رایج هستند. زگیلهای مسطح ممکن است به صورت دستهجمعی و به تعداد زیاد رشد کنند.
زگیلهای تناسلی
این زگیلها در نواحی تناسلی و مقعد ظاهر شده و معمولاً از طریق تماس جنسی منتقل میشوند. آنها ممکن است کوچک، مسطح یا شبیه به گلکلم باشند و میتوانند باعث خارش، سوزش یا درد شوند. زگیلهای تناسلی به دلیل خطر انتقال و عوارض احتمالی مانند سرطان دهانه رحم نیاز به درمان جدی دارند.
زگیلهای رشتهای
این زگیلها نازک و بلند هستند و معمولاً در نواحی حساس مانند پلکها، لبها، گردن و زیر چانه رشد میکنند. آنها بیشتر در افراد مسن دیده میشوند و به دلیل ظاهر خاص خود بهراحتی قابل تشخیص هستند.
زگیلهای موزائیکی
این نوع زگیلها به صورت خوشهای و نزدیک به هم در کف پا یا دست ظاهر میشوند. آنها به نظر میرسد که به هم چسبیده بوده و ممکن است دردناک باشند.
نحوه انتقال زگیل
زگیل پوستی به دلیل عفونت با پاپیلوماویروس انسانی (HPV) به وجود میآید و میتواند از طریق چندین روش مختلف منتقل شود که پرستار بیمار باید از آنها اطلاع داشته باشد:
- تماس مستقیم با پوست آلوده: شایعترین روش انتقال زگیل، تماس مستقیم با پوست فرد مبتلا به زگیل است. این تماس میتواند از طریق لمس مستقیم زگیل، به خصوص در صورت وجود بریدگی یا زخم روی پوست، منجر به انتقال ویروس شود.
- تماس غیرمستقیم با سطوح آلوده: ویروس HPV میتواند در محیطهای مرطوب و گرم، مانند استخرها، سالنهای ورزشی و حمامهای عمومی، زنده بماند. بنابراین، راه رفتن با پای برهنه در این مکانها یا استفاده از وسایل مشترک مانند حوله، تیغ اصلاح یا کفش میتواند منجر به انتقال ویروس شود.
- انتقال از طریق تماس جنسی: زگیلهای تناسلی معمولاً از طریق تماس جنسی با فرد مبتلا منتقل میشوند. این شامل تماس جنسی واژینال، مقعدی، یا دهانی است. ویروس HPV میتواند از طریق پوست به پوست در نواحی تناسلی و اطراف آن منتقل شود.
- انتقال از یک قسمت بدن به قسمت دیگر: زگیل پوستی میتوانند از یک قسمت بدن به قسمت دیگر نیز منتقل شوند. برای مثال، فردی که زگیل در انگشتان خود دارد، ممکن است با خراشیدن یا تراشیدن آن، ویروس را به سایر قسمتهای بدن مانند صورت یا پا منتقل کند.
- سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند کسانی که تحت درمانهای سرکوبکننده سیستم ایمنی قرار دارند یا افراد مبتلا به HIV، بیشتر در معرض خطر ابتلا به زگیل و گسترش آن در بدن هستند.
برای کاهش خطر انتقال انواع زگیل، رعایت بهداشت فردی، اجتناب از لمس زگیلهای دیگران، استفاده از وسایل شخصی و پوشیدن کفش در مکانهای عمومی توصیه میشود. در مورد زگیلهای تناسلی، استفاده از روشهای محافظتی مانند کاندوم میتواند خطر انتقال را کاهش دهد، هرچند ممکن است به طور کامل از انتقال جلوگیری نکند؛ زیرا کاندوم تمام نواحی آلوده را نمیپوشاند.
روشهای درمان زگیل
زگیلها، برآمدگیهای کوچک و غیرسرطانی هستند که توسط ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد میشوند. برای درمان زگیل، روشهای مختلفی وجود دارد که بسته به نوع زگیل، مکان آن و شرایط فرد میتوان از آنها استفاده کرد. در ادامه به برخی از روشهای رایج درمان و از بین بردن زگیل اشاره میکنیم:
1_ درمانهای موضعی:
- محصولات حاوی سالیسیلیک اسید: این محصولات بهطور مستقیم روی زگیل اعمال میشوند و به تدریج لایههای زگیل را حل میکنند. بهتر است قبل از استفاده، زگیل را با آب گرم نرم کنید.
- محصولات حاوی اسید تریکلرواستیک: این اسیدها نیز برای سوزاندن زگیل به کار میروند، اما باید با احتیاط استفاده شوند.
2_ سرما درمانی (کرایوتراپی):
در این روش، زگیل با استفاده از نیتروژن مایع منجمد میشود. این روش میتواند دردناک باشد و معمولاً برای درمان زگیلهای بزرگتر و مقاومتر به کار میرود.
3_ لیزر درمانی:
لیزر میتواند زگیل را با استفاده از گرما تخریب کند. این روش معمولاً برای زگیلهای مقاوم به دیگر درمانها استفاده میشود و ممکن است به چندین جلسه نیاز داشته باشد.
4_ جراحی:
در مواردی که زگیلها بسیار بزرگ یا مقاوم به درمانهای دیگر هستند، ممکن است نیاز به برداشتن جراحی زگیل باشد. این روش میتواند شامل بریدن، خراشیدن یا سوزاندن زگیل باشد.
5_ ایمونوتراپی:
این روش، سیستم ایمنی بدن را تحریک کرده تا به ویروس عامل زگیل حمله کند. در این روش از داروهایی مانند ایمیکیمود بهصورت کرم استفاده میشود.
6_ الکتروسرجری و کورتاژ:
در این روش، زگیل با استفاده از جریان الکتریکی سوزانده میشود و سپس با استفاده از کورتاژ (وسیلهای قاشق مانند) برداشته میشود.
هر روش درمانی ممکن است عوارض یا درد خاص خود را داشته باشد و انتخاب بهترین روش بستگی به نوع زگیل، محل آن و وضعیت سلامتی فرد دارد. همچنین، ممکن است برخی زگیلها بدون نیاز به درمان خود به خود از بین بروند، به خصوص در کودکان. مشورت با پزشک متخصص پوست میتواند به انتخاب بهترین روش درمانی کمک کند.
7 – استفاده از چسب زگیل
چسب زگیل (Wart Patch) یک نوع چسب پزشکی است که برای درمان زگیلها استفاده میشود. این چسبها معمولاً حاوی مادهای به نام اسید سالیسیلیک هستند که به تدریج لایههای زگیل را حل کرده و باعث از بین رفتن آن میشود. برای استفاده از چسب زگیل، معمولاً باید آن را روی زگیل قرار داده و به مدت چند روز نگه داشت و سپس به تدریج لایههای مرده پوست را جدا کرد. استفاده منظم از چسب زگیل معمولاً در طول چند هفته به تدریج زگیل را از بین میبرد.
درمان خانگی زگیل
درمانهای خانگی زگیل پوستی اغلب به عنوان گزینههای اولیه برای زگیلهای کوچک و غیرپیچیده مورد استفاده قرار میگیرند. برخی از این روشها ممکن است مؤثر باشند، اما باید توجه داشت که نتایج ممکن است در هر فرد متفاوت بوده و برای برخی افراد به زمان بیشتری نیاز داشته باشد. در ادامه، برخی از روشهای رایج درمان خانگی زگیل را توضیح میدهیم:
1- استفاده از نوار چسب برای زگیل:
- یک تکه نوار چسب را به اندازه زگیل برش دهید و روی آن بگذارید.
- نوار را برای 6 روز بگذارید، سپس آن را بردارید و ناحیه را با آب گرم بشویید و به آرامی با یک سوهان ناخن یا سنگ پا لایهبرداری کنید.
- این روش را تکرار کنید تا زگیل از بین برود. برخی مطالعات نشان دادهاند که این روش ممکن است به تحریک سیستم ایمنی بدن کمک کند.
2- سیر و تاثیر آن در درمان زگیل:
- سیر خاصیت ضد ویروسی دارد. یک تکه کوچک از سیر تازه را خرد کرده و روی زگیل بگذارید، سپس با بانداژ ببندید.
- این کار را هر روز تکرار کنید تا زگیل ناپدید شود.
3- سرکه سیب و زگیل:
- یک پنبه را با سرکه سیب آغشته کنید و روی زگیل بگذارید، سپس با چسب زخم یا بانداژ ببندید.
- این کار را شبها انجام دهید و صبحها پنبه را بردارید. ممکن است زگیل پس از مدتی تیره شود و بیفتد.
4- روغن درخت چای برای زگیل:
- روغن درخت چای دارای خواص ضدویروسی و ضدالتهابی است.
- چند قطره از این روغن را روزانه روی زگیل بزنید.
- استفاده مداوم میتواند به کوچک شدن زگیل کمک کند.
5- آلوئهورا برای درمان زگیل:
- آلوئهورا به دلیل خواص ضدالتهابی و تسکیندهندهای که دارد، یکی از درمانهای خانگی محبوب برای انواع زگیلهاست.
- از برگهای تازه آلوئهورا، ژل را استخراج کنید. برگهای آلوئهورا را برش دهید و ژل شفاف درون آن را با قاشق خارج کنید.
- ناحیهای که زگیل در آن قرار دارد را با آب و صابون بشویید و بهخوبی خشک کنید.
- ژل آلوئهورا را بهطور مستقیم روی زگیل بمالید.
- برای بهبود اثرگذاری، میتوانید ناحیه را با بانداژ یا نوار چسب بپوشانید.
- این کار را روزانه چند بار تکرار کنید، بهویژه قبل از خواب تا ژل بتواند در طول شب عمل کند.
- ممکن است چند هفته طول بکشد تا تغییرات قابل توجهی مشاهده کنید.
6- پوست موز و درمان زگیل:
- قسمت داخلی پوست موز را روی زگیل بگذارید و با نوار یا چسب زخم ببندید.
- این کار را هر شب انجام دهید. آنزیمهای موجود در پوست موز ممکن است به حل شدن زگیل کمک کنند.
7- روغن کرچک برای ویروس HPV:
- این روغن به دلیل خواص ضدویروسی و ضدالتهابی که دارد، میتواند به درمان زگیل کمک کند.
- ناحیهای که زگیل در آن قرار دارد را با آب و صابون بشویید و بهخوبی خشک کنید.
- چند قطره روغن کرچک را روی زگیل بزنید. برای این کار میتوانید از پنبه یا گوشپاککن استفاده کنید.
- ناحیهای که روغن زدهاید را با بانداژ یا نوار چسب بپوشانید تا روغن در تماس با زگیل باقی بماند.
- این کار را روزانه چند بار تکرار کنید. معمولاً بهتر است این درمان را قبل از خواب انجام دهید و ناحیه را شبها بپوشانید.
- ممکن است چند هفته طول بکشد تا نتایج قابل توجهی مشاهده کنید. در برخی موارد، زگیل ممکن است پس از چند هفته یا ماههای استفاده مداوم از بین برود.
نکات مهم:
- این درمانها ممکن است در افراد مختلف نتایج متفاوتی داشته باشند و برخی افراد به این روشها پاسخ ندهند.
- اگر زگیلها دردناک هستند، تغییر میکنند یا در نواحی حساس مانند صورت یا نواحی تناسلی قرار دارند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
- از تلاش برای بریدن یا سوزاندن زگیلها در خانه بدون مشاوره پزشکی خودداری کنید، زیرا این کارها میتوانند منجر به عفونت پوستی یا زخم شوند. عوارض این مورد با عفونت پوستی کاندیدا ممکن است مشابه باشد.
- همیشه پیش از شروع هر نوع درمان خانگی، به ویژه اگر شرایط خاصی مانند دیابت یا نقص ایمنی دارید، با پزشک مشورت کنید.
راههای پیشگیری از ابتلا به زگیل
راههای پیشگیری از انواع زگیل که توسط ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد میشوند، میتوانند به کاهش خطر ابتلا به این عارضه کمک کنند. در ادامه به برخی از روشهای مؤثر برای پیشگیری از زگیلها اشاره میکنیم:
- حفظ بهداشت شخصی:
دستها و بدن را بهطور منظم بشویید: شستن دستها و بدن بهویژه پس از تماس با سطوح عمومی میتواند به کاهش خطر انتقال ویروس کمک کند.
از تماس مستقیم با زگیلهای دیگران خودداری کنید: ویروس HPV میتواند از طریق تماس مستقیم با زگیلهای دیگران منتقل شود.
- استفاده از محصولات شخصی
از استفاده مشترک از وسایل شخصی خودداری کنید؛ مانند حولهها، کفشها، و وسایل ورزش. این محصولات میتوانند به انتقال ویروس کمک کنند.
در مکانهای عمومی مانند استخرها یا باشگاههای ورزشی، از کفشهای شخصی و ضدعفونیکنندهها استفاده کنید.
- پوشیدن لباس مناسب:
پوشیدن لباسهای محافظ: استفاده از لباسهای مناسب در مکانهای عمومی مانند استخر و دوشهای عمومی میتواند کمککننده باشد.
- تقویت سیستم ایمنی:
تغذیه سالم و متعادل: مصرف غذاهای غنی از ویتامینها و مواد معدنی میتواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند.
خواب کافی و ورزش منظم: این عوامل نیز به حفظ سلامت عمومی و تقویت سیستم ایمنی کمک میکنند.
- واکسیناسیون:
واکسیناسیون علیه HPV: واکسنهای HPV میتوانند به پیشگیری از برخی انواع این ویروس که به زگیلهای تناسلی و سرطانهای مربوط به HPV مرتبط هستند، کمک کنند. این واکسنها بهویژه برای نوجوانان و جوانان توصیه میشوند.
- اجتناب از آسیبهای پوستی:
پرهیز از بریدگیها و زخمهای پوست: زخمها و بریدگیهای پوست میتوانند به ورودی برای ویروس HPV تبدیل شوند. حفظ پوست سالم و بدون آسیب به پیشگیری از ابتلا به زگیل کمک میکند.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی زگیل پوستی، علل ایجاد، انواع، راههای درمان و راه های پیشگیری از ابتلا به آن پرداختیم. گفته شد که زگیلها علیرغم اینکه به طور کلی غیرخطرناک و خوشخیم هستند، میتوانند باعث نگرانی و ناراحتی شوند. شناخت علل، انواع مختلف و روشهای درمان زگیل به ما کمک میکند تا با آرامش بیشتری با این مشکل مواجه شویم. از درمانهای خانگی ساده مانند؛ استفاده از سرکه سیب، پوست موز، جوش شیرین و…گرفته تا گزینههای پزشکی پیشرفته مانند؛ جراحی. راههای متعددی برای درمان زگیلها وجود دارد که بسته به نوع و موقعیت زگیلها میتوان از آنها بهره برد.
همچنین بیان شد که، پیشگیری از ابتلا به زگیلهای جدید، با رعایت بهداشت شخصی، استفاده از وسایل شخصی و تقویت سیستم ایمنی بدن، میتواند به طور مؤثری به کاهش خطر ابتلا کمک کند. واکسیناسیون علیه HPV نیز یکی از اقداماتی است که به ویژه برای پیشگیری از انواع خاص ویروس HPV و مشکلات جدیتری مانند زگیلهای تناسلی و برخی سرطانها توصیه میشود. زگیل میتواند از علائم هشدار دهنده سرطان در مردان نیز باشد.
با توجه به این نکات، میتوان به بهبود کیفیت زندگی و کاهش نگرانیهای مرتبط با زگیلها کمک کرد. در صورت بروز هرگونه مشکل پوستی، مشورت با پزشک متخصص میتواند بهترین راهکارها را برای درمان و مدیریت این مشکل ارائه دهد.
سوالات متدوال
1- آیا زگیل ها مسری هستند؟
بله، زگیل میتوانند مسری باشند. ویروس HPV میتواند از طریق تماس مستقیم با زگیلهای دیگران یا سطوح آلوده مانند کف حمام، استخر یا سالنهای ورزشی منتقل شود.
2- چه درمانهایی برای زگیل وجود دارد؟
درمانهای زگیل شامل استفاده از محصولات موضعی حاوی سالیسیلیک اسید، سرما درمانی، لیزر درمانی، جراحی و ایمونوتراپی است. همچنین درمانهای خانگی مانند استفاده از سرکه سیب یا روغن درخت چای نیز ممکن است مفید باشند.
3- چقدر طول میکشد تا زگیل درمان شوند؟
مدت زمان درمان زگیل میتواند متغیر باشد و به روش درمان و نوع زگیل بستگی دارد. برخی از زگیلها ممکن است به درمانهای خانگی پاسخ دهند و ظرف چند هفته از بین بروند، در حالی که زگیلهای مقاومتر ممکن است نیاز به درمانهای پزشکی و چندین جلسه درمان داشته باشند.
4- آیا زگیلها میتوانند دوباره برگردند؟
بله، زگیلها ممکن است پس از درمان به دلیل باقی ماندن ویروس HPV در پوست یا در صورت عدم درمان کامل دوباره بازگردند. رعایت دستورات درمانی و پیشگیریهای لازم میتواند به کاهش این خطر کمک کند.
5- چگونه میتوان از ابتلا به زگیل پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری از زگیلها، رعایت بهداشت شخصی، استفاده از محصولات شخصی و محافظتی در مکانهای عمومی، تقویت سیستم ایمنی بدن و واکسیناسیون علیه HPV میتواند مؤثر باشد.
6- نحوه استفاده از چسب زگیل چیست؟
برای استفاده از چسب زگیل ابتدا باید محل را به خوبی بشویید و سپس چسب را بچسبانید. بعد از گذشت 2 روز چسب را بکنید و محل را مجددا آب بکشید و پوست های مرده را جدا کنید.
7- چسب زگیل چند روز باید بمونه؟
هر چسب زگیل می بایست به مدت 2 روز بر روی پوست قرار بگیرد.
8- زگیل چیست و چگونه درمان میشود؟
زیگیل غده های گوشتی هستند که امکان بروز آن ها در هر جایی از بدن وجود دارد که بهترین درمان آن سوزاندن با لیزر و استفاده از چسب زگیل می باشد.