خونریزی مغزی؛ علائم، انواع و عکس خونریزی مغزی

خونریزی مغزی Cerebral hemorrhage یا خونریزی داخل جمجمه‌ای (ICH) یک وضعیت اضطراری جدی است که نیاز به درمان فوری دارد. این عارضه معمولاً به دلیل پارگی عروق مغزی ناشی از ضربه به سر، فشار خون بالا، آنوریسم و دیگر عوامل ایجاد می‌شود. در نتیجه خونریزی، خون به بافت‌های اطراف نفوذ کرده و باعث تورم (ادم) می‌شود.

خون جمع‌شده در هماتوم، خونرسانی به سلول‌های مغزی را مختل کرده و در نتیجه این سلول‌ها به دلیل کمبود اکسیژن و مواد غذایی می‌میرند. زمان طلایی برای جلوگیری از عوارض شدید معمولاً چند ساعت است؛ بنابراین، مراجعه به پزشک در اسرع وقت می‌تواند جان بیمار را نجات دهد و از آسیب‌های بیشتر جلوگیری کند. اگر درمان به تأخیر بیفتد، عوارض ناشی از مرگ سلول‌ها می‌تواند تهدیدی جدی برای زندگی بیمار باشد.

نابراین، اقدامات درمانی فوری در صورت بروز خونریزی حیاتی است. همچنین مراقبت‌های پس از درمان بسیار مهم هستند. در مراقبت از بیمار کمک گرفتن از افراد متخصص مانند پرستار بیمار در این زمینه می‌تواند باعث بهبودی هرچه سریع‌تر و از بین رفتن عوارض پس از خونریزی مغز شود.

خونریزی مغزی چیست؟

خونریزی مغزی به مسدود شدن شریان‌های مغز و خروج خون به فضای اطراف مغز اشاره دارد. مغز از رگ‌های خونی متعددی تشکیل شده که آسیب به بافت مغز می‌تواند منجر به تورم یا پارگی این رگ‌ها شود و در نتیجه خونریزی ایجاد کند. شدت بالای خونریزی خطر کاهش اکسیژن را افزایش می‌دهد و ممکن است فرد دچار ادم مغزی شود که این وضعیت گاهی به نام سکته مغزی نیز شناخته می‌شود.

در این شرایط، تجمع خون منجر به تشکیل هماتوم یا لخته خون می‌شود که فشار زیادی بر بافت مغز وارد کرده و جریان خون را مختل می‌کند. این اختلال در جریان خون می‌تواند منجر به مرگ سلول‌های مغزی شود. خونریزی مغزی یکی از علل اصلی ۳۰ درصد از سکته‌های مغزی است و هرگونه فشار طبیعی یا غیرطبیعی بر روی شریان‌ها می‌تواند ریسک این عارضه را افزایش دهد. همچنین، افزایش فشار داخل جمجمه نیز یکی دیگر از عوامل تهدیدکننده سلامت مغز محسوب می‌شود.

به نقل از وبسایت رسمی و جهانی my.clevelandclinic.org :

خونریزی مغزی (خونریزی داخل جمجمه ای) نوعی سکته مغزی است که باعث خونریزی در سر شما می شود. از آنجایی که مغز شما نمی تواند اکسیژن را ذخیره کند، برای تامین اکسیژن و مواد مغذی خود به یک سری رگ های خونی متکی است. هنگامی که خونریزی مغزی رخ می دهد، یک رگ خونی نشت می کند یا می ترکد. خون در جمجمه و مغز شما جمع می شود یا جمع می شود. این باعث فشار بر روی مغز شما می شود که از رسیدن اکسیژن و مواد مغذی به بافت ها و سلول های مغز شما جلوگیری می کند.

خونریزی مغزی پس از زمین خوردن یا آسیب های تروماتیک شایع است. آنها همچنین در افراد مبتلا به فشار خون بالا کنترل نشده رایج هستند. خونریزی مغزی یک اورژانس پزشکی تهدید کننده زندگی است. تنها سه تا چهار دقیقه طول می‌کشد تا سلول‌های مغز شما اکسیژن کافی دریافت نکنند. درمان خونریزی مغزی به سرعت منجر به بهترین نتیجه می شود.

انواع خونریزی مغزی

انواع خونریزی مغزی بر اساس محل و نوع آسیب مشخص می‌شوند. در ادامه به بررسی انواع خونریزی در مغز و توضیحات مرتبط با هرکدام می‌پردازیم:

• خونریزی اپی دورال مغزی

خونریزی اپی دورال یکی از خطرناک‌ترین انواع این خونریزی است که به دلیل ضربه به سر و پارگی سرخرگ مننژی ایجاد می‌شود. در صورت مراجعه به‌موقع به بیمارستان، بیمار می‌تواند بهبودی کامل یابد؛ در غیر این صورت، خطر مرگ مغزی وجود دارد. این نوع خونریزی مغزی بدون محدودیت سنی رخ می‌دهد و معمولاً پس از ضربه به سر، بیمار دچار بیهوشی می‌شود و سپس به تدریج هوشیاری او همراه با خواب آلودگی و سردرد کاهش می‌یابد. اختلالات حافظه و بیهوشی مجدد ممکن است پس از مدتی به کما منجر شود. تشخیص و درمان سریع این وضعیت برای جلوگیری از عوارض جدی و حفظ سلامت مغز بسیار حیاتی است.

• خونریزی مغزی ساب دورال

خونریزی ساب دورال به دلیل ضربه به سر و تجمع لخته خون زیر سخت شامه ایجاد می‌شود و روند آن معمولاً کندتر از خونریزی اپی دورال است. از علائم این نوع خونریزی می‌توان به سردردهای شدید که ۳ تا ۵ روز پس از آسیب بروز می‌کنند، همراه با خواب آلودگی و حالت تهوع اشاره کرد.

• خونریزی ساب آراکنوئید مغزی

خونریزی ساب آراکنوئید در فضای زیر عنکبوتی مغز اتفاق می‌افتد و نشانه اصلی آن سردردهای ناگهانی و شدید است که ممکن است با اختلالات هوشیاری همراه باشد. این نوع خونریزی غالباً ناشی از پارگی آنوریسم یا ناهنجاری‌های شریانی مادرزادی است و در بیمارانی که دچار بیماری‌های چند کیستی کلیه هستند، احتمال بروز آن افزایش می‌یابد. تشخیص به ‌موقع و مدیریت این نوع خونریزی برای جلوگیری از عوارض جدی مثل سکته مغزی در سالمندان بسیار مهم است.

• خونریزی داخل مغزی

خونریزی داخل مغزی به خونریزی‌ اطلاق می‌شود که در بافت‌های مغزی اتفاق می‌افتد و معمولاً ناشی از فشار وارد شده بر اطراف مغز است. این نوع خونریزی با علائمی نظیر سردرد، کاهش سطح هوشیاری و فلج عصبی در برخی اندام‌ها نمایان می‌شود. عوامل ایجاد کننده خونریزی داخل مغزی شامل ضربه به سر، ناهنجاری‌های عروقی، مصرف بیش از حد مواد مخدر مانند آمفتامین و کوکائین، التهاب رگ‌ها، مصرف داروهای ضد انعقاد خون و فشار خون بالا هستند.

علت خونریزی مغزی

خونریزی مغز زمانی رخ می‌دهد که خون از عروق مغزی داخل جمجمه نشت کند یا به سرعت خارج شود. علل این وضعیت شامل موارد زیر است:

1. اصابت ضربه به سر
   هر نوع ضربه به سر کودک می‌تواند منجر به خونریزی شود.
2. فشار خون بالا
   این عامل به عنوان یکی از مهم‌ترین دلایل خونریزی‌های مغزی شناخته می‌شود و بیش از نیمی از موارد را شامل می‌شود.
3. سکته‌ی مغزی خونریزی‌دهنده
4. اختلالات در انعقاد خون
   مشکلات مربوط به انعقاد می‌توانند خطر خونریزی را افزایش دهند.
5. درمان‌های ضد انعقاد خون
   داروهایی مانند کومادین و وارفارین می‌توانند ریسک خونریزی را بالا ببرند.
6. التهاب رگ‌های مغز
7. مصرف مواد مخدر
   مصرف موادی مانند آمفتامین می‌تواند خطر ابتلا به خونریزی مغزی را افزایش دهد.

یکی از اقدامات موثر در جلوگیری از خونریزی در مغز، پیروی از یک سبک زندگی سالم است. یک سبک زندگی سالم شامل تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم و وضعیت روانی مطلوب می‌تواند به طور چشمگیری سلامت بدن را تقویت کند و افراد را کمتر در معرض بیماری‌ها قرار دهد. رعایت نکات ایمنی، به ویژه در فعالیت‌هایی مانند رانندگی و ورزش، نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

بسیاری از موارد خونریزی مغزی به دلیل عدم استفاده از کلاه ایمنی در هنگام موتورسواری یا دوچرخه‌سواری به وقوع می‌پیوندد. ورزشکارانی که در معرض آسیب‌های سر و گردن قرار دارند باید حتماً نکات ایمنی را رعایت کنند. کنترل بیماری‌هایی مانند فشار خون، عدم استعمال سیگار و مدیریت قند و کلسترول نیز از جمله اقداماتی است که می‌تواند به پیشگیری از خونریزی کمک کند.

علائم خونریزی مغزی

خونریزی مغز می‌تواند علائم متنوعی را بسته به محل وقوع آن ایجاد کند. سردرد شدید و ناگهانی یکی از بارزترین نشانه‌هاست، اما تنها دلیل خونریزی نیست. به عنوان مثال، اگر خونریزی در ناحیه‌ای از مغز باشد که مسئولیت بینایی را بر عهده دارد، مشکلات بینایی ممکن است بروز کند.

اختلال عدم تعادل در سالمندان، ضعف یا بی‌حسی در اندام‌ها و حتی تشنج‌های ناگهانی از دیگر علائم خونریزی مغزی هستند. همچنین، خونریزی در قسمت چپ مغز که مسئول تکلم است، می‌تواند منجر به مشکلات گفتاری شود.  برخی علائم ممکن است به سرعت ظاهر شوند، در حالی که دیگر علائم به تدریج پیشرفت می‌کنند. در صورت بروز هر یک از این علائم، به ویژه سردرد شدید ناگهانی، ضعف و بی‌حسی، تهوع، یا کاهش هوشیاری، باید فوراً به اورژانس مراجعه شود، زیرا این وضعیت ممکن است تهدیدی جدی برای زندگی باشد.

به یاد داشته باشید که به‌طور کلی، هر علامت و نشانه‌ای باید در تشخیص بیماری‌ها مورد توجه قرار گیرد. اختلالات و بیماری‌های مغزی از موارد بسیار حائز اهمیت هستند که نیاز به تشخیص به موقع دارند. به همین دلیل، در صورت مشاهده سردردهای ناگهانی و شدید، حالت تهوع، اختلال در حافظه یا گفتار و تشنج در کودکان، فوراً به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. در بسیاری از موارد، نادیده گرفتن علائم منجر به افزایش وسعت خونریزی مغزی و بروز آسیب‌های غیرقابل جبران برای فرد شده است.

درمان خونریزی مغزی

بیماران مبتلا به خونریزی مغزی باید تحت نظارت دقیق قرار گیرند. تثبیت فشار خون و تنفس از اولین اقدامات درمانی است. در مواردی ممکن است نیاز به دستگاه تنفس مصنوعی برای تأمین اکسیژن کافی به مغز و اندام‌های دیگر باشد. استفاده از سرم برای تأمین مایعات و دارو، به‌ ویژه در بیماران بیهوش، نیز ضروری است. همچنین، نظارت بر ضربان قلب، سطح اکسیژن خون و فشار داخل جمجمه اهمیت دارد.

پس از تثبیت وضعیت بیمار، پزشک مغز و اعصاب روش درمان خونریزی را تعیین می‌کند. این فرایند باید به سرعت انجام شود و تصمیم به جراحی بسته به اندازه و محل خونریزی است. لازم به ذکر است که همه بیماران نیاز به جراحی ندارند. اگر نیاز به جراحی باشد، درمان خونریزی‌های مغزی بسته به نوع و محل خونریزی، نیاز به جراحی‌های مختلفی دارد:

• کرانیوتومی خونریزی مغزی: برای خونریزی‌های ناشی از تصادف یا سقوط که بین استخوان جمجمه و پرده مغز اتفاق می‌افتد، جراحی کرانیوتومی انجام می‌شود تا خونریزی مهار و خون تخلیه شود.
• آنژیوگرافی: در خونریزی‌های بین نرم شام و لایه آرکنوئید که ناشی از پارگی عروق و آنوریسم است، با استفاده از آنژیوگرافی محل خونریزی شناسایی و با کلیپس‌های فلزی گردن آنوریسم بسته می‌شود.
• روش آندوواسکولار (Endovascular): این روش بدون نیاز به شکافتن جمجمه انجام می‌شود. با قرار دادن کاتتر در شریان مغز، خونریزی کنترل می‌شود.
• تخلیه خون در خونریزی‌های داخل بطنی: این خونریزی‌ها معمولاً خودبه‌خود ایجاد می‌شوند و می‌توانند منجر به هیدرو سفالی شوند. با استفاده از کاتتر، خون و مایعات اضافی تخلیه می‌شوند.
• کرانیوتومی در خونریزی زیر پرده سخت مغز: در این مورد، به‌دلیل وسعت زیاد خونریزی، لازم است جراحی کرانیوتومی انجام و پرده مغز نیز باز شود.
• جراحی در خونریزی‌های داخل پارانشیم مغز: اگر بیمار در حالت کما و با کاهش سطح هوشیاری باشد، نیاز به جراحی است.

روند جراحی ممکن است بیش از ۱۲ ساعت طول بکشد و بیمار باید در تمام این مدت بیهوش باشد. مدت زمان به هوش آمدن پس از عمل معمولاً بین ۴۵ دقیقه تا یک ساعت است که بیمار در اتاق ریکاوری تحت مراقبت قرار می‌گیرد. بسیاری از افرادی که به خونریزی مغزی دچار می‌شوند، جان سالم به در می‌برند، اما شدت و محل خونریزی می‌تواند تأثیر زیادی بر نرخ بقا داشته باشد.

اگر بیمار بتواند از بروز اولیه خونریزی جان سالم به در ببرد، دوره نقاهت معمولاً چند ماه طول می‌کشد. در این مدت، توان‌بخشی شامل درمان‌های جسمی، شغلی و گفتاری می‌تواند به بیمار کمک کند تا به توانایی‌های طبیعی خود بازگردد. با این حال، برخی از افراد ممکن است دچار مشکلاتی مانند ضعف دائمی، لرزش، سردرد یا اختلال حافظه شوند.

اقدامات حیاتی هنگام بروز خونریزی مغزی

در صورت مشاهده علائم خونریزی مغزی، مهم است که با حفظ آرامش و خونسردی، اقدامات زیر را انجام دهید:

1. حرکت به پهلو هنگام خونریزی مغزی
   فرد را به آرامی به پهلو بچرخانید تا ترشحات دهانی خارج شوند و خطر خفگی کاهش یابد.
2. پاکسازی محیط
   تمام وسایل اطراف فرد را که ممکن است باعث آسیب شوند، دور کنید.
3. اجتناب از فشار هنگام خونریزی مغزی
   از وارد کردن فشار به جمجمه پرهیز کنید و در صورت تشنج، از حرکت دادن اندام‌ها به زور خودداری کنید.
4. عدم مصرف خوراکی و دارو
   به هیچ وجه به بیمار آب، غذا یا دارو ندهید.

در این مقاله از سفیر آرامش گفتیم که خونریزی مغزی، یک وضعیت اضطراری و خطرناک است که به خون‌ریزی حاد در داخل جمجمه یا بافت مغزی اطلاق می‌شود. این عارضه معمولا ناشی از عواملی نظیر ضربه به سر، فشار خون بالا، یا آنوریسم است. انواع خونریزی‌های مغزی شامل خونریزی اپی دورال، ساب دورال، ساب آراکنوئید و داخل مغزی هستند که هرکدام نیاز به درمان‌های خاص دارند. علائم این عارضه می‌تواند شامل سردرد شدید، ضعف در اندام‌ها، اختلالات گفتاری و کاهش هوشیاری باشد. در صورت بروز علائم، باید فوراً به مراکز درمانی مراجعه کرد.

درمان خونریزی مغزی ممکن است شامل جراحی باشد که به نوع خونریزی و شدت آسیب بستگی دارد. پس از تثبیت وضعیت بیمار، پزشکان اقدامات لازم را انجام می‌دهند تا خونریزی کنترل شود. اگرچه بسیاری از بیماران زنده می‌مانند، اما ممکن است دوره نقاهت طولانی و نیاز به توان‌بخشی داشته باشند. برخی بیماران ممکن است با عوارضی مانند ضعف یا اختلال حافظه مواجه شوند. بنابراین، شناسایی و درمان سریع خونریزی مغزی از اهمیت بالایی برخوردار است.

سوالات متداول

خونریزی مغزی به چه معناست؟

خونریزی مغز به خونریزی حاد در داخل جمجمه یا بافت مغزی اطلاق می‌شود که می‌تواند ناشی از ضربه، فشار خون بالا یا بیماری‌های عروقی باشد.

چه علائمی نشان‌دهنده خونریزی مغز هستند؟

علائم شامل سردرد شدید ناگهانی، تهوع، استفراغ، ضعف یا بی‌حسی در اندام‌ها، مشکلات گفتاری و کاهش هوشیاری هستند.

چگونه می‌توان از خونریزی مغزی جلوگیری کرد؟

رعایت نکات ایمنی در ورزش و رانندگی، کنترل فشار خون، عدم استعمال سیگار و حفظ سبک زندگی سالم می‌تواند به پیشگیری از خونریزی مغز کمک کند.

در صورت بروز علائم خونریزی مغزی چه باید کرد؟

باید بلافاصله با اورژانس تماس گرفته و بیمار را به مراکز درمانی منتقل کرد. حفظ آرامش و دور نگه‌داشتن بیمار از خطرات اضافی نیز مهم است.

عوارض محتمل پس از خونریزی مغز چیست؟

برخی بیماران ممکن است با مشکلاتی مانند ضعف عضلانی، اختلال در حافظه، سردرد مداوم یا رعشه مواجه شوند. توانبخشی می‌تواند به بهبود این علائم کمک کند.