سندرم حاد تنفسی یا سارس (SARS) یک بیماری عفونی است که ابتدا در ایالت گوانگدونگ چین شایع شد و منجر به یک همهگیری جهانی گردید. این بیماری به سرعت از طریق مسافران به سایر نقاط جهان سرایت کرد. در آغاز، عامل بیماری ناشناخته بود، اما به دلیل گسترش سریع آن، یک عامل عفونی محتمل با قابلیت انتقال بالا شناسایی شد.
با تلاشهای تیمهای مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC) و سازمان بهداشت جهانی (WHO)، ویروسی از خانواده کروناویروسها که ویژگیهای ژنتیکی متفاوتی از سایر کروناویروسها داشت، از نمونههای بیماران مبتلا جداسازی شد. این ویروس جدید در عرض چند هفته تقریباً تمام کشورها را تحت تأثیر قرار داد و در ماههای مارس و آوریل 2003 به اوج شیوع خود رسید. از آنجایی که این بیماری بسیار خطرناک و جدی است، بالا بردن آگاهی درباره آن و کمک گرفتن از پرستار بیمار در مسیر درمان اهمیت زیادی دارد.
ویروس سارس چیست؟
این بیماری یک بیماری عفونی حاد تنفسی است که به عنوان پنومونی آتیپیک نیز شناخته میشود. این بیماری از نوامبر 2002 در چین آغاز شد و به سرعت به اکثر نقاط جهان گسترش یافت. تا ماه می 2003، حدود 8046 نفر به این بیماری مبتلا شدند که از این تعداد، 6825 نفر جان خود را از دست دادند.
عامل اصلی سارس بیماری کروناویروس است. این بیماری معمولاً با تب 38 درجه سانتیگراد و علائم تنفسی نظیر سرفههای خشک، تنگی نفس و نارسایی تنفسی خود را نشان میدهد. در برخی از مبتلایان، شدت علائم به حدی بوده است که نیاز به بستری در بخشهای مراقبتهای ویژه پیدا کردهاند. دوره کمون بیماری معمولاً بین 2 تا 7 روز است و نحوه انتقال آن عمدتا از طریق تماس نزدیک و مستقیم با ترشحات تنفسی بیماران انجام میشود.
افراد در معرض خطر شامل افراد مسن، افرادی که در نزدیکی بیماران زندگی میکنند و همچنین کادر بهداشتی که مسئولیت مراقبت و درمان این بیماران را بر عهده دارند، هستند. محققین بر این باورند که با وجود رکود موقت بیماری، احتمال شیوع مجدد سارس با ورود فصل سرما وجود دارد که میتواند منجر به اپیدمی وسیعتری در جهان شود. بنابراین، افزایش آگاهی جامعه، به ویژه کادر بهداشتی، از جمله پرستار در منزل، میتواند در پیشگیری از چنین اپیدمی بسیار مؤثر باشد.
نحوه انتقال ویروس سارس
انتقال بیماری از فردی به فرد دیگر غالبا از طریق قطرات تنفسی و ترشحات بدن بیماران صورت میگیرد. این انتقال بیشتر در افرادی که در بیمارستانها یا در خانه به طور نزدیک با بیماران در تماس هستند، مشاهده میشود. بنابراین، اگر فردی از بیمار مراقبت کند، در کنار او زندگی کند یا به طور مستقیم با ترشحات تنفسی، مایعات بدن یا مدفوع بیماران در تماس باشد، احتمال انتقال بیماری سارس افزایش مییابد.
این نکته اهمیت رعایت اقدامات بهداشتی را در محیطهای درمانی و خانگی بیشتر میکند تا از شیوع بیماری جلوگیری شود. رعایت فاصله اجتماعی، استفاده از ماسک و بهداشت فردی میتواند نقش مهمی در کاهش خطر انتقال داشته باشد.
علائم سارس
علائم اصلی بیماری شامل تب بالای 38 درجه سانتیگراد، سرفه خشک، گلودرد و مشکلات تنفسی است که ممکن است به شکل تنگی نفس و اختلالات تنفسی خود را نشان دهد. این علائم میتوانند به همراه شواهد رادیوگرافیک پنومونی دیده شوند که نشاندهنده وجود عفونت در ریهها است.
علاوه بر علائم اصلی، بیماران مبتلا به سارس ممکن است با مجموعهای از علائم دیگر نیز مواجه شوند. از جمله این علائم میتوان به سردرد که میتواند ناشی از تب در کودکان یا التهاب باشد و درد در مفاصل و عضلات اشاره کرد که معمولاً به احساس عمومی بیماری و ضعف میافزاید. بیاشتهایی نیز یکی دیگر از علائم شایع است که ممکن است به دلیل احساس ناخوشی یا نداشتن انرژی کافی بروز کند.
در برخی موارد، اختلال در هوشیاری نیز مشاهده میشود که میتواند به علت عفونت یا تب شدید باشد. همچنین، راشهای پوستی ممکن است در برخی بیماران ظاهر شوند که نشاندهنده واکنشهای ایمنی بدن به عفونت است. در نهایت، اسهال نیز به عنوان یکی دیگر از علائم ممکن است به وجود آید که میتواند ناشی از عفونتهای ویروسی یا تغییرات در متابولیسم باشد. لازم به ذکر است که این علائم میتوانند به شدت متفاوت باشند و در هر فرد با توجه به وضعیت سلامت عمومی و شدت بیماری متفاوت بروز کنند.
به نقل از وبسایت www.mayoclinic.org :
سارس معمولاً با علائم و نشانههای آنفولانزا مانند تب، لرز، دردهای عضلانی، سردرد و گاهی اسهال شروع میشود. پس از حدود یک هفته، علائم و نشانهها عبارتند از:
- تب 100.5 فارنهایت (38 درجه سانتیگراد) یا بالاتر
- سرفه خشک
- تنگی نفس
عوامل خطر ساز ابتلا به سارس
یکی از عوامل خطر ساز ابتلا به سارس مسافرتهای غیرضروری است. به همین دلیل برای پیشگیری از ابتلا و شیوع بیماری، عدم مسافرت به مناطق پرخطر به شدت توصیه میشود. در صورت تماس با فرد آلوده، کنترل مرتب دمای بدن به مدت 10 روز ضروری است و در صورت بروز تب بالای 38 درجه و علائم دیگر، مراجعه فوری به مراکز بهداشتی باید انجام شود.
با توجه به آمار بالای آلودگی در کادر بهداشت و درمان که در تماس با بیماران قرار دارند، افزایش آگاهی و توجه جدی پزشکان و کادر بهداشتی درمانی به نکات مراقبتی و پیشگیری بسیار مهم است. این اقدامات میتواند به کاهش خطر شیوع بیماری و حفاظت از سلامت عمومی کمک کند.
راه های تشخیص عفونت سارس
آزمایش تشخیصی برای SARS-CoV-2 معمولا در آزمایشگاههای بهداشت عمومی انجام میشود. تاخیر در فرآیند آزمایش ممکن است به دلیل عدم نظارت اداری کافی در سطح ملی یا منطقهای، زمان طولانی برای حمل نمونهها و حجم بالای آزمایشها در برخی مناطق باشد.
علاوه بر تستهای موجود تشخیص سارس که تحت تأیید نظارتی قرار گرفتهاند، به آزمایشهای پیشرفته در بیمارستانهای منطقهای و آزمایشگاههای تجاری نیز نیاز است. چندین نوع آزمایش توسط مقامات بهداشت عمومی تأیید شده که شامل تستهای رونویسی معکوس PCR (RT-PCR) میشود. این تستها از پرایمرها و پروبهای طراحی شده برای شناسایی انواع اهداف در ژنوم SARS-CoV-2 استفاده میکنند. اگرچه این تستها طراحی و تأیید شدهاند، اطلاعات در مورد عملکرد آنها در سطح گسترده بسیار محدود است و حساسیت و اختصاصی بودن این آزمایشها به طور کامل مشخص نشده است. برخی از این تستها ممکن است قادر به شناسایی کروناویروسهای مرتبط دیگر، مانند SARS-CoV، نیز باشند.
تستهای سرولوژی نیز در حال پیشرفت هستند. علاوه بر این، توصیه میشود که سرم از بیماران آلوده که بهبود یافتهاند، جمعآوری و به برخی آزمایشگاههای بهداشت عمومی ارسال شود. این اقدام میتواند به شناخت بهتر از وضعیت ایمنی در جامعه و ارزیابی شیوع بیماری کمک کند. CDC و WHO توصیههایی برای ایمنی آزمایشگاهها هنگام آزمایش نمونههای بیماران مظنون به سارس ارائه کردهاند. این دستورالعملها شامل انجام آزمایش در یک کابینت ایمنی زیستی است تا از تولید قطرات یا ذرات معلق در هوا جلوگیری شود.
تشخیص سریع عفونت SARS-CoV-2 برای کنترل بیماری بسیار حیاتی است و به معیارهای متعددی از جمله سابقه بیماری، علائم بالینی، سرولوژی، تشخیص مولکولی و تصویربرداری توموگرافی کامپیوتری بستگی دارد. در تاریخ 2 مارس 2020، WHO راهنماییهایی را برای تست و بررسی موارد مشکوک انسانی منتشر کرد که شامل اقدامات احتیاطی برای جمعآوری، بستهبندی و حمل نمونههای اسید نوکلئیک برای شناسایی ژنهای ویروسی S، N، E و RdRp بود.
نمونههایی مانند سوابهای دهانی، مایع لاواژ برونکوآلوئولار، خون و سواب مقعد بهترین گزینهها برای تشخیص ویروس به شمار میروند. تشخیص مناسب به عوامل مختلفی بستگی دارد که شامل تاریخچه اپیدمیولوژیک، تشخیص آزمایشگاهی، تشخیص ویروس، تشخیص سرولوژیک و مولکولی و تشخیص رادیولوژی است.
روش درمان سارس
برای درمان بیماران مبتلا به SARS، اقدامات متعددی از جمله موارد زیر باید انجام شود:
- ایزولاسیون برای درمان عفونت سارس
بیمار باید از نظر تنفسی و سایر ترشحات ایزوله شود. معاینه باید با استفاده از ماسک، عینک، پوشش سر و دستکش انجام شود. دستها باید قبل و بعد از تماس با بیمار شسته شوند. بیمار باید در اتاقی با فشار منفی نگهداری شود و پنجرهها برای تهویه باز باشند، البته نباید به محلهای عمومی باز شوند. - ایزولاسیون در منزل
به مدت 10 روز ادامه یابد. - ویزیت روزانه برای بهبود ویروس سارس
یکی از اعضای تیم مراقبت باید به صورت حضوری یا تلفنی به بیمار مراجعه کند. - کنترل روزانه تب
تب به عنوان شایعترین علامت سارس در ابتدا باید کنترل شود. - گرفتن نمونهها برای مداوای sars
نمونههای خلط، خون و ادرار برای بررسی سایر علل معمول پنومونی، به ویژه انواع آتیپیکال، باید جمعآوری شوند. - آزمایشهای تشخیصی
شامل شمارش گلبولهای سفید با افتراق، شمارش پلاکت، تستهای کبدی و کلیوی، الکترولیتها و CRP. - تجویز آنتیبیوتیک
برای درمان پنومونی اکتسابی آتیپیکال. - استفاده از نبولایزر
به همراه برونکوديلاتور، فیزیوتراپی سینه و برونکوسکوپی برای بهبود وضعیت تنفسی بیمار و تقویت ریه.
در ژانویه 2020، WHO دستورالعملهایی برای مدیریت بالینی عفونت SARS-CoV-2 صادر کرد. این راهنما شامل آغاز درمانهای اضطراری، اجرای فوری راهکارهای پیشگیری و کنترل، ارائه درمان حمایتی زودهنگام و پیشگیری از عوارض ناشی از عفونت SARS-CoV-2 بود. تا کنون، هیچ داروی ضد ویروسی خاصی برای درمان عفونت SARS-CoV-2 تأیید نشده است، بنابراین اقدامات پیشگیرانه و غیرفعال کردن ویروس برای متوقف کردن و کنترل شیوع بیماری ضروری است.
کروناویروسهای انسانی با استفاده از محلولهایی مانند پراکسید هیدروژن 0.5 درصد، اتانول 62-71 درصد، هیپوکلریت سدیم 0.1 درصد، فرمالدئید 0.7-1 درصد، گلوتارآلدئید 2 درصد و ید پوویدون 0.23 درصد در مدت یک دقیقه غیرفعال میشوند. سایر ضدعفونیکنندهها، مانند دیگلوکونات کلرهگزیدین 0.02 درصد، اُرتوفتالآلدئید 0.55 درصد یا کلرید بنزالکونیوم 0.05-0.2 درصد، کمتر مؤثر هستند.
با توجه به فوریت تقاضای بالینی، تعدادی از داروها شامل کلروکینفسفات، فاویپیراویر، اینترفرون گاما، آربیدول، اسلتامیویر، متیلپردنیزولون، لوپیناویر/ریتوناویر و داروناویر/کوبیسیستات برای کارآزماییهای بالینی علیه عفونت SARS-CoV-2 تأیید شدهاند.
عوارض ویروس و عفونت سارس
در مطالعاتی، سرکوب سیستم ایمنی ناشی از استروئیدهای سیستمیک و احتمالاً راپامایسین برای درمان عفونت با افزایش عوارض جانبی، مرگومیر و تکثیر ویروس در طولانیمدت مرتبط بوده است. برای کاهش عوارض جانبی سیستمیک، برخی محققان پیشنهاد کردهاند که راپامایسین به صورت استنشاقی مصرف شود. با این حال، شواهدی مبنی بر سمیت ریه ناشی از مصرف استنشاقی راپامایسین وجود دارد که مصرف آن را تحت تأثیر قرار میدهد و ممکن است خطرات جدی برای بیماران به همراه داشته باشد. همچنین، دیگر عوارض ابتلا به سارس میتواند شامل موارد زیر باشد:
- نارسایی تنفسی
- پنومونی
- عوارض قلبی
- اختلالات کلیوی
- عوارض گوارشی
- استرس و اضطراب
- خستگی مزمن
در این مقاله از سفیر آرامش اشاره کردیم که سندرم حاد تنفسی یا سارس یک بیماری عفونی جدی است که توسط کروناویروس ایجاد میشود و برای اولین بار در نوامبر 2002 در چین شناسایی شد. این بیماری با علائمی نظیر تب بالا، سرفه خشک، تنگی نفس و پنومونی مشخص میشود و میتواند به سرعت به سایر نقاط جهان گسترش یابد. پیشگیری از شیوع آن شامل عدم مسافرت به مناطق پرخطر و کنترل دمای بدن در صورت تماس با افراد آلوده است.
متاسفانه درمان خاصی برای عفونت و بیماری سارس وجود ندارد و اقداماتی نظیر ایزولاسیون بیماران و استفاده از داروهای مختلف از جمله استروئیدها و راپامایسین برای مدیریت عوارض به کار میروند. به علاوه، توجه به ایمنی در آزمایشگاهها و استفاده از ضدعفونیکنندههای مؤثر برای غیرفعال کردن ویروس از اهمیت بالایی برخوردار است. به طور کلی، آگاهی از علائم و عوارض این بیماری و رعایت اقدامات پیشگیرانه میتواند به کنترل شیوع و حفظ سلامت عمومی کمک کند.
سوالات متداول
سندروم سارس چیست؟
این بیماری یک بیماری عفونی تنفسی است که علائمی نظیر تب بالای 38 درجه، سرفه خشک، تنگی نفس و نارسایی تنفسی را به همراه دارد. دیگر علائم ممکن شامل سردرد، درد مفاصل و ماهیچهها، بیاشتهایی و اسهال است.
چگونه عفونت سارس منتقل میشود؟
سارس از طریق قطرات تنفسی و ترشحات بدن فرد آلوده به دیگران منتقل میشود. تماس نزدیک با فرد بیمار یا ترشحات او، مانند سرفه و عطسه، میتواند منجر به انتقال بیماری شود.
چه اقداماتی برای پیشگیری از این بیماری توصیه میشود؟
عدم مسافرت به مناطق پرخطر، کنترل مرتب دمای بدن در صورت تماس با فرد آلوده و مراجعه سریع به مراکز بهداشتی در صورت بروز علائم از جمله اقدامات پیشگیرانه است. همچنین، رعایت بهداشت فردی و استفاده از ماسک در مکانهای شلوغ نیز مهم است.
