کودکان آسیب پذیر ترین و در عین حال مهم ترین شخص زندگی هر خانواده هستند. کودکان به دلیل اینکه بسیار آسیب پذیر و ناتوان هستند و اینکه توانایی مراقبت از خود را ندارند، ممکن است به انواع بیماری ها دچار شوند. این بیماری ها عموما به دو دسته اصلی تقسیم می شوند. یا مادرزادی و وراثتی هستند برخی هم اکتسابی هستند. بیماری تورتیکولی هم یکی از بیماری هایی است که عموما به صورت ارثی بروز می کند. شرکت پرستار کودک سفیر آرامش قصد دارد در این مقاله شما را بیشتر با این بیماری نحوه بروز و علائم آن آشنا کند، پس تا انتها با ما همراه باشید.
تورتیکولی و کجی گردن نوزاد چیست؟
تورتیکولی یا کجی گردن نوزاد یکی از مشکلات رایج در روزهای ابتدایی زندگی است که می‌تواند تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت بر روی سلامت فیزیکی و روانی کودک بگذارد. این وضعیت به طور معمول ناشی از انقباض عضلات گردن است که موجب می‌شود نوزاد گردن خود را به سمت یک طرف خم کند و به سمت همان طرف نیز نگاه کند. عوامل مختلفی از جمله وضعیت قرارگیری جنین در رحم و فشارهای زایمان می‌توانند در بروز این مشکل نقش ایفا کنند.
انواع تورتیکولی
بیماری تورتیکولی در نوزادان عموما رخ می دهد و ممکن است ارثی یا اکتسابی باشند. چسبندگی انگشت کودکان هم از دیگر بیماری های ارثی است که درمان ساده ای دارد و بهتر است در مورد آن نیز بدانید. در ادامه انواع بیماری تورتیکولی و علائم و درمان آن را برای شما شرح می دهیم:
1. تورتیکولی ارثی:
بیماری کجی گردن نوزاد عموما به دلیل قرار گیری نا مناسب در رحم مادر در هنگام تولید اتفاق می افتد که به تورتیکولی مادرزادی معروف است. عموما در تورتیکولی مادرزادی، والدین تا سنین 6 تا 8 هفتگی متوجه علائم تورتیکولی نخواهند شد. اما پس از مدتی که کودک می تواند به راحتی سر و گردن خود را کنترل کند، علائم این بیماری بیشتر بروز می کند. عموما در این مرحله والدین از طریق علائم زیر متوجه کجی گردن نوزاد خواهند شد.
- سر به یک طرف کج می شود یا می چرخد
- محدوده حرکتی محدود در سر و گردن
- عدم تقارن در سر و صورت کودک
- در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند، تمایل خوردن شیر از یک پستان بیشتر است.
- مشکلات اسکلتی عضلانی ممکن است وجود داشته باشد (دیسپلازی هیپ)
- وجود یک توده کوچک و نرم در گردن نوزاد
- شاید بتوان شایع ترین علامت بیماری تورتیکولی وجود یک لکه در پشت یکی از گوش ها که کودک تمایل دارد سر به آن طرف نگه داشته شود، وجود دارد.
- خم شدن سر به یک سمت و خم شدن چانه به سمت دیگر
- محدودیت حرکت سر و گردن نوزاد
- بالاتر بودن یکی از شانه‌ها نسبت به دیگری
- کشیدگی یا سفتی عضلات گردن
- تورم عضلات گردن
- توده برجسته اندازه نخود در عضلات گردن کودک
در این نوع مشکلات اسکلتی کودکان بهترین درمان برای کودک در سنین پایین، تشویق به نگه داشتن سردر جهت مخالف است. این کار عموما به شل شدگی عضلاتی که منقبض شدند و سفت شدن عضلات شل شده کمک خواهد کرد. البته بهتر است این درمان با آرامش انجام شود، زیرا در صورت شدت حرکات اصلاحی ممکن است به گردن کودک آسیب وارد شود .
2. تورتیکولی اکتسابی:
کجی گردن نوزادان که به صورت اکتسابی رخ می دهد. در این نوزادان عضلات یک سمت گردن نوزاد منقبض شده و سر کودک به یک طرف و چانه او به طرف دیگر خم می شود. و نوزاد قادر به چرخش سر به هر دو طرف نیست. علائمی که می توان از طریق آن کجی گردن نوزاد اکتسابی را تشخیص داد عبارت است از:
- خم شدن سر به یک سمت و چانه به طرف دیگر
- محدود شدن دامنه حرکتی سر و گردن
- بالاتر قرار گرفتن شانه یک طرف نسبت به طرف دیگر
- کشیدگی یا سفتی عضلات گردن
- تورم عضلات گردن
- درد شدید گردن
- تومور سر
- سردرد
3. تورتیکولی دژنراتیو: این نوع از تورتیکولی عموما ممکن است هم در نوزادان و هم در بزرگسالان رخ دهد. و عموما این بیماری به دلیل بروز تغییرات در عضلات و مچنین مفاصل متصل به گردن رخ می دهد. عموما شدت این بیماری با افزایش سن بیشتر خواهد شد.
4. تورتیکولی ایدیوپاتیک: این نوع تورتیکولی در تمامی سنین ممکن است رخ دهد و عموما دلیل خاصی برای رخ دادن آن وجود ندارد و در بسیاری از مواقع به دلیل نامشخص و انقباضات مختلف رخ می دهد.
5. تورتیکولی نورولوژیک: علت این بیماری عموما اختلالات نورولوژیک است و ممکن است به دلیل بیماری ای زمینه ای رخ دهد. بیماری های زمینه ای که عموما ممکن است ، سبب بروز اختلال تورتیکولی نورولوژیک شود عبارت است از:
- فلج مغزی
- ضایعات مغزی
- اختلالات عصبی
6. تورتیکولی اسپاسمودیک: این اختلال عموما بر اثر اسپاسم های بی دلیل و انقباضات عضلات گردن رخ می دهد. عموما این بیماری با علائم خاص و به صورت یک طرفه بروز می کند و سبب کج شدن گرد ن به یک طرف خواهد شد. این نوع تورتیکولی عموما در بزرگسالان رخ می دهد و تا این زمان علت خاصی برای آن پیدا نشده است.اما ممکن ایت این بیماری به دلایل زیر رخ دهد:
- آسیب گردن
- استرس روانی
- اختلالات عصبی
- مصرف برخی داروها
در برخی از اوقات تورتیکولی اسپاسمودیک ممکن است به طور مزمن همراه شخص بماند و هراز چند گاهی عود کند و عموما این اسپاسم ناگهانی عضلات زندگی شخص را تحت تاثیر قرار خواهد داد. درمان های مختلف و موقتی برای این بیماری وجود داردکه عبارت است از:
- استفاده از داروهای شل‌کننده عضلانی
- تزریق بوتولینوم توکسین به عضلات درگیر
- جراحی
بیماری تورتیکولی که به دلایل مختلفی مثل سندروم تکان شدید نوزاد به وجود آمده ممکن است عوارض خاصی داشته باشد. این عوارض ممکن است موقتی باشد، مانند تورتیکولی در بزرگسالی و یا ممکن است در صورت عدم درمان و یا حتی عدم پیشگیری تا آخر عمر همراه فرد باشد. عوارض این بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد و اسپاسم عضلانی
- محدودیت در حرکات گردن و چرخش سر
- اختلالات دید و حرکات چشم
- اختلال در بلع
- فشار بر نای و مری و مشکلات تنفسی
- آرتروز و تغییرات دژنراتیو
- کاهش اعتماد به نفس و اختلالات روانی-اجتماعی
برای پیشگیری از بیماری‌های تورتیکولی عموما راهکارهای مشخصی وجود ندارد. اما شما می توانید با انجام درمان‌هایی از پیشرفت و تشدید بیماری و گسترش آن جلوگیری کرد. در نوزادانی که با تورتیکولی متولد می شوند انجام حر کات کششی می تواند بسیار کمک کننده باشد و در بزرگسالان انجام فیزیوتراپی می تواند از بروز عوارض بلند مدت آن جلوگیری کند.
تورتیکولی نوزاد
بیماری تورتیکولی عموما در نوزادان رخ می دهد و ممکن است ارثی و اکتسابی باشد. اما در بیشتر موارد این بیماری به صورت ارثی بروز می کند. تشخیص به موقع این بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا تا سه ماهگی به دلیل نرمی مفاصل در کودکان به راحتی و با استفاده از ورزش های اصلاحی قابل درمان است. اما با افزایش سن درمان این بیماری سخت تر می شود. ممکن درمان های شدید تری مانند حرکات اصلاحی شدید تر و یا حتی عمل جراحی برای آن در نظر بگیرند.
تورتیکولی در نوزادان ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. که عموما به دلیل مشکل در دوران بارداری و زایمان است. از علل به وجود آمدن تورتیکولی در نوزادان عبارت است از:
- تورتیکولی مادرزادی که یکی از اصلی ترین نوع تورتیکولی است، از اختلال در بافت همبند ناشی می شود. که عموما از کاهش فضا در رحم و در زمان حاملگی نشات می گیرد.
- تروما یا کشش گردن نوزاد حین زایمان
- هماتوم (خونریزی) در عضله گردن طی بارداری یا زایمان
- عفونت‌های گردن مانند لنفادنیت (التهاب غدد لنفاوی)
- اختلالات نورولوژیک و برخی اختلالات عصبی مانند فلج مغزی
تورتیکولی یا کجی گردن در نوزادان ممکن است به دلیل موقعیت نامناسب در رحم مادر رخ دهد. تورتیکولی در نوزادان روش های تشخیص مختلفی دارد که می توان با آن وجود این بیماری را در نوزادان تشخیص داد. هر اندازه تشخیص این بیماری زودتر انجام شود، درمان آن راحت تر است.
- معاینه فیزیکی: شامل بررسی ظاهر و دامنه حرکات گردن، بررسی شدت کشش عضلات گردن، محدودیت حرکات گردن است
- بررسی تاریخچه پزشکی: بررسی زمان و علل احتمالی و همچنین بررسی سابقه ضربات و آسیب های قبلی می پردازد.از طرفی دکتر در این مرحله سابقه بیماری نورولوژیک و اسکلتی_ عضلانی را بررسی می کند.
- انجام تصویربرداری
- الکترومیوگرافی
- آزمایش‌های آزمایشگاهی
درمان تورتیکولی ییا کجی گردن نوزاد
درمان تورتیکولی در نوزادان ممکن است شامل درمان‌های اصلاحی و کار درمانی های خاص باشد، که در سنین پایین بسیار مهم است که در زمان مناسب و توسط فردی کار بلد انجام شود تا به بهترین نحو اثرگذاری خود را داشته باشد. درمان کجی گردن نوزادان از راه های زیر صورت می گیرد.
- استراحت و استفاده از گردنبند
- دارو درمانی
- فیزیوتراپی
- تزریق بوتاکس
- جراحی عصب: قطع عصب موثر در ایجاد تورتیکولی
- جراحی عضلانی: کشیدن و حذف بخشی از عضلات گردن
- جراحی استخوانی: تعدیل یا تثبیت مهره‌های گردن
- درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند عفونت، آرتریت و آنومالی‌های اسکلتی
- در صورت وجود علت روان‌شناختی، درمان‌های روان‌درمانی نیز پیشنهاد می‌شود.
به نقل از clevelandclinic :
اغلب، تمرینات کششی و تغییر وضعیت می تواند تورتیکولی مادرزادی را درمان کند. ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی کودک به شما آموزش می دهد که چگونه عضلات گردن کودک خود را کشش دهید. شما باید به آرامی سر کودک خود را به سمت مخالف حرکت دهید. شما می خواهید چند بار در روز حرکات کششی تورتیکولی را تمرین کنید. با گذشت زمان، حرکات را به آرامی افزایش دهید. برای تغییر وضعیت، هنگام چرت زدن و قبل از خواب، کودک خود را به پشت بخوابانید و سر او را به سمت مخالف قرار دهید. هنگامی که کودک شما بیدار است، اسباب بازی ها و سایر اشیاء را حرکت دهید تا او مجبور شود گردن خود را در جهت مخالف بچرخاند. اگر این روش ها جواب نداد، ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی کودک شما ممکن است شما را به یک متخصص ارجاع دهد. آنها ممکن است ابتدا فیزیوتراپی را توصیه کنند. سایر روش ها شامل جراحی می شود.
در برخی موارد کار درمانی به تنها کافی نیست و لازم است که در کنار کاردرمانی، دارو درمانی هم انجام شود تا درمانی اثر بخش تر داشته باشیم . عموما درمان های دارویی در نوزادان مبتلا به تورتیکولی در صورت تجویز پزشک عبارت است از:
| داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی | ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک |
| داروهای شل‌کننده عضلانی | دیازپام، باکلوفن، تیزانیدین |
| داروهای ضد افسردگی | امی‌تریپتیلین، نورتریپتیلین |
| داروهای ضد تشنج | کاربامازپین، لووتیراستام |
| تزریق بوتاکس | کاهش اسپاسم و بهبود حرکات گردن |
در صورتی که هیچ کدام از درمان‌های بالا موثر نبود، عموما لازم است درمان های تهاجمی مانند عمل جراحی به کار گرفته شود. هدف این جراحی کاهش اسپاسم و همچنین بهبود حرکات گردن است. انواع مختلف جراحی گردن عبارت است از:
- جراحی عصب: در این روش، عصبی که باعث اسپاسم عضلانی و همچنین بیماری تورتیکولی می شود، قطع می شود. این عمل می تواند به طور موقت سبب بهبود این بیماری شود.
- جراحی عضلانی: در این روش، جراح عضلات درگیر در بیماری تورتیکولی کشیده و در برخی از موارد حذف خواهد شد. از مزیت های این عمل کاهش اسپاسم و کاهش محدودیت حرکات گردن است.
- جراحی استخوانی: تمامی علت های به وجود آمدن تورتیکولی، به دلیل عصب و عضله نیست. در برخی موارد تورتیکولی ناشی از آنومالی یا ناهنجاری اسکلتی باشد، باید توسط یک عمل جراحی خاص شکل و فرم استخوان اصلاح شود. این عمل اصلاحی عموما شامل تعدیل یا تثبیت مهره‌های گردن است.
کاردرمانی در بیماری تورتیکولی در نوزادان، می تواند بسیار اثر بخش باشد. یکی از مزیت این روش قابلیت انجام آن توسط والدین است. اما لازم به ذکر است که برای انجام آن لازم است این تمرینات به طور مداوم و تا اثر بخشی پایانی توسط والدین انجام شود. این تمرینات می تواند شامل موارد زیر باشد:
- کودک را بر روی زمین به طوری که روی سینه باشد، بخوابانید.
- سر کودک هنگامی که روی زمین است نیابد به طرف شما باشد.
- سپس کودک را تحریک کنید که به سمت شما بگردد.
- این تمرین باید روزی 10 الی 15 دقیقه و چندین بار انجام شود.
- توجه داشته باشید که در صورتی که کودک سر خود را روی زمین گذاشت خسته است و نیاز دارد که استراحت کند.
- انجام این تمرینات کششی عموما از زمان تشخیص تا 6 ماهگی به د لیل نرمی مفاصل قابلیت جواب دهی دارد و با افزایش سن این تمرینات باید توسط فردی متخصص در زمینه فیزیوتراپی باید انجام شود.
سخن آخر
تورتیکولی یا کجی گردن یکی از بیماری‌هایی است که ممکن است در بزرگسالان و کودکان بروز کند و عموما در کودکان ریشه ارثی و مادرزادی دارد و در بزرگسالان عموما به دلیل اسپاسم و انقباضات عضلانی رخ می دهد. این بیماری در کودکان و بزرگسالان ممکن است درمان شود یا به صورت مزمن با آن همراه شود. برای این بیماری درمان های مختلفی از کاردرمانی و فیزیوتراپی گرفته تا جراحی وجود دارد که بسته به شدت و نوع بیماری می توان از آن استفاده کرد.
سوالات متداول
آیا کجی گردن نوزاد قابل درمان است؟
بله صد رد صد. کجی گردن نوزاد یا تورتیکولی عارضه شدیدی نیست و درمان آن هم کار سخت یا زمانبری نیست. با تشویق نوزاد به انجام حرکات اصلاحی و یا بستن گردن بند های مخصوص به راحتی و در مدت کوتاهی درمان می شود.
آیا درمان کجی گردن نوزاد یا تورتیکولی به جراحی نیاز دارد؟
در بیشتر مواقع خیر. اما در بعضی موارد شدید تر ممکن است پزشک جراحی را تجویز کند.
آیا کجی گردن نوزادیا تورتیکولی خود به خوددرمان می شود؟
خیر. و اگر درمان نشود هرچه سن کودک بیشتر شود درمان آن سخت تر خواهد شد.
