کودک آزاری child abuse به مجموعهای از رفتارهای زیانآور گفته میشود که توسط افراد بالغ، از جمله والدین و دیگران، به کودکان زیر 18 سال وارد میشود. این رفتارها میتوانند شامل اعمالی نظیر ضرب و شتم یا عدم انجام وظایف ضروری مانند تأمین غذا و مراقبتهای بهداشتی باشند.
اذیت کردن کودک ممکن است به صورت مستقیم مانند تنبیه بدنی، یا به صورت غیرمستقیم، مانند نادیده گرفتن نیازهای اولیه کودک، بروز کند. باید توجه داشت که آسیبهای ناشی از تصادفات غیرعمدی، مانند تصادف با وسایل نقلیه، در این دسته قرار نمیگیرند. بنابراین، توجه و مراقبت صحیح از کودکان توسط پرستار کودک و دیگر مراقبان بسیار حائز اهمیت است.
کودک آزاری یعنی چه؟
کودک آزاری به مجموعهای از رفتارها و اقدامات اطلاق میشود که به عمد یا به صورت غیرمسئولانه از سوی افراد بزرگتر بر روی کودکانی که زیر 18 سال سن دارند، اعمال میشود و به سلامت جسمی و روانی آنها آسیب میزند. این آسیبها میتواند شامل تنبیههای جسمی، سوءاستفادههای عاطفی یا حتی نادیده گرفتن نیازهای اساسی کودک باشد. در این زمینه، مهم است که تشخیص و مداخله زودهنگام برای جلوگیری از بروز آسیبهای بیشتر و جبران آسیبهای موجود صورت گیرد.
اذیتشدن کودک به شیوههای مختلفی ممکن است صورت گیرد که هر یک از آنها به سلامت جسمی و روانی کودک آسیب میزند. در این بخش به تشریح انواع مختلف اذیتشدن کودک میپردازیم که شامل آسیبهای جسمی، عاطفی، جنسی، صنعتی و تحصیلی میشود. هر یک از این انواع به روشهای خاصی بر روی کودک تأثیر میگذارد و نیازمند توجه ویژهای برای پیشگیری و درمان است. دلیل دروغ گفتن کودکان می تواند از همینجا نشات بگیرد.
انواع کودک آزاری
کودک آزاری جنبه های مختلف جسمی، عاطفی، تحصیلی و صنعتی دارد که در ادامه مقاله تمامی موارد را به صورت واضح خدمت شما عزیزان شرح خواهیم داد:
- کودک آزاری جسمی
کودک آزاری جسمی به معنای هرگونه اقدام عمدی است که به جسم کودک آسیب میزند. این شامل ضرب و شتم، سوزاندن، شکستن استخوانها، ایجاد جراحت یا کبودی میشود. آسیبهای جسمی میتوانند به صورت مستقیم مانند ضربه زدن یا به صورت غیرمستقیم از طریق اعمالی مانند ایجاد شرایط خطرناک برای کودک نمایان شوند. در هنگام استخدام پرستار ساعتی در منزل حتما توجه داشته باشید که کودک آزاری توسط پرستار به هبچ وجه صورت نگیرد.
- کودک آزاری عاطفی
در این نوع، آسیب به روان و عواطف کودک وارد میشود. این میتواند شامل بیتوجهی، غفلت، طرد کردن، نادیده گرفتن و خرد کردن شخصیت کودک باشد. کودکانی که در معرض چنین رفتارهایی قرار میگیرند، ممکن است دچار مشکلات روانی و عاطفی جدی شوند که میتواند بر رشد و توسعه آنها تأثیر منفی بگذارد.
- کودک آزاری جنسی
نوع جنسی، شامل هرگونه بهرهکشی جنسی از کودک است که ممکن است شامل رفتارهایی مانند لمس بدن کودک، وادار کردن به مشاهده تصاویر مستهجن یا ازدواج زودهنگام باشد. این نوع کودک آزاری به شدت بر سلامت روانی و جسمی کودک تأثیر میگذارد و میتواند عواقب طولانیمدت و وخیمی داشته باشد.
- کودک آزاری صنعتی
نوع صنعتی به استفاده از کودکان در مشاغل و کارهایی که برای سن آنها مناسب نیست، اشاره دارد. این شامل کار در کارخانهها، مزارع و سایر محیطهای تولیدی میشود. این نوع، نه تنها به سلامت جسمی بلکه به رشد روانی و تحصیلی کودک آسیب میزند.
- کودک آزاری تحصیلی
نوع تحصیلی زمانی رخ میدهد که کودک به خاطر کسب نمرات بالا یا فشار برای تحصیل در مقاطع بالاتر، تحت فشار قرار میگیرد. این نوع، ممکن است شامل فشارهای غیر منطقی برای رسیدن به موفقیتهای تحصیلی باشد که با تواناییهای ذهنی و جسمی کودک مغایرت دارد.
علت رخ دادن کودک آزاری
کودک آزاری میتواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که هر یک به نوبه خود تأثیرات منفی بر رفتار و رفاه کودک میگذارند. بنابراین حتما به نحوه انتخاب پرستار در منزل توجه ویژه ای داشته باشید. در اینجا به بررسی برخی از دلایل اصلی این پدیده میپردازیم.
- علتهای خانوادگی عامل اصلی کودک آزاری
در بسیاری از موارد، مشکلات خانوادگی میتواند به بروز این آزارها منجر شود. نداشتن مهارتهای لازم برای تربیت صحیح کودک، ناآگاهی والدین از اثرات منفی رفتارهای تحقیرآمیز و کمبود سواد در والدین از جمله این عوامل هستند. همچنین، مشاجرات مکرر و سوء پیشینه خانوادگی نیز میتواند باعث ایجاد محیطی آسیبزا برای کودکان شود. - علتهای فرهنگی
وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایین نیز میتواند کودکان را در معرض خطر آزار قرار دهد. در جوامع با طبقات اجتماعی پایین، فشارهای اقتصادی و اجتماعی ممکن است منجر به رفتارهای آزاردهنده با کودکان شود، چرا که والدین تحت فشار و استرس بیشتری قرار دارند. - علتهای روانی کودک آزاری
اختلالات روانی در والدین میتواند عامل مهمی در بروز کودک آزاری باشد. مشکلاتی نظیر تندخویی، خشونت و بیتوجهی در والدین میتواند بر روی کودکان تأثیر منفی بگذارد. علاوه بر این، کودکانی که به دلیل شرایط روانی خاصی مانند طرد شدگی یا غیرطبیعی بودن آسیبپذیرتر هستند، ممکن است بیشتر در معرض آزار قرار گیرند. - دلایل اقتصادی کودک ازاری
فقر و مشکلات مالی یکی دیگر از دلایل اذیتشدن کودک است. فشارهای مالی میتواند باعث شود والدین در مواجهه با مشکلات اقتصادی، کودک را مورد آزار قرار دهند تا فشارهای خود را کاهش دهند. مشکلات اقتصادی ممکن است به شکلهای مختلفی بر رفتار والدین تأثیر بگذارد و منجر به ایجاد شرایطی نامساعد برای کودکان شود.
علائم کودک آزاری در کودک
در شناسایی کودک آزاری، توجه به علائم و نشانههای آن بسیار مهم است. این علائم ممکن است به شکلهای مختلفی بروز کنند و میتوانند بر جنبههای مختلف جسمی و روانی کودک تأثیر بگذارند. در ادامه، به بررسی برخی از علائم رایج اذیتشدن کودک میپردازیم که میتواند کمککننده در شناسایی و برخورد با این مشکلات باشد.
- افسردگی بر اثر کودک آزاری
یکی از نشانههای بارز اذیتشدن کودک، افسردگی نهفته در کودک است. این حالت ممکن است به صورت کاهش علاقه به فعالیتهای معمول، غمگینی مداوم و تغییرات شدید در رفتار کودک ظاهر شود. کودکان آسیبدیده از نظر عاطفی ممکن است دچار بیحوصلگی و بیانگیزگی شوند و به راحتی تحت فشارهای روانی قرار گیرند. - اختلال شخصیت
کودکان تحت تأثیر این آزارها ممکن است با اختلالات شخصیت مواجه شوند. این اختلالات میتوانند شامل مشکلات در ایجاد روابط اجتماعی، عدم توانایی در مدیریت احساسات و مشکلات در برقراری تعاملات سالم با دیگران باشند. این نوع اختلالات ممکن است بر توانایی کودک در تطابق با محیطهای مختلف تأثیر بگذارد. - ناتوانی در یادگیری
ناتوانی در یادگیری نیز میتواند یکی از علائم کودک آزاری باشد. کودکانی که به دلیل آزار جسمی یا عاطفی تحت فشار قرار میگیرند، ممکن است در محیطهای آموزشی دچار مشکلاتی شوند. این مشکلات میتواند شامل افت تحصیلی، عدم تمرکز و دشواری در یادگیری مهارتهای جدید باشد. - پرخاشگری از نشانه های کودک آزاری
پرخاشگری یکی دیگر از علائم این قضیه است که ممکن است به شکل رفتارهای خشونتآمیز و تحریکآمیز در کودک نمایان شود. این نوع رفتارها ممکن است به دلیل تجربه خشونت یا سوءرفتار در خانه بروز کنند و نشاندهنده نیاز کودک به توجه و کمک باشد. - احساس گناه
کودکان دچار کودک آزاری ممکن است احساس گناه و خودسرزنشگری کنند. این احساسات میتواند ناشی از سوءرفتارها یا بیتوجهیهای دیگران باشد و بر روی روان کودک تأثیر منفی بگذارد. احساس گناه میتواند به کاهش اعتماد به نفس و مشکلات عاطفی منجر شود. - کاهش اعتماد به نفس بر اثر کودک آزاری
کاهش اعتماد به نفس یکی دیگر از علائم شایع این مشکل است. کودکانی که به طور مداوم مورد آزار قرار میگیرند، ممکن است دچار احساس عدم کفایت و ارزش پایین خود شوند. این مشکل میتواند به تأثیر منفی بر روی رشد و توسعه شخصیت کودک منجر شود. - جویدن ناخن بر اثر کودک ازاری
جویدن ناخن یکی از رفتارهای نشانهای است که ممکن است به عنوان یک واکنش استرسی در کودکانی که مورد آزار قرار گرفتهاند، مشاهده شود. این رفتار میتواند به عنوان یک مکانیزم مقابلهای برای کاهش استرس و اضطراب باشد و باید به دقت بررسی شود. این مورد حتی میتواند تاثیر عصبانیت مادر بر کودک نیز باشد.
به نقل از وبسایت mayoclinic :
کودکی که مورد آزار قرار می گیرد ممکن است احساس گناه، شرم یا سردرگمی کند. ممکن است کودک از گفتن این موضوع به کسی بترسد، به خصوص اگر آزارگر یکی از والدین، سایر اقوام یا دوستان خانواده باشد. به همین دلیل مهم است که مراقب پرچمهای قرمز مانند:
- کناره گیری از دوستان یا فعالیت های معمولی
- تغییر در رفتار – مانند پرخاشگری، عصبانیت، خصومت یا بیش فعالی – یا تغییر در عملکرد مدرسه
- افسردگی، اضطراب یا ترس های غیرعادی، یا از دست دادن ناگهانی اعتماد به نفس
- مشکلات خواب و کابوس
- فقدان نظارت آشکار
- غیبت های مکرر از مدرسه
- رفتار سرکش یا سرکشی
- خودآزاری یا اقدام به خودکشی
علائم و نشانه های خاص به نوع سوء استفاده بستگی دارد و می تواند متفاوت باشد. به خاطر داشته باشید که علائم هشدار دهنده فقط همین هستند – علائم هشدار دهنده. وجود علائم هشدار دهنده لزوماً به این معنی نیست که کودک مورد آزار قرار گرفته است.
تشخیص کودک آزاری
کودک آزاری به مجموعهای از رفتارهای آسیبزا اطلاق میشود که میتواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر روی کودکان بگذارد. تشخیص این نوع آزار نیازمند توجه به علائم مختلفی است که میتواند نشانگر مشکلات اساسی در زندگی کودک باشد. بررسی این علائم به والدین و مراقبین کمک میکند تا در صورت وجود مشکل، اقدامات لازم را برای حمایت از کودک انجام دهند.
یکی از نشانههای بارز اذیتشدن کودک میتواند تغییرات در رفتار کودک باشد. همانطور که گفتیم پرخاشگری و خشونت غیرعادی در رفتار کودک، به ویژه اگر این تغییرات ناگهانی و بیسابقه باشند، میتواند نشاندهنده آن باشد که کودک تحت فشار یا آزار قرار دارد. این رفتارها معمولاً به شکل بداخلاقی و رفتارهای تهاجمی در تعاملات اجتماعی کودک ظاهر میشوند.
توجه داشته باشید که مشاهده هر کدام از علائمی که در قسمتهای قبلی ذکر کردیم، میتواند زنگ خطری برای کودک آزاری باشد. افت تحصیلی، تغییر در رفتار اجتماعی و عدم تمایل به شرکت در فعالیتهای گروهی میتواند به دلیل کاهش اعتماد به نفس ناشی از تجربههای منفی باشد. کودکانی که در گذشته فعال و اجتماعی بودند اما به طور ناگهانی به گوشهگیری و سکوت روی میآورند، ممکن است تحت تأثیر آزارهای عاطفی یا جسمی قرار گرفته باشند.
علاوه بر این، رفتارهایی مانند اجتناب از جمع بزرگترها، بیاعتمادی به بزرگسالان و توجه به بازیهای با محتوای جنسی، میتواند زنگ خطری برای وجود مشکلات در زندگی کودک باشد. این علائم نشاندهنده این است که کودک ممکن است تجربههای آسیبزایی را پشت سر گذاشته و نیاز به حمایت و مداخلات حرفهای دارد.
در صورت مشاهده کودک آزاری بهترین کار چیست؟
در صورت مشاهده کودک آزاری، نخستین اقدام باید گزارش این مسئله به مراجع مربوطه باشد. این قضیه نیازمند مداخله فوری است تا از تداوم آسیب جلوگیری شود. بنابراین، تماس با مراکز حمایت از کودکان یک گام ضروری است. این مراکز مسئولیت دارند تا کودک را تحت حمایت و مراقبت قرار دهند و همچنین در صورت لزوم، به مراجع قضایی برای دفاع از حقوق کودک مراجعه کنند.
گزارش دادن به این مراکز کمک میکند تا شرایط کودکان آسیبدیده بهبود یابد و از ادامه آزار آنها جلوگیری شود. این اقدام نه تنها امنیت کودک را تضمین میکند، بلکه به اجرای عدالت نیز کمک میکند و از بروز مشکلات بیشتر در آینده جلوگیری میکند.
راه های جلوگیری از کودک آزاری
برای جلوگیری از کودک آزاری، نیاز است که اقداماتی جامع و چندسطحی در نظر گرفته شود. این اقدامات باید شامل سطح خانواده، جامعه و فردی باشند تا بتوان به طور مؤثر از بروز این معضل جلوگیری کرد.
- آموزش والدین برای پیشگیری از کودک ازاری
یکی از مهمترین روشها برای پیشگیری از اذیتشدن کودک، آموزش صحیح والدین است. والدین باید با مهارتهای فرزندپروری آشنا شوند تا بتوانند به شیوهای غیرخشونتآمیز و مؤثر با فرزندان خود رفتار کنند. این آموزشها شامل روشهای صحیح تربیت، مدیریت خشم و ایجاد محیطی حمایتی و امن برای کودک میشود. این کار نه تنها به کاهش رفتارهای آزاردهنده کمک میکند، بلکه باعث تقویت روابط خانوادگی و افزایش سلامت روانی کودکان میشود. - ایجاد محیط امن و حمایتی
محیط خانوادگی تأثیر عمیقی بر رشد و سلامت روانی کودک دارد. فراهم کردن فضای عاطفی و امن به کودک احساس آرامش و ثبات میدهد و او را از آسیبهای احتمالی دور نگه میدارد. والدین باید تلاش کنند تا از بروز اختلافات خانوادگی در حضور کودک جلوگیری کرده و محیطی حمایتی و آرام برای او فراهم آورند. - تقویت گفتگو و ارتباط صمیمی
ارتباط صمیمی بین والدین و کودکان میتواند نقش مهمی در پیشگیری از کودک آزاری ایفا کند. ایجاد کانالهای گفتگوی باز و صمیمی به کودکان این امکان را میدهد که مشکلات و نگرانیهای خود را به راحتی بیان کنند. والدین باید به فرزندان خود گوش دهند و به نیازهای عاطفی آنها توجه کنند تا کودک احساس امنیت و اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد. - آموزش مهارتهای مقابله با استرس برای جلوگیری از کودک آزاری
آموزش مهارتهای مدیریت استرس به والدین یکی دیگر از راههای پیشگیری از اذیتشدن کودک است. والدین باید بتوانند استرسهای روزمره را به طور مؤثر مدیریت کنند تا از بروز رفتارهای خشونتآمیز در مواقع بحرانی جلوگیری کنند. این مهارتها شامل تکنیکهای آرامشبخشی، تکنیکهای تنفس عمیق و مدیریت زمان میشود. - افزایش آگاهی عمومی
آگاهی عمومی یکی از عوامل کلیدی در پیشگیری از اذیتشدن کودک است. آموزش و اطلاعرسانی به اقشار مختلف جامعه درباره کودک آزاری، علائم آن و نحوه گزارش موارد مشکوک میتواند به پیشگیری از این معضل کمک کند. این آموزشها باید به طور گسترده و در قالبهای مختلف، از جمله رسانههای اجتماعی، برنامههای تلویزیونی و ورکشاپها ارائه شود. - حمایت از برنامههای آموزشی جهت پیشگیری از کودک ازاری
حمایت از برنامههای آموزشی در مدارس و مهدکودکها برای آموزش مهارتهای زندگی و خودمراقبتی به کودکان نیز اهمیت زیادی دارد. این برنامهها به کودکان کمک میکنند تا با مهارتهای ضروری برای حفاظت از خود آشنا شوند و از بروز این مشکل جلوگیری کنند.
چگونه به کودکانی که مورد آزار قرار گرفته اند کمک کنیم؟
برای کمک به کودکانی که مورد آزار قرار گرفتهاند، باید اقدامات دقیق و همدلانهای انجام داد. این اقدامات نه تنها به بهبود وضعیت کودک کمک میکند، بلکه به او اطمینان میدهد که در مسیر بهبودی قرار دارد و از حمایت لازم برخوردار است.
- درک احساسات کودک برای درمان کودک آزاری
درک احساسات کودکی که مورد کودک آزاری قرار گرفته است، اهمیت زیادی دارد. کودک ممکن است احساسات پیچیدهای از جمله ترس، اضطراب و گناه را تجربه کند. حمایت از کودک با تقویت اعتماد به نفس و ایجاد حس امنیت در او، کمک میکند تا بتواند این احساسات را مدیریت کند و فرآیند بهبودی را آغاز کند. مهم است که به کودک اطمینان داده شود که او در این وضعیت مقصر نیست و باید در محیطی امن و حمایتی قرار گیرد.
- درمان کودک آزاری با اطمینان از عدم تقصیر کودک
یکی از وظایف مهم در کمک به کودکانی که مورد آزار قرار گرفتهاند، این است که به آنها اطمینان داده شود که مقصر اتفاقاتی که برایشان رخ داده، نیستند. کودکانی که دچار آزار شدهاند، ممکن است احساس گناه کنند و خود را مسئول بدانند. بهویژه اگر خانواده در پی این آزار دچار مشکلاتی شود، این احساس گناه میتواند تشدید شود. مهم است که به کودک بگویید که هیچگونه تقصیری متوجه او نیست و این احساسات بخشی از فرآیند بهبودی است.
مجازات جرم کودک آزاری در ایران
قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، تصویب شده در 25 آذر 1381، اقدامهای قانونی متعددی را برای مقابله با کودک آزاری پیشبینی کرده است. این قانون، به منظور تقویت حمایت از کودکان و نوجوانان، مجازاتهای مختلفی را برای مرتکبان این جرم تعیین کرده است. در ادامه، به اختصار به برخی از این مجازاتها اشاره میکنیم.
- مجازات کودک آزاری جسمی و روحی
براساس قانون، صدمات جسمی و روحی به کودکان، شامل تنبیه بدنی و آزار روانی، ممنوع است. مجازات این گونه اعمال شامل حبس از سه ماه و یک روز تا شش ماه و یا جزای نقدی تا ده میلیون ریال میشود.
- مجازات بهرهکشی و سوءاستفاده جنسی
بهرهکشی جنسی از کودکان، نظیر تعرضهای جنسی، به مجازاتهای متنوعی از جمله حبس درجه پنج تا درجه هشت قانون مجازات اسلامی، بسته به شدت و نوع جرم، محکوم میشود. این مجازاتها شامل حبس و جزای نقدی است که بسته به شرایط، میتواند تغییر کند.
- مجازات قاچاق و فروش کودکان
قاچاق کودکان و نوجوانان، یا بهرهکشی اقتصادی از آنان، به حبسهای سنگین درجه سه و چهار قانون مجازات اسلامی محکوم میشود. این مجازاتها شامل حبس طولانی مدت و جزای نقدی است و از بدترین انواع کودک آزاری محسوب میشوند.
- مجازات کودک ازاری عدم توجه به تحصیل و سلامت
پدر و مادر یا سرپرستانی که از ثبتنام یا تامین امکانات تحصیلی کودک جلوگیری کنند، به جزای نقدی و حبس محکوم میشوند. همچنین، عدم توجه به سلامت جسمی و روانی کودک میتواند به حبس از سه ماه تا شش ماه و جزای نقدی منجر شود.
- مجازات کودک آزاری در صورت ارتکاب به خودکشی
هر گونه اقدام که به تسهیل خودکشی کودک منجر شود، به مجازاتهای مختلف از جمله حبس درجه پنج تا هشت، بسته به نتایج اقدام، محکوم خواهد شد. این مجازاتها برای ارتکاب به خودکشی یا آسیب جدی به کودک در نظر گرفته شده است.
همانطور که در این مقاله از سفیر آرامش دیدید، کودک آزاری یک معضل جدی و آسیبزا است که میتواند تأثیرات عمیق و طولانیمدتی بر سلامت جسمی و روانی کودکان داشته باشد. برای مقابله با این مشکل، ضروری است که اقدامات پیشگیرانه و حمایتی در سطح خانواده، جامعه و فردی انجام شود. آموزش والدین، ایجاد محیطهای امن و حمایتی، افزایش آگاهی عمومی و تصویب قوانین حمایتی میتواند به جلوگیری از کودکآزاری کمک کند. در صورت مشاهده کودکآزاری، باید بلافاصله به مراجع قانونی و مراکز حمایتی گزارش داده و از کودک حمایت عاطفی و روانی لازم را فراهم کرد.
سوالات متداول
علائم کودک آزاری بر روی کودک چیست؟
افسردگی، اختلال شخصیت، ناتوانی در یادگیری، پرخاشگری، احساس گناه و کاهش اعتماد به نفس برخی از علائم این مشکل هستند.
علل مختلف کودک ازاری چیست؟
مسائل خانوادگی، فرهنگی، روانی و اقتصادی از علل مختلف بروز این مسئله هستند.