زخم بستر در سالمندان bedsores نوعی بیماری است که در اثر استراحت طولانی مدت سالمندان و اعمال فشار زیاد به پوست ایجاد میشود. این بیماری در ابتدا با علائم خفیفی خود را نشان می‌دهد اما اگر علائم ابتدایی آن درمان نشود، می‌تواند مشکلات و خطرات جدی را برای سالمند ایجاد کند.
علائمی همچون عفونت‌های پوستی، زخم، تورم پوست، تغییرات رنگ پوست و حساسیت پوست نسبت به لمس از علائم این بیماری هستند. سالمندانی که دچار این مشکل می‌شوند، برای درمان این عارضه به پرستار سالمندان نیاز پیدا میکنند. قبل از استخدام پرستار باید علائم و نحوه درمان این بیماری را بدانید. پس از آن از خدمات پرستاری سالمند بهره‌مند شوید.
زخم بستر چیست؟
در اثر ایجاد فشار درازمدت بر یک یا چند نقطه از بدن معمولا زخم هایی ایجاد می شود که زخم بستر نام دارند. سالمندانی که به بیماری های وخیم دچار هستند ممکن است به علت بیماری مجبور باشند مدت های طولانی را در بستر بخوابند. در این مدت فشار به نواحی مختلف بدن از جمله قسمت هایی که استخوانی تر هستند باعث ایجاد این عارضه می شود. زخم فشاری بیماری رایجی برای افرادی است که در بستر به سر می برند. این بیماری در صورت عدم پیگیری و رعایت یک سری اصول خاص می تواند بسیار وخیم شود.
به نقل از وبسایت my.clevelandclinic.org :
زخم بستر چیست؟
زخم بستر زخم هایی هستند که در اثر فشار طولانی مدت روی پوست شما ایجاد می شوند. افرادی که برای مدت طولانی بی حرکت هستند، مانند کسانی که در بستر هستند یا از ویلچر استفاده می کنند، بیشتر در معرض خطر زخم بستر هستند. این زخم های دردناک یا زخم های فشاری می توانند بزرگ شوند و منجر به عفونت شوند. در برخی موارد، زخم بستر می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
علت زخم بستر چیست؟
همانطور که گفتیم زخم بستر زمانی ایجاد میشود که فشار به پوست آسیب می‌زند و ممکن است به دلیل بی‌تحرکی، فشار زیاد یا اختلال در جریان خون به پوست رخ دهد. این زخم‌ها می‌توانند در مکان‌هایی مانند زیر بغل، پوست نزدیک پروتز یا پشت گوش به دلیل استفاده نادرست از وسایل ایجاد شوند. زخم‌ها ممکن است عفونی شده و به مشکلات جدی‌تری مانند سلولیت، استئومیلیت و در نهایت سپسیس منجر شوند، که یک وضعیت اضطراری تهدیدکننده زندگی است و نیاز به درمان فوری دارد.
علت های زخم بستر زیاد است اما میتوان به مواردی همچون خوابیدن طولانی مدت، ساییدگی در صندلی یا بستر، استفاده از لگن بیمار نامناسب اشاره نمود. یکی از بهترین درمان ها برای این مریضی پیشگیری است با جلوگیری از بی تحرکی سالمند یا بیمار میتوان از آن جلوگیری نمود و دیگر به دنبال علت زخم بستر نبود.
زخم بستر بیشتر در نواحی باسن، شانه، امتداد ستون فقرات، پشت دست یا پا و کمر، پاشنه، مچ و یا پوست پشت زانو ایجاد می شود. عدم کنترل و درمان آن می تواند باعث عفونت های شدید در بیمار شود. بنابراین در صورت مشاهده هرگونه زخم فشاری حتما برای درمان و پانسمان آن اقدام کنید. این مشکل بیشتر در سالمندان پوشکی دیده می شود. یک پرستار سالمند پوشکی تا حد زیادی در جلوگیری از این مشکل موثر است.
چه کسانی بیشتر در معرض زخم بستر هستند؟
اشخاصی که بیشتر در معرض زخم بستر قرار می‌گیرند، افرادی هستند که به دلایل مختلفی در مواجهه با خطرات و عوامل معینی قرار دارند. این افراد شامل گروه‌های مختلفی می‌شوند که به علت وضعیت‌های مختلف جسمی یا اجتماعی خود، به خصوصیت‌های خاصی آسیب‌پذیرتر هستند.
- افرادی که به مدت طولانی در یک وضعیت بدنی قرار می گیرند
- افراد مسن
- افراد مبتلا به دیابت نوع دو
- افرادی که از ویلچر استفاده میکنند
از آنجایی که هر فرد می‌تواند به دلایل خاصی در معرض خطر زخم بستر قرار بگیرد، اهمیت توجه به این مسئله و پیشگیری از آن بسیار زیاد است. تدابیری مانند تغذیه مناسب، تغییر مکرر وضعیت بدن در تخت، استفاده از وسایل مخصوص پیشگیری، و مراقبت‌های پزشکی مناسب می‌توانند به کاهش احتمال بروز آن کمک کنند.
آیا زخم بستر باعث مرگ میشود؟
در پاسخ به این سوال که زخم فشاری باعث مرگ میشود یا نه باید بگوییم در صورت عدم رسیدگی و درمان بیماری خطر مرگ یکی از خطرات جدی زخم فشاری است. این آسیب اگر به موقع درمان نشود، عفونت‌هایی همچون سپتیسمی و سپسیس را ایجاد میکند. این عفونت‌ها نیز خطر مرگ را به دنبال دارند.
علائم زخم بستر در سالمندان
زخم بستر در بدن سالمندان با علائم گوناگونی خود را نشان می‌دهد. چنانچه با علائم بیماری زخم فشاری مواجه شوید، می‌بایست سریعا از پانسمان زخم بستر استفاده نمایید یا به پزشک مراجعه کنید. مهم‌ترین نشانه‌ها و علائم بروز این بیماری موارد زیر هستند:
- ورم پوست و ایجاد زخم پوستی
- عفونت‌های شدید
- پوسته پوسته شدن یا دون دون شدن پوست
- حساسیت قسمت‌های مختلف بدن نسبت به لمس
- تغییرات غیر معمول در بافت پوست بدن سالمند یا رنگ آن
- سرد بودن یا گرم بودن نواحی مختلف پوست بدن
مراحل زخم بستر
زخم بستر در اصل در چهار مرحله رخ می دهد. از نگاهی دیگر می توان گفت این زخم دارای چهار گرید (سطح) است. در هر مرحله اگر رسیدگی لازم انجام نشود زخم وخیم تر شده و وارد مرحله بعدی می شود. از آنجایی که بیشتر مراحل ایجاد زخم بستر در زیر پوست رخ می دهد، ممکن است اصلا دیده نشود و بیمار یا پرستار بیمار متوجه آن نشوند. زخم بستر اگر وارد مراحل سوم و چهارم شود می تواند برای بیمار حتی کشنده باشد و درمان آن نیز سخت است.
به همین دلیل است که جلوگیری از ایجاد زخم بستر در بیمارانی که مستعد این زخم هستند بسیار مهم است. مثلا زخم بستر سالمندان بسیار سخت و دیر درمان می شود. به همین دلیل است که نباید اجازه دهیم که زخم بستر در سالمندان وارد مرحله دوم یا بالاتر شود. در این قسمت مراحل زخم بستر را به ترتیب توضیح داده ایم
- مرحله اول زخم بستر:
این مرحله در واقع مقدمه شروع زخم بستر است و عوارض خاصی ندارد. تنها پوست در ناحیه تحت فشار سفید و رنگ پریده م شود. در این مرحله اگر رسیدگی انجام شود علائم ظرف چند روز ناپدید می شوند - مرحله دوم زخم فشاری:
در این مرحله پوست اندکی باز می شود و علائم مرگ بافت زیرین پوست نیز تا حدی پدیدار می شود که به شکل یک زخم قرمز یا صورتی خواهد بود. بخش اصلی و بسیار بزرگتر زخم، زیر پوست است و دیده نمی شود. درمان زخم بستر در این مرحله واجب است و ممکن است تا چند هفته زمان ببرد. در این مرحله احتمال افزایش سرعت پیشرفت زخم به دلیل عفونی شدن زخم نیز زیاد است. - مرحله سوم زخم بستر:
در مرحله سوم زخم در عمق بدن نفوذ زیادی کرده است و احتمالا به از بافت پیوندی نیز عبور کرده و موجب تخریب بافت چربی نیز شده است. شروع فوری اقدامات درمانی بسیار واجب است. - مرحله چهارم بدسور:
این مرحله وخیم ترین حالت زخم بستر است که جان بیمار را به شدت تهدید میکند. زخم بستر در این گرید، به یک حفره بزرگ و توخالی در بدن بیمار تبدیل شده است که پر شدن دوباره آن نیازمند زمان، هزینه و تلاش زیادی است. ماهیچه ها و حتی استخوان ها درگیر یا تخریب شده اند و زخم به احتمال بسیار زیاد عفونی نیز شده است. مرحله چهارم زخم بستر نشانه عدم رسیدگی و یا فقدان اطلاعات و آگاهی شدید است.
زخم بستر سالمندان بعد از چند روز ایجاد میشود؟
تنها 2 یا نهایت 3 ساعت عدم حرکت، موجب شروع مرحله اول زخم بستر در سالمندان می شود. سالمندان به دلیل داشتن گردش خون ضعیف تر و بافت های نرم تر، سریعتر از دیگران دچار زخم بستر می شوند. به همین دلیل است که اگر سالمند توانایی تحرک نداشته باشد و یا تحرک بسیار محدودی داشته باشد، پرستاری و مراقبت از او بدون لوازم و تجهیزات مورد نیاز، سخت خواهد بود. چراکه هر 2 ساعت یک بار باید تغییر حالت دهند.
درمان قطعی زخم بستر
در مواقعی بیماری زخم فشاری به راحتی درمان میشود اما اگر شدت بیماری زیاد باشد و زخم قسمت‌های زیادی از بدن را پوشانده باشد، درمان زخم فشاری کمی مشکل است. برخی از مهم‌ترین راهکارهای درمان این عارضه پوستی در وارد زیر معرفی شده‌اند:
- درمان زخم فشاری با طب سنتی:
در طب سنتی قرار دادن عسل روی زخم‌های ایجاد شده و استفاده از صندلی‌های چرخدار راهکاری موثر جهت رفع بیماری زخم فشاری است. - تغییر مکان جهت درمان زخم فشاری و بستر:
سالمندانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، باید مکان و موقعیت قرار گرفتن خود را تغییر دهند. این افراد اگر از تشک‌های کاهش فشار و کوسن‌های مخصوص کاهش فشار استفاده نمایند، می‌توانند به بهبود زخم‌های فشاری پوست کمک کنند. - درمان زخم بستر با انتخاب صندلی مناسب:
به نظر می‌رسد بهترین روش درمان و رفع بیماری زخم بستر در سالمندان استفاده از صندلی‌های مناسب و چرخدار است. این صندلی‌ها قابلیت شیب‌دار شدن دارند و می‌توانند فشار روی پوست نشیمنگاه را کاهش دهند. - استفاده از پانسمان مخصوص زخم فشاری:
پانسمان‌های مخصوص زخم فشاری سالمندان از زخم محافظت کرده و آن را بهبود می‌دهند. پانسمان زخم‌های بستر انواع مختلفی دارد. برخی از پانسمان‌ها از عفونت زخم جلوگیری میکنند و برخی دیگر بافت پوست را سریعا ترمیم می‌نمایند. شما می‌توانید جهت درمان این بیماری از پانسمان آلژینیت، پانسکان هیدروژل، پانسمان هیدروکلوئید، پانسمان کلیر فیلم و پانسمان فوم استفاده کنید. - استفاده از آنتی بیوتیک برای درمان زخم بستر در منزل:
روش دیگری که برای درمان بیماری زخم فشاری پیشنهاد شده است، مصرف آنتی‌بیوتیک است. آنتی‌بیوتیک‌ها و مسکن‌هایی همچون استامینوفن و ناپروکسن برای رفع زخم‌های بستر کاربردی هستند. - جراحی برای رفع زخم بستر:
گاهی اوقات زخم بستر بسیار شدید میشود و درمان آن با استفاده از پماد، آنتی‌بیوتیک و روش‌های خانگی امکان‌پذیر نیست. اگر زخم منطقه وسیعی از پوست را درگیر کند و بافت‌های محافظ استخوان و تاندون را از بین ببرد، روش جراحی برای درمان بیماری مناسب است. در این روش بافت‌های آسیب دیده، مرده و عفونی پوست از بدن خارج می‌شوند و پوست ترمیم میشود. جهت درمان زخم فشاری در بدن سالمندان باید به پزشک مراجعه شود و متناسب با شدت پیشرفت بیماری یک روش مناسب درمان انتخاب گردد.
درمان خانگی زخم بستر (درمان زخم بستر در منزل)
از گذشته طب سنتی و روش های خانگی برای بهبود و درمان زخم بستر به کار گرفته می شده است. برای درمان خانگی این عارضه روش های زیر از طرف متخصصان طب سنتی توصیه می شوند:
- درمان زخم بستر با روغن نارگیل در منزل
روغن نارگیل یک کرم پوست کاملا طبیعی و بسیار مقوی برای پوست است که دارای مقادیر زیادی از اسید های چرب مفید است. ابتدا زخم را بشویید و تمیز کنید سپس روغن نارگل را مثل یک لوسیون یا کرم روی پوست به آرامی ماساژ دهید. دقت کنید که پوست به خودی خود آسیب دیده و پوست سالمندان بسیار نرم تر و آسیب پذیر تر هم هست. پس باید با ملایمت این کار را انجام دهید تا به پوست آسیب بیشتر وارد نکنید. - درمان خانگی زخم بستر با عسل
عسل دارای ویژگی های درمانی بی شماری است. اما سه ویژگی مهم در عسل آن را برای زخم بستر بسیار مناسب میکند. ضدعفونی کنندگی، التیام دهنده و افزایش گردش خون. عسل هم زخم را تمیز میکند هم التهاب آن را کاهش می دهد و هم با افزایش خون رسانی به زخم بهبود آن راتسرع میکند. - آب نمک برای بهبود زخم بستر
اگر زخم بستر را از نزدیک دیده باشید، می دنید که تمیز کردن آن کار بسیار سختی است و بعضا غیر ممکن است. در اینجا آب نمک یک گزینه بسیار ایده آل است. یک استکان آب مقطر (حتما باید آب مقطر تهیه کنید تا آلودگی نداشته باشد) با دو قاشق چای خوری نمک را مخلوط کنید. سپس زخم را (مخصوصا داخل حفره زخم) با آن بشویید تا از عفونت های باکتریایی جلوگیری کنید. - درمان زخم فشاری با آلوئه ورا در خانه
آلوئه ورا به داشتن خواص زیاد برای پوست معروف است. ژل آلوئه ورا را روی پوست ماساژ دهید و بگذارید تا خشک شود. سپس زخم را به روش درست بشویید. این کار آب رسانی مناسبی برای پوست انجام می دهد و مواد مغذی مناسبی را نیز به پوست می رساند. سه وعده در روز این کار را انجام دهید. - زردچوبه، بهترین درمان خانگی زخم بستر در منزل
ضد عفونی کنندگی، خواص آنتی اکسیدان بالا و التیام بخشی ویژگی های منحصر به فرد این ادویه برای زخم بستر هستند. نحوه استفاده از آن اینگونه است که ابتدا زخم را با آب نمک (پیش تر توضیح دادیم) بشویید و سپس زخم را با زردچوبه بپوشانید و بعد پانسمان کنید. سه وعده در روز این کار را انجام دهید. نوشیدن دمنوش زردچوبه نیز بسیار مفید است.
اگرچه این درمان ها به بهبود زخم بستر کمک میکنند اما بهتر است برای درمان سنین مختلف مخصوصا درمان زخم بستر سالمندان به پزشک متخصص مراجعه نمود.
درمان های پزشکی زخم بستر
روش های پزشکی متعددی برای درمان زخم بستر وجود دارد استفاده از پانسمان های حاوی سلول های بنیادی و لیزر دو روش رایج پزشکی برای درمان اینگونه زخم ها هستند. این نوع پانسمان ها باعث رشد مجدد سلول های نواحی زخم شده و سریعا آنرا را درمان می کنند. لیزر درمانی هم روش دیگری است که برای درمان آن رایج است. در لیزر درمانی حرارت حاصل از لیزر روند تقسیم سلولی را تحریک کرده و به بهبود زخم کمک می کند.
چگونه از زخم بستر جلوگیری کنیم؟
مهم ترین راه جلوگیری از زخم بستر، استفاده از تشک مواج است. ان تشک های بادی با استفاده از یک پمپ باد خودکار، باد نصف مساحت تشک را خالی میکنند و نصف دیگر را پر نگاه می دارند و دائما این کار را تکرار میکنند تا فشار برای مدت زمان طولانی بر روز یک نقطه نباشد. اما اگر به هر دلیل نمی توانید از آن تشک ها استفاده کنید، تنها راه تغییر وضعیت بیمار به صورت مکرر است (حداکثر هر 2 ساعت یک بار برای سالمندان). با این کار اجازه می دهید خون دوباره در نواحی که تحت فشار بودند جریان یابد. برای سهولت بیشتر در درک و آگاهی شما، راه حل ها را برای جلوگیری از زخم بستر انجا لیست کرده ایم:
- تشک های مواج
بالش های هوای فشار وارد شده به نواحی بدن را کاهش داده و باعث می شود خون بیشتری در سلول ها جهت بهبودی زخم جریان داشته باشد. - تغییر وضعیت
حد اکثر هر دو ساعت یک بار وضعیت بدن سالمند را تغییر دهید تا خون دوباره در نواحی تحت فشار جریان یابد (در صورت استفاده از تشک های مواج نیازی به این کار نیست) - تغذیه مناسب برای جلوگیری از زخم فشاری
تغذیه اثرا بسیار زیادی روی این عارضه دارد. پروتئین و سبزیجات تازه خصوصا منابع سرشار از ویتامین ث نقش مهمی در بهبودی زخم بستر دارند. رژیم غذایی مقوی می تواند به بدن در ساخت سلول های جدید و التیام زخم کمک کند.
در این مطلب به معرفی علائم بیماری زخم بستر در سالمندان و روش‌های درمان این بیماری پرداختیم. عفونت، ورم، پوسته شدن پوست، زخم و تغییر رنگ بافت‌های بدن از جمله علائم این بیماری به شمار می‌آیند. شما می‌توانید جهت رفع زخم فشاری از داروهای مخصوص، پمادها، آنتی‌بیوتیک‌ها، پانسمان مخصوص زخم‌های فشاری، روش‌های طب سنتی و روش‌های خانگی مخصوص درمان زخم فشاری بهره‌مند شوید.
چنانچه روش‌های درمان کم تهاجم برای رفع زخم‌های بستر کاربردی نباشند، میتوان از روش جراحی جهت درمان دائمی و قطعی زخم بهره گرفت. برای مراقبت از سالمند می‌توانید از خدمات پرستاری مرکز سفیر آرامش استفاده نمایید.
سوالات متداول
درمان زخم بستر در منزل ممکن است؟
بله، در صورتی که زخم فشاری پیشرفت زیادی نکرده باشد و نیازمند جراحی ترمیمی نباشد، از طریق روش‌های درمان خانگی رفع میشود. پانسمان زخم، پاک کردن و ضد عفونی کردن زخم، پمادهای مخصوص و گیاهان دارویی برای درمان این بیماری موثر هستند.
آیا زخم بستر خوب میشود؟
این بیماری یک بیماری قابل درمان است اما رفع و درمان آن نیازمند یک روند طولانی است.
بهترین پماد برای زخم بستر چیست؟
بهترین پماد برای زخم بستر بسته به نوع زخم شامل پمادهای زینک اکسید، آنتی‌بیوتیک (مثل نئوسپورین)، هیدروکلوئیدی یا سلولار است.
بهترین و سریعترین درمان زخم بستر چیست؟
بهترین درمان برای زخم بستر روش هایی مانند کاهش فشار، استفاده از پانسمان مناسب (مانند هیدروکلوئید، ژل یا فیلم)، تمیز نگه‌داشتن زخم، تغذیه مناسب و استفاده از داروهای مسکن و آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت است.
