یبوست یکی از مشکلاتی بوده که افراد در هر سنی ممکن است با آن روبه‌رو شوند. یبوست در سالمندان به دلیل کاهش قوای جسمانی شدت بیشتری می‌یابد، به طوری که بسیاری از افراد بالای ۶۵ سال به آن دچار می‌شوند.
شیوع یبوست در افراد سالمند عادی به کمک پرستار سالمند، حدود ۵۰ درصد است، در حالی که در سالمندانی که در خانه‌های سالمندان زندگی می‌کنند، این میزان به ۷۴ درصد می‌رسد. در ادامه این مقاله به بررسی دقیق‌تر درمان یبوست، انواع، علل، درمان، خطرات و… در سالمندان می‌پردازیم.
یبوست در سالمندان چیست؟
یبوست در سالمندان به حالتی گفته می‌شود که دفع مدفوع به‌طور منظم و طبیعی انجام نمی‌شود، معمولاً با سختی یا درد همراه بوده و ممکن است تعداد دفعات دفع کمتر از سه بار در هفته باشد. این مشکل در سالمندان به دلایل مختلفی مانند کاهش فعالیت بدنی، تغییرات در رژیم غذایی، مصرف داروهای مختلف، کاهش مصرف آب و اختلالات گوارشی رخ می‌دهد.
کاهش عملکرد عضلات روده و مشکلات مرتبط با سیستم عصبی نیز می‌توانند در بروز یبوست در این گروه سنی نقش داشته باشند. یبوست می‌تواند کیفیت زندگی سالمندان را به‌طور چشمگیری تحت تأثیر قرار دهد و نیازمند توجه ویژه و مدیریت مناسب است.
به نقل از وبسایت healthline :
یبوست به حالتی گفته می‌شود که فرد کمتر از سه بار در هفته اجابت مزاج داشته باشد یا در دفع کامل مدفوع مشکل داشته باشد. این مشکل در افراد مسن، به‌ویژه کسانی که کم‌تحرک هستند یا بیماری‌های مزمن دارند، شایع‌تر است. مدفوع ممکن است سخت و خشک شده و دفع آن دشوار شود. عواملی مانند کاهش مصرف آب، تغذیه نامناسب و کم‌تحرکی نیز می‌توانند به یبوست منجر شوند.
برای درمان، افزایش مصرف آب و فیبر، ورزش منظم، و در صورت لزوم، استفاده از داروهای مسهل یا نرم‌کننده مدفوع توصیه می‌شود. در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است مداخلات دیگری مانند تنقیه یا دفع دستی مدفوع را پیشنهاد دهد. پیشگیری از یبوست با رعایت رژیم غذایی مناسب و مصرف مایعات کافی امکان‌پذیر است.
انواع یبوست سالمندان
یبوست سالمندان به طور کلی به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
1_ یبوست اولیه (کارکردی)
این نوع یبوست به علت اختلالات در عملکرد روده و بدون علت زمینه‌ای یا بیماری مشخص ایجاد می‌شود. یبوست اولیه معمولاً به سه دسته تقسیم می‌شود:
- یبوست با حرکت آهسته‌ی روده: در این نوع، حرکت مواد در روده کند است و دفع به‌ندرت اتفاق می‌افتد.
- دیستسینرژی کف لگن: در این حالت، مشکلاتی در عملکرد عضلات کف لگن وجود دارد که باعث دشواری در دفع می‌شود.
- یبوست عملکردی: در این نوع، علائمی مانند دفع سخت و ناقص وجود دارد؛ اما دلیل مشخصی برای این مشکل یافت نمی‌شود.
2_ یبوست ثانویه
این نوع یبوست سالمندان به دلیل وجود شرایط و بیماری‌های دیگر ایجاد می‌شود. از جمله علل شایع یبوست ثانویه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری‌های متابولیکی و سیستمیک: مانند دیابت، کم‌کاری تیروئید، و اختلالات الکترولیتی.
- داروها: برخی داروها مانند مسکن‌ها (بویژه اوپیوئیدها)، آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضدافسردگی و ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای می‌توانند موجب یبوست شوند.
- بیماری‌های عصبی: مانند پارکینسون و مالتیپل اسکلروزیس (MS).
- اختلالات ساختاری: مانند تنگی‌ها یا انسدادهای روده.
تشخیص نوع یبوست مهم است؛ زیرا درمان یبوست بسته به نوع آن، ممکن است متفاوت باشد. برای یبوست اولیه، اصلاح رژیم غذایی، افزایش مصرف آب و فیبر و فعالیت بدنی معمولاً کمک‌کننده است؛ در حالی که برای یبوست ثانویه ممکن است نیاز به درمان بیماری زمینه‌ای یا تغییر داروها باشد.
علت یبوست در سالمندان
یبوست در سالمندان یک مشکل شایع است و می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. برخی از علل رایج یبوست عبارتند از:
- کاهش تحرک فیزیکی: با افزایش سن، بسیاری از سالمندان فعالیت‌های فیزیکی خود را کاهش می‌دهند که این می‌تواند باعث کاهش تحرک روده‌ها و در نتیجه یبوست شود.
- تغییرات رژیم غذایی: مصرف ناکافی فیبر، مایعات و تغییر در عادات غذایی می‌تواند به یبوست منجر شود.
- مصرف داروها: برخی داروها مانند داروهای ضدفشارخون، داروهای ضدافسردگی، مسکن‌ها (خصوصاً داروهای حاوی مواد مخدر) و داروهای ضداسید می‌توانند باعث یبوست شوند.
- کاهش حساسیت روده‌ها: با افزایش سن، حساسیت و کارایی روده‌ها در پاسخ به محرک‌های فیزیکی و شیمیایی کاهش می‌یابد.
- بیماری‌ها و شرایط پزشکی: بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری پارکینسون، هیپوتیروئیدیسم و بیماری‌های عصبی می‌توانند منجر به یبوست شوند.
- کمبود آب بدن: کاهش مصرف مایعات و همچنین تغییر در حس تشنگی در سالمندان می‌تواند به کم‌آبی بدن و در نتیجه یبوست سالمندان منجر شود.
- تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی که با افزایش سن رخ می‌دهد، می‌تواند در کارکرد سیستم گوارشی تأثیرگذار باشد.
- استرس و تغییرات روانی: اضطراب، افسردگی و تغییرات روانی نیز می‌توانند نقش مهمی در ایجاد یبوست داشته باشند.
همچنین، با افزایش سن، تغییرات ساختاری در بدن رخ می‌دهد، از جمله:
- ضخیم شدن روده بزرگ
- تنگ شدن مقعد
- رکتوسل (ضعیف شدن دیواره پشتی بافت بین روده و واژن در زنان)
- هموروئید
- کاهش کارایی دستگاه گوارش
- اختلالات حرکتی
- انسداد و سوراخ شدن روده
درمان یبوست در سالمند شامل تغییرات رژیم غذایی (افزایش مصرف فیبر و مایعات)، افزایش فعالیت بدنی، تنظیم داروها و در صورت نیاز استفاده از ملین‌های مناسب با توصیه پزشک است.
نشانه های یبوست در سالمندان
نشانه‌های یبوست در سالمندان که هر پرستار سالمند باید بداند شامل موارد زیر می‌شود:
- کاهش تعداد دفعات دفع مدفوع: کمتر از سه بار در هفته.
- سختی در دفع مدفوع: نیاز به فشار زیاد برای دفع یا احساس انسداد در روده‌ها.
- مدفوع سفت و خشک: مدفوع به صورت گلوله‌ای یا سخت و خشک باشد.
- احساس تخلیه ناقص: احساس می‌کنند که پس از دفع، روده‌ها به طور کامل تخلیه نشده‌اند.
- درد و ناراحتی در ناحیه شکم: دردهای شکمی و احساس نفخ یا پری شکم.
- نیاز به استفاده از کمک‌های مکانیکی یا دستی: مثل استفاده از انگشت برای کمک به دفع مدفوع.
- احساس نیاز مکرر به دفع بدون نتیجه: احساس مکرر به دفع اما بدون خروج مدفوع.
این علائم ممکن است کیفیت زندگی سالمندان را تحت تأثیر قرار داده و به مشکلات جدی‌تری مانند هموروئید، شقاق مقعدی یا افتادگی رکتوم منجر شوند، بنابراین پیگیری و مدیریت به موقع ضروری است.
خطرات یبوست در سالمندان
یبوست در سالمندان می‌تواند مشکلات جدی به همراه داشته باشد و کیفیت زندگی آنها را تحت تأثیر قرار دهد. برخی از خطرات و عوارض یبوست در افراد سالمند عبارتند از:
- افزایش خطر هموروئید (بواسیر): زور زدن مکرر می‌تواند منجر به ایجاد هموروئید یا تشدید آن شود.
- پارگی مقعد (شقاق مقعد): فشار زیاد در مقعد بیش از حد می‌تواند باعث ایجاد ترک یا پارگی در بافت مقعد شود که ممکن است درد و خونریزی به همراه داشته باشد.
- انسداد روده: در موارد شدید، یبوست می‌تواند منجر به انسداد روده شود که یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به مداخله پزشکی دارد.
- تجمع مواد دفعی: تجمع مدفوع در روده‌ها می‌تواند منجر به التهاب یا عفونت شود.
- افتادگی مقعد: فشار زیاد و زور زدن مکرر ممکن است باعث افتادگی مقعد شود که در آن بخشی از راست‌روده به سمت بیرون بدن حرکت می‌کند.
- اختلالات روانی و افسردگی: یبوست می‌تواند به اضطراب، استرس و افسردگی منجر شود، خصوصاً در سالمندانی که به دلیل این مشکل، احساس ناراحتی و عدم راحتی می‌کنند.
- تأثیرات بر قلب و عروق: زور زدن زیاد ممکن است فشار خون و خطر بروز مشکلات قلبی را در سالمندان افزایش دهد.
- کم‌اشتهایی و کاهش وزن: یبوست می‌تواند باعث بی‌اشتهایی، تهوع و در نتیجه کاهش وزن در سالمندان شود.
روش های درمان یبوست در سالمندان
درمان یبوست در سالمندان می‌تواند شامل تغییرات در سبک زندگی، رژیم غذایی و استفاده از داروها باشد. در زیر به برخی از روش‌های مؤثر درمانی اشاره شده است:
1_ تغییرات رژیم غذایی:
- افزایش مصرف فیبر: مصرف غذاهای سرشار از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات می‌تواند به بهبود حرکات روده کمک کند.
- نوشیدن آب کافی: مصرف مقدار مناسب آب به نرم شدن مدفوع و پیشگیری از یبوست کمک می‌کند.
- کاهش مصرف غذاهای فرآوری‌شده و چرب: این نوع غذاها می‌توانند به یبوست دامن بزنند.
2_ افزایش فعالیت بدنی:
- ورزش منظم: پیاده‌روی، شنا یا سایر فعالیت‌های بدنی می‌تواند به تحریک حرکات روده و پیشگیری از یبوست کمک کند.
3_ تنظیم عادات دفع:
- ایجاد عادات منظم دفع: سعی کنید در زمان‌های مشخصی از روز به دستشویی بروید و به احساس نیاز به دفع توجه کنید.
4_ استفاده از ملین‌ها:
- ملین‌های فیزیکی: مانند پسیلیوم یا متیل‌سلولز که با جذب آب در روده به نرم شدن مدفوع کمک می‌کنند.
- ملین‌های تحریک‌کننده: مانند سنا یا بیساکودیل که با تحریک روده‌ها به حرکت مدفوع کمک می‌کنند. استفاده از این ملین‌ها باید تحت نظر پزشک باشد.
5_ مکمل‌های فیبر:
- پودرهای فیبر: مانند پسیلیوم که می‌توانند به طور روزانه مصرف شوند تا به حرکات روده کمک کنند.
6_ مدیریت مشکلات پزشکی:
- بررسی و درمان علل زمینه‌ای: یبوست سالمندان ممکن است ناشی از مشکلات پزشکی دیگری باشد. درمان مشکلاتی مانند دیابت، اختلالات تیروئید یا عوارض داروها می‌تواند به بهبود یبوست کمک کند.
7_ مشاوره با پزشک
- مشاوره با متخصص: اگر یبوست شدید یا مداوم باشد، مشاوره با پزشک یا متخصص گوارش برای ارزیابی و درمان‌های تخصصی ضروری است.
این روش‌ها می‌توانند به بهبود وضعیت یبوست در سالمندان کمک کنند و کیفیت زندگی آنها را افزایش دهند.
درمان فوری یبوست سالمندان
برای درمان فوری یبوست سالمندان، می‌توان از روش‌ها و داروهای زیر استفاده کرد. با این حال، مهم است که این روش‌ها با احتیاط و تحت نظر پزشک مورد استفاده قرار گیرند:
1_ ملین‌های اورژانسی:
- ملین‌های اسموتیک (مانند لاکتولوز و پلی‌اتیلن گلیکول): این ملین‌ها با جذب آب به روده و نرم کردن مدفوع، به درمان یبوست کمک می‌کنند. اثر آنها معمولاً در ۲۴ تا ۴۸ ساعت ظاهر می‌شود.
- ملین‌های تحریک‌کننده (مانند سنا یا بیساکودیل): این داروها با تحریک روده به حرکت مدفوع کمک می‌کنند و معمولاً در ۶ تا ۱۲ ساعت تأثیر می‌گذارند. استفاده طولانی‌مدت از این ملین‌ها ممکن است توصیه نشود.
2_ انما (تنقیه):
- انماهای آب‌گرم: با استفاده از آب گرم، می‌توان به تحریک روده و نرم کردن مدفوع کمک کرد. این روش معمولاً در عرض چند دقیقه تا نیم ساعت اثر می‌گذارد.
- انماهای گلیسیرین: این نوع انما با ایجاد اثر روان‌کننده، به تسهیل دفع مدفوع کمک کرده و معمولاً سریع عمل می‌کند.
3_ پودرهای فیبر:
- پودر فیبر (مانند پسیلیوم): مصرف فوری پودر فیبر به همراه آب می‌تواند به نرم شدن مدفوع کمک کند. این روش معمولاً نیاز به چند ساعت تا یک روز برای مشاهده اثر دارد.
4_ تحریکات حرکتی:
- پیاده‌روی یا فعالیت بدنی ملایم: فعالیت بدنی ملایم مانند پیاده‌روی می‌تواند به تحریک حرکات روده و تسهیل دفع مدفوع کمک کند.
پیشگیری از یبوست در سالمندان
پیشگیری از یبوست سالمندان شامل تغییرات در رژیم غذایی، فعالیت بدنی و عادات زندگی است. در اینجا به برخی از روش‌های مؤثر برای پیشگیری از یبوست اشاره می‌شود:
1_ رژیم غذایی مناسب:
- مصرف فیبر کافی: گنجاندن غذاهای سرشار از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات در رژیم غذایی می‌تواند به بهبود حرکات روده کمک کند.
- نوشیدن آب کافی: مصرف روزانه مقدار مناسب آب (حدود ۸ لیوان) برای نرم کردن مدفوع و پیشگیری از یبوست سالمندان ضروری است.
2_ فعالیت بدنی منظم:
- ورزش منظم: فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا یا ورزش‌های ملایم می‌توانند به تحریک حرکات روده و جلوگیری از یبوست کمک کنند.
3_ تنظیم عادات دفع:
- ایجاد عادات منظم دفع: سعی کنید در زمان‌های مشخصی از روز به دستشویی بروید و به احساس نیاز به دفع توجه کنید. این عادات می‌توانند به تحریک طبیعی روده کمک کنند.
- پاسخ سریع به نیاز دفع: تأخیر در دفع مدفوع می‌تواند باعث سخت شدن آن و افزایش احتمال یبوست شود.
4_ مکمل‌های فیبر:
- استفاده از مکمل‌های فیبر: اگر رژیم غذایی کافی نباشد، می‌توان از مکمل‌های فیبر مانند پسیلیوم استفاده کرد تا به بهبود حرکات روده کمک کند.
5_ مدیریت استرس:
- مدیریت استرس و اضطراب: استرس در سالمندان می‌توانند بر عملکرد روده تأثیر بگذارند. تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق می‌توانند مفید باشند.
6_ مشاوره پزشکی منظم:
- مشاوره با پزشک: بررسی منظم وضعیت سلامت و مشورت با پزشک در مورد مشکلات گوارشی سالمندان و داروهای مصرفی می‌تواند به پیشگیری از یبوست کمک کند.
این روش‌ها می‌توانند به سالمندان کمک کنند تا از یبوست پیشگیری کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
رژیم تغذیه مناسب یبوست سالمندان
رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری و درمان یبوست سالمندان باید شامل مواد غذایی باشد که به بهبود حرکات روده و نرم کردن مدفوع کمک می‌کنند. در اینجا به جزئیات رژیم تغذیه‌ای که می‌تواند مؤثر باشد، اشاره می‌کنیم:
1_ مصرف فیبر بالا:
- میوه‌ها: میوه‌هایی مانند سیب، گلابی، توت‌فرنگی، آلو و کشمش به دلیل داشتن فیبر و قندهای طبیعی به بهبود حرکات روده کمک می‌کنند.
- سبزیجات: سبزیجاتی مانند اسفناج، بروکلی، هویج و کدو حلوایی که سرشار از فیبر هستند، می‌توانند به نرم شدن مدفوع و پیشگیری از یبوست کمک کنند.
- غلات کامل: غلاتی مانند جو دوسر، برنج قهوه‌ای و نان سبوس‌دار منبع خوبی از فیبر هستند.
2_ نوشیدن آب کافی ولرم:
- آب: مصرف روزانه مقدار کافی آب (حدود ۸ لیوان) مهم است تا به نرم شدن مدفوع و تسهیل دفع کمک کند. نوشیدن آب و مایعات دیگر مانند چای‌های گیاهی می‌تواند مفید باشد.
3_ مصرف مواد غذایی با اثر ملین طبیعی:
- دانه‌های چیا و کتان: این دانه‌ها سرشار از فیبر و اسیدهای چرب امگا-۳ هستند و می‌توانند به نرم شدن مدفوع کمک کنند.
- آلو و آلوچه: این میوه‌ها به دلیل داشتن خواص ملین طبیعی می‌توانند برای یبوست سالمندان مفید باشند.
4_ کاهش مصرف غذاهای فرآوری‌شده و چرب:
- غذاهای کم‌چرب و غیر فرآوری‌شده: غذاهای چرب و فرآوری‌شده می‌توانند باعث کاهش حرکات روده شوند؛ بنابراین کاهش مصرف این غذاها توصیه می‌شود.
5_ افزایش مصرف پروبیوتیک‌ها:
- پروبیوتیک‌ها: مصرف مواد غذایی حاوی پروبیوتیک مانند ماست طبیعی می‌تواند به بهبود سلامت روده و تقویت فلور میکروبی روده کمک کند.
6_ پیشگیری از کم‌اشتهایی:
- وعده‌های کوچک و مکرر: به جای سه وعده غذایی بزرگ، وعده‌های کوچک و مکرر مصرف کنید تا به هضم بهتر و جلوگیری از یبوست کمک کند.
7_محدودیت مصرف کافئین و الکل:
- کاهش مصرف کافئین و الکل: این مواد می‌توانند باعث کم‌آبی بدن و افزایش احتمال یبوست شوند.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی یبوست سالمندان، عوامل، علائم، راه‌های درمان و روش های پیشگیری از ایجاد یبوست پرداختیم. بیان کردیم که یبوست به نامنظم بودن یا به سختی انجام شدن دفع مدفوع گفته می‌شود.
در سالمندان به دلیل مصرف برخی داروها، بالا رفتن سن و کاهش فعاالیت روده‌ها و… می‌تواند منجر به ایجاد یبوست شود. با مصرف مواد غذایی با فیبر بالا، آب کافی، سبزیجات، دانه کتان و چیا که دارای ملین زیادی هستند، می‌توان از ایجاد یبوست پیشگیری کنند.
ملین‌های اسموتیک، انما و پودر های فیبر نیز در درمان فوری یبوست در افراد سالمند بسیار موثر هستند. در صورت نیاز به هرگونه مشاوره، می‌توانید به سایت سفیر آرامش مراجعه کنید. کارشناسان ما همواره آماده پاسخگویی به سوالات شما عزیزان هستند.
سوالات متداول
چرا یبوست در سالمندان شایع‌تر است؟
با افزایش سن، حرکات روده کندتر می‌شود، مصرف برخی داروها و کاهش فعالیت بدنی نیز می‌تواند خطر یبوست را افزایش دهد.
چه میزان فیبر روزانه برای سالمندان توصیه می‌شود؟
برای سالمندان، توصیه می‌شود روزانه بین 20 تا 30 گرم فیبر مصرف کنند.
آیا ملین‌ها برای سالمندان ایمن هستند؟
ملین‌ها می‌توانند کمک‌کننده باشند، اما استفاده مداوم از آنها باید تحت نظر پزشک باشد تا از وابستگی یا عوارض جلوگیری شود.
چه نوع ورزش‌هایی برای پیشگیری از یبوست مناسب هستند؟
ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی، شنا و تمرینات کششی می‌توانند به بهبود حرکات روده کمک کنند.
