داشتن اطلاعات در مورد بیماری‌های مختلف باعث می‌شود که هم والدین و هم پرستار کودک در صورت بروز یک سری علائم در فرزندانشان سریعاً برای اطمینان به پزشک مراجعه کنند و از بروز مشکلات بیشتر و گسترش بیماری در بدن آنها جلوگیری کنند. به همین دلیل در این مقاله از سفیر آرامش قصد داریم تا شما را با هر آنچه که باید در مورد سرطان خون در کودکان بدانید آشنا کنیم. پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
سرطان خون در کودکان
لوسمی یا سرطان خون یکی از بیماری‌های شایع در بین کودکان است. در این بیماری، سلول‌های سرطانی در مغز استخوان کودک رشد کرده و بعد از آن وارد خون آنها می‌شود. این بیماری بیشتر در کودکان بین ۲ تا ۵ سال و نوجوانان دیده می‌شود. هنگامی که این سلول‌های سرطانی وارد خون کودکان می‌شود، در کار سلول‌های سالم بدن اختلال ایجاد می‌کند. این سلول‌ها از نوع گلبول سفید هستند. همان‌طور که گفته شد، این گلبول‌های سفید سرطانی هنگامی که وارد بدن کودک می‌شوند، اجزای سلول‌های سالم را از بین می‌برند که در نهایت باعث بیمار شدن کودک و یا حتی مرگ ناگهانی کودک می‌شود. کودکانی که مبتلا به سرطان خون هستند بیشتر دچار عفونت می‌شوند و بدن آنها به شکل غیرطبیعی خونریزی می‌کند. برخی از افراد ممکن است بیماری تالاسمی را با سرطان خون در کودکان اشتباه بگیرند. درمان سرطان خون در کودکان و نگهداری از آنها یک امر تخصصی است بنابراین والدین می توانند برای نگهداری از کودکان خود که به این بیماری مبتلا شده اند از خدمات پرستار در منزل استفاده کنند.
تأثیر سرطان خون روی سلول‌های خونی کودکان
زمانی که کودک مبتلا به سرطان خون می‌شود، همان‌طور که در بالا به آن اشاره شد، بدن کودک به صورت غیرطبیعی و زیاد اقدام به ساخت گلبول‌های سفید می‌کند و بعد آن سلول‌های سرطانی را به داخل خون کودکان می‌فرستد. این سلول‌های سرطانی با زیاد شدن در خون جلوی عملکرد سلول‌های سالم را می‌گیرند و بعد از آن در کار سلول‌های سالم بدن اختلال ایجاد می‌کنند که این اختلال به وجود آمده خود را با یک سری از نشانه‌ها و علائم نشان میدهد. بدن از مجموعه سلول‌های خونی تشکیل شده که سلول‌های سرطانی در کار این سلول‌ها اختلال ایجاد می‌کنند.
- گلبول قرمز: گلبول‌های قرمز در بدن وظیفه حمل اکسیژن را بر عهده دارند. هنگامی که میزان گلبول‌های قرمز در بدن یک کودک کم باشد، آن کودک به کم‌خونی مبتلاست. وقتی که سلول‌های سرطانی روی گلبول‌های قرمز موجود در بدن تأثیر بگذارند، این موضوع باعث خستگی، ضعف و بی‌حالی در بدن خواهد شد. تنگی نفس نیز یکی از علائم شایع است زیرا همان‌طور که گفتیم این سلول‌ها وظیفه حمل اکسیژن را بر عهده دارند.
- گلبول‌های سفید(لکوسیت‌ها): وظیفه این گلبول‌ها در بدن مبارزه با عفونت‌هاست. بنابراین زمانی که کودک گلبول‌های سفید سالم را در بدن به میزان لازم نداشته باشد، بدن او دچار عفونت می‌شود. حتی در سرطان خون، گلبول‌های سفید سرطانی در کار گلبول‌های سالم اختلال ایجاد می‌کنند و این موضوع اوضاع را وخیم‌تر خواهد کرد.
- پلاکت: وظیفه پلاکت‌ها در بدن لخته کردن خون و متوقف کردن خونریزی است. کودکان مبتلا به سرطان خون میزان پلاکت خون در بدن آنها به دلیل سلول‌های سرطانی پایین می‌آید و این موضوع باعث کبودی مکرر و خونریزی در بدن آنها می‌شود.
علائم سرطان خون کودکان
سرطان خون در کودکان باعث بروز علائمی در بدن آنها می‌شود که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم. البته باید به این نکته توجه کنید که وجود این علائم به معنی قطعی بودن سرطان خون در آنها نیست و باید برای اطمینان به پزشک مراجعه کنید.
1. کاهش تعداد گلبول‌های قرمز
همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، سلول‌های سرطانی باعث کم شدن میزان گلبول‌های قرمز در خون می‌شوند. وظیفه حمل اکسیژن در بدن به عهده گلبول های قرمز خون است، با کمبود این گلبول‌ها در بدن کم خونی رخ میدهد. در صورتی که میزان گلبول‌های قرمز در بدن کودک شما کاهش پیدا کند، علائمی مثل احساس خستگی، ضعف، سرما، سرگیجه، تنگی نفس، بی‌حالی و کمرنگی پوست را در آنها مشاهده خواهید کرد.
2. کاهش تعداد گلبول‌های سفید در خون
در صورتی که کودک شما مبتلا به سرطان خون باشد، میزان گلبول‌های سفید در بدن او کاهش پیدا می‌کند و این کم شدن گلبول‌های سفید باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن آنها خواهد شد و احتمال اینکه به بیماری‌های مختلفی مبتلا شوند بالا می‌رود. از علائم کمبود گلبول سفید در بدن کودک می‌توان به تب کردن کودک و عفونت کردن پی‌درپی بدن او اشاره کرد.
3. کاهش تعداد پلاکت‌های خونی
در صورت کم شدن پلاکت‌های خونی در بدن کودک شما، او به صورت مکرر خونریزی می‌کند زیرا این پلاکت‌ها همان‌طور که در بالاتر گفته شد باعث لخته شدن خون در بدن می‌شوند و از خونریزی بدن جلوگیری می‌کنند.
4. ورم در ناحیه شکم و غدد لنفاوی
این سلول‌های سرطانی می‌توانند در روده و طحال کودک جمع شوند و در صورتی که به موقع درمان صورت نگیرد حتی به غدد لنفاوی نیز نفوذ می‌کنند و در کل بدن کودک پخش می‌شوند که این موضوع باعث ورم کردن و تورم در ناحیه شکم و غدد لنفاوی می‌شود. در هنگام بروز علائم سرطان خون در کودکان هنگامی که سلول‌های سرطان خون سبب تورم در کلیه، طحال و کبد شوند، این اندام ها فشار زیادی به معده وارد کرده که احساس ناراحتی، سیری و کمبود اشتها در کودک به وجود می آید و در نهایت با کاهش وزن روبرو می‌شود.
5. عفونت های مکرر
کودکانی که به سرطان خون مبتلا شده اند گلبول های سفید خون بالایی دارند، در زمان خودنمایی علائم سرطان خون در کودکان بیشتر سلول ها عملکرد درست نخواهند داشت، زیرا جای گلبول های سفید سالم را گرفته اند. وظیفه محافظت از بدن و مقابله با عفونت به عهده گلبول های سفید است، اگر کودک عفونت های مکرر و مداوم داشته باشند. نشان دهنده این است که گلبول سفید خون سالم کودک به اندازه کافی نمی باشد.
6. کبودی و خونریزی
از دیگر علائم سرطان خون در کودکان خونریزی می باشد.کودکی که به سرطان خون مبتلا شود، به راحتی دچار خونریزی شدید بینی، خونریزی لثه و کبودی می شود. سرطان خون باعث به وجود آمدن مشکلات کمبود پلاکت می شود.
7. درد استخوان یا مفصل
اگر کودکان به طور مداوم درد استخوان و مفصل داشته باشند از علائم سرطان خون در کودکان است. و همیشه از این درد شکایت دارند، نشان دهنده سرطان خون در آنان است. کودکانی که به سرطان خون مبتلا می شوند سلول های غیرطبیعی درون مفصل آنان جمع خواهد شد.
8. خستگی مفرط
در برخی از موارد کودک مبتلا به سرطان خون ضعف و خستگی بسیار شدید خواهد داشت، که امکان دارد علائم سرطان خون در کودکان روی گفتار آنان نیز تاثیر گذار باشد. این امر زمانی به وجود می آید که سلول های سرطان خون در خون کودک جمع شده و خون را غلیظ کنند. امکان دارد خون به قدری غلیظ شده باشد که گردش خون به وسیله رگ های کوچک مغز به آرامی انجام شود.
علل بروز بیماری لوسمی در کودکان
علت بروز سرطان خون در کودکان به طور کامل هنوز مشخص نشده است اما برخی از عوامل می‌تواند مثل مسائل ژنتیکی که از والدین خود به ارث برده‌اند، خطر ابتلا به سرطان خون در کودکان را افزایش بدهد. شاید به همین دلیل است که افراد در کودکی بیشتر در معرض ابتلا به سرطان خون قرار می‌گیرند. اما مشخص نبودن علت آن جای نگرانی ندارد زیرا افراد مبتلا به این بیماری در حال حاضر با درمان‌های موجود می‌توانند بهبود پیدا کنند.
چه کودکانی بیشتر در معرض سرطان خون هستند؟
طبق گفته‌ی Cedars-Sinai، این کودکان بیشتر از بقیه در معرض سرطان خون قرار می‌گیرند:
- کودکانی که به مقدار زیادی در معرض تابش خورشید قرار دارند.
- کودکانی که به برخی از سندروم‌های ارثی مثل سندروم داون و سندروم لی فرامنی مبتلا هستند.
- مبتلا بودن به یک عارضه ارثی که بتواند بر سیستم ایمنی در بدن افراد تأثیر بگذارد.
- داشتن برادر یا خواهری که مبتلا به سرطان خون باشد.
انواع سرطان خون کودکان
برخی از سرطان‌های خون هستند که در کودکان رایج‌تر هستند و موارد ابتلا به این نوع سرطان‌ها در کودکان شایع‌تر است که در ادامه به بررسی مهم‌ترین آنها خواهیم پرداخت:
- ALL یا لوسمی لنفوسیتی حاد: این نوع از سرطان که بیشتر در بین کودکان شایع است، می‌تواند به سایر بخش‌های بدن از جمله غدد لنفاوی، کبد، طحال و سیستم عصبی مرکزی گسترش یابد و سرعت پیشرفت این بیماری بسیار بالاست و در صورت درمان نشدن به سرعت گسترش پیدا می‌کند و می‌تواند بسیار کشنده باشد.
- AML یا لوسمی حاد میلوژن: لوسمی حاد میلوژن نوعی دیگر از سرطان خون است که در کودکان رایج است. از ویژگی‌های بارز این بیماری نیز می‌توان به پیشرفت سریع این بیماری در بدن اشاره کرد. این بیماری باعث تولید بیش از حد سلول‌های خونی نابالغ به نام میلوبلاست‌ها در بدن می‌شود.
- لوسمی ترکیبی: این بیماری که ترکیبی از بیماری ALL و ALM است، نوع پیشرفته‌ای از سرطان خون است. این نوع از سرطان خون نادر است و بیشتر در کودکان گزارش می‌شود.
- CML یا لوسمی میلوژن مزمن: این نوع از سرطان خون در کودکان به ندرت رخ میدهد.
- CLL یا لوسمی لنفوسیتی مزمن: مبتلا شدن کودکان به سرطان لنفوسیتی بسیار نادر است. این سرطان بیشتر در بزرگسالان و افراد مسن اتفاق می‌افتد.
به نقل از سایت cedars-sinai:
چه چیزی باعث سرطان خون در کودکان می‌شود؟
علت دقیق لوسمی در کودکان مشخص نیست. شرایط خاصی وجود دارد که از والدین به فرزندان به صورت ارثی منتقل می‌شود که خطر ابتلا به سرطان خون در دوران کودکی را افزایش میدهد. اما اکثر لوسمی‌های دوران کودکی ارثی نیستند. محققان تغییراتی (جهش) در ژن‌های سلول‌های مغز استخوان یافته‌اند. این تغییرات ممکن است در اوایل زندگی کودک یا حتی قبل از تولد رخ دهد. اما ممکن است تصادفی رخ دهند.
تشخیص سرطان خون در کودکان
برای تشخیص قطعی سرطان خون در کودکان باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک ابتدا از کودک شما در مورد یک سری از علائم سوال می‌پرسد و بعد با توجه به علائم گفته شده برای کودک شما آزمایش خون و یک سری از آزمایش‌های دیگر را می‌نویسد. بعد از بررسی نتایج آزمایش خون، سرطان خون در کودکان تشخیص داده خواهد شد. منظور از آزمایش خون، آزمایش CBC است که در این آزمایش فاکتورهای مهمی مثل تعداد گلبول‌های قرمز و سفید و همچنین پلاکت‌ها در خون بررسی می‌شود. بعد از مشاهده علائم بحرانی در کودک شما، پزشک کودک شما را به یک متخصص اطفال سرطان ارجاع میدهد که این پزشک اقدامات اولیه و لازم را روی کودک شما اجرا خواهد کرد.
راه‌های درمان سرطان خون کودکان
درمان کودک مبتلا به سرطان خون با توجه به شدت و علائم بیمار متفاوت خواهد بود. اگر آزمایش خون کودک سطح پایین و غیرطبیعی از میزان گلبول سفید، پلاکت و گلبول قرمز را نشان دهد، باید یک سری از درمان‌ها روی آنها انجام شود.
- درمان پایین بودن میزان گلبول‌های قرمز در بدن: انتقال خون با گلبول‌های قرمز.
- خونریزی کردن بیمار: نشان‌دهنده سطح پایین پلاکت در خون افراد است که در این صورت برای قطع خونریزی در بدن، از طریق انتقال خون به بدن افراد پلاکت تزریق می‌کنند.
- عفونت: در صورتی که بدن کودک دچار عفونت شده باشد، دکتر برای او آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
علاوه بر این موارد، روش‌های درمانی رایجی نیز وجود دارد که می‌توان از آنها برای بهبود علائم و درمان بیمار استفاده کرد که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت:
- شیمی‌درمانی: یکی از پرکار برد ترین علائم سرطان خون در کودکان و درمان ها برای سرطان خون در کودکان، شیمی درمانی است، که با استفاده از داروهای ضد سرطان که امکان دارد از روش های عضلانی، وریدی، خوراکی یا مایع مغزی نخاعی به کودکان تجویز شود. هنگامی که این داروها به جریان خون کودک وارد می شود، مایع مغزی نخاع این دارو را به سایر نقاط بدن که سلول های سرطانی تا آن حد پیشرفت کرده می فرستد و عوامل غیر طبیعی خون را از بین خواهد برد. اولین روش درمانی که در کودکان مبتلا به لوسمی استفاده می‌شود، شیمی‌درمانی است. در این روش از داروهای بسیار قوی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند. حتی گاهی اوقات شیمی‌درمانی از رشد مجدد سلول‌های سرطانی در مغز استخوان نیز جلوگیری می‌کند. شیمی‌درمانی یک دوره درمانی قوی است و در طی طول درمان، بیمار احتیاج به استراحت دارد.
- پرتودرمانی: این درمان زمانی برای بیمار تجویز می‌شود که استفاده از شیمی‌درمانی کارساز نباشد. در این روش، سلول‌های سرطانی در بدن توسط پرتوهای قوی X کشته یا کوچک‌تر می‌شوند. در روش پرتو درمانی پرتو هایی که انرژی بالا دارند، به سطح بدن تابانده تا باعث از بین رفتن سلول های غیرطبیعی شود. زمانی از پرتو درمانی استفاده می‌شود که پزشکان احتمال دهند سرطان تا اندام‌های مهم بدن کودک پیشروی کرده است، یا در مواقعی که سرطان به بیضه‌ی پسرها گسترش یابد، و باعث ناباروری کودکان شود، از روش پرتو درمانی استفاده می‌شود، تا سلول‌های غیرطبیعی را در خون کاهش دهد و مانع از به وجود آمدن عواقب جبران ناپذیر شود.
- پیوند سلول‌های بنیادی: در این روش، سلول‌های بنیادی از فردی که از لحاظ ژنتیکی با کودک یکسان باشد برداشته می‌شود و به بدن کودک مبتلا به لوسمی پیوند می‌شود. بعد از مدتی، در صورت جواب دادن، بدن کودک سلول‌های سالم را جایگزین سلول‌های ناسالم خواهد کرد.
- درمان هدفمند: این روش زمانی استفاده می‌شود که شیمی‌درمانی و پرتودرمانی مؤثر نباشد. در این روش، داروهایی به صورت هدفمند به بیمار داده می‌شود که به سلول‌های بیمار در بدن کودک حمله می‌کنند و آنها را از بین می‌برند و به سلول‌های سالم در بدن آسیب کمتری وارد می‌شود.
عوارض جانبی لوسمی در کودکان
کودک مبتلا به لوسمی در طول درمان و یا بعد از آن ممکن است عوارض بلندمدت و یا کوتاه‌مدتی را تجربه کند. البته دکتر در طی درمان به او داروهایی میدهد که به وجود آمدن این عوارض در بدن به پایین‌ترین حد خود برسد. عوارض احتمالی سرطان خون شامل موارد زیر است:
- عفونت‌های جدی
- خونریزی شدید
- خون خیلی غلیظ حاوی تعداد زیادی سلول سرطانی
ممکن است در طولانی‌مدت بدن کودکان عوارضی از خود نشان دهد که شامل موارد زیر خواهد بود:
- عود سرطان خون
- رشد دیگر سرطان‌ها
- بروز اختلال در یادگیری
- بروز مشکلات قلبی و ریوی
- کندی رشد
- بروز اختلال در قدرت باروری در سنین بزرگ‌سالی
- پوکی استخوان و سایر مشکلات استخوانی
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی سرطان خون در کودکان پرداختیم و بیان کردیم که سرطان خون در کودکان به علت ساخت سلول‌های سرطانی در مغز استخوان به وجود می‌آید و بعد از آن این سلول‌ها به داخل خون کودکان وارد و باعث بروز لوسمی می‌شود. در ادامه، عوارض و علائم این بیماری را نام بردیم و روش‌های درمان آن را برای شما شرح دادیم. اگر کودکان شما نیز درگیر سرطان خون بوده‌اند و تجربه مفیدی در این زمینه دارید که برای والدین دیگر می تواند مفید باشد، با ما آن را در میان بگذارید.
سوالات متداول
1. سرطان خون در کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
سرطان خون در کودکان معمولاً با آزمایش خون تشخیص داده می‌شود. پزشک ابتدا از کودک در مورد علائم سوال می‌پرسد و سپس آزمایش CBC را تجویز می‌کند. این آزمایش شامل بررسی تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها است. در صورت مشاهده علائم بحرانی، پزشک کودک را به یک متخصص اطفال سرطان ارجاع میدهد.
2. علائم شایع سرطان خون در کودکان چیست؟
علائم شایع سرطان خون در کودکان شامل خستگی، ضعف، سرگیجه، تنگی نفس، بی‌حالی، کاهش تعداد گلبول‌های قرمز و سفید، عفونت‌های مکرر، خونریزی غیرطبیعی و کبودی‌های مکرر است. همچنین ممکن است ورم در ناحیه شکم و غدد لنفاوی مشاهده شود.
3. چه عواملی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان خون در کودکان را افزایش دهند؟
عواملی مانند مسائل ژنتیکی، قرار گرفتن زیاد در معرض تابش خورشید، ابتلا به سندروم‌های ارثی مانند سندروم داون و سندروم لی-فرامنی، داشتن برادر یا خواهری که مبتلا به سرطان خون باشد و داشتن عارضه‌های ارثی که بر سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارند، می‌توانند خطر ابتلا به سرطان خون در کودکان را افزایش دهند.
4. روش‌های درمانی رایج برای سرطان خون در کودکان چیست؟
روش‌های درمانی رایج برای سرطان خون در کودکان شامل شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، پیوند سلول‌های بنیادی و درمان هدفمند است. هر یک از این روش‌ها بسته به شدت و نوع سرطان خون و وضعیت بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
5. عوارض جانبی درمان سرطان خون در کودکان چیست؟
عوارض جانبی درمان سرطان خون در کودکان می‌تواند شامل عفونت‌های جدی، خونریزی شدید، خون غلیظ حاوی تعداد زیادی سلول سرطانی، عود سرطان خون، رشد دیگر سرطان‌ها، بروز اختلال در یادگیری، مشکلات قلبی و ریوی، کندی رشد، اختلال در قدرت باروری در سنین بزرگ‌سالی و پوکی استخوان باشد. پزشکان معمولاً داروهایی تجویز می‌کنند تا این عوارض به حداقل برسد.
